عراق ۲۰۱۵: عراق عبادی، عراق بارزانی، عراق ابوبکر البغدادی

به نظر می رسد نوعی توازن قوا در عراق برقرار شده است. هیچ طرفی قدرت پیروزی کامل ندارد ولی شکست هم نمی خورد. ۱۸ استان عراق بین سه قدرت رقیب تقسیم شده است.به نظر می رسد نوعی توازن قوا در عراق برقرار شده است. هیچ طرفی قدرت پیروزی کامل ندارد ولی شکست هم نمی خورد. ۱۸ استان عراق بین سه قدرت رقیب تقسیم شده است.

"۱۸ استان عراق بین سه قدرت رقیب تقسیم شده است.به نظر می رسد نوعی توازن قوا در عراق برقرار شده است"داعش عمده مناطق سنی نشین را تصرف کرده اما از تصرف مناطق شیعه نشین و کردنشین عاجز است. شیعیان بر مناطق جمعیتی خود که شامل ۹ استان جنوبی است، و البته بر بغداد، مسلط هستند اما نه قدرت بیرون راندن داعش از مناطق سنی نشین را دارند و نه سلطه و نفوذی بر مناطق کردنشین. کردها نیز که در مناطق کردنشین سیطره ای تقریباً کامل دارند در مناطق سنی نشین و شیعه نشین کمترین نفوذی ندارند. قدرت و نفوذ دولت مرکزی شیعه محور هم محدود شده است به ۹ استان شیعه نشین جنوب و بغداد و چند شهر تحت محاصره یا تحت حمله در مناطق سنی نشین. عراق هنوز به نام و رسماً کشوری واحد است ولی در عمل و در پی تحولات سال رو به پایان ۲۰۱۴ به سه منطقه جداگانه تحت کنترل گروه داعش، تحت کنترل شیعیان و تحت کنترل کردها تبدیل شده است.

عراق ابوبکر البغدادی: مناطق تحت کنترل گروه داعش مناطق تحت کنترل داعش در عراق دارای مرز و حدود مشخص هستند. منطقه ای که به لحاظ جغرافیایی از شمال به جنوب با شاخص رود دجله مشخص است. داعش از موصل در ۴۰۰ کیلومتری شمال بغداد تا حدود ۱۰۰ کیلومتری شمال بغداد تقریباً تمامی مناطق حاشیه رود دجله را در اختیار دارد. یعنی موصل، بیجی، حویجه و تکریت تا اطراف سامرا. اراضی غرب دجله تا رود فرات، یعنی منطقه ای که به لحاظ تاریخی به جزیره معروف است، نیز تقریباً به طور کامل در اختیار داعش است.  مناطق تحت کنترل داعش در شمال به موصل محدود می شوند و در شمال غربی عراق با کنترل تل عفر و سنجار کامل شده اند.

"داعش عمده مناطق سنی نشین را تصرف کرده اما از تصرف مناطق شیعه نشین و کردنشین عاجز است"مرز غربی اراضی تحت کنترل داعش به مرزهای عراق و سوریه محدود می شود (که آن طرف مرز در سوریه هم تا حدود زیادی در اختیار خود داعش است). مرزهای عراق با سوریه اکنون دیگر مرزهای دولت خودخوانده داعش با سوریه است و درواقع مرزی بین مناطق تحت کنترل داعش وجود ندارد. اندکی از این مرز در نزدیکی مثلث مرزی عراق، سوریه و ترکیه در اختیار داعش نیست که آن هم در اختیار اقلیم کردستان است و نه دولت مرکزی عراق. در واقع دولت رسمی عراق دیگر مرزی با سوریه ندارد. همچنان که در شمال هم مرزی با ترکیه ندارد زیرا این مرز هم در اختیار اقلیم کردستان عراق است و دولت مرکزی فقط نظارت اسمی بر آن دارد و نه کنترل واقعی.

مرزهای جنوبی منطقه تحت کنترل داعش در عراق به سمت جنوب استان الانبار و مرزهای اردن و جنوب بغداد و شمال استان بابل کشیده می شود. گروه داعش در مناطق تحت کنترل خود دست کم ۱۰ شهر را تصرف کرده است. موصل مهمترین آنها است و سایر شهرها عبارتند از تکریت، بیجی، فلوجه، حویجه، هیت، عانه، رواه، الرطبه و القایم. داعش همچنین برخی شهرهای دیگر سنی نشین را نیز تحت محاصره دارد که عبارتند از رمادی مرکز استان الانبار و دو شهر دیگر این استان یعنی حدیثه (همراه با سد حدیثه) و عامریه فلوجه. چند شهر دیگر سنی نشین نیز هستند که اگر چه داعش آنها را اشغال نکرده اما تحت حمله دارد و در اطراف آنها حضور دارد که عمده آنها چهار شهر هستند: ضلوعیه در شمال بغداد، بعقوبه مرکز استان دیالی در شمال شرقی بغداد، مقدادیه شهر دیگر استان دیالی و نیز شهر کوچک ابوغریب در غرب بغداد.

"شیعیان بر مناطق جمعیتی خود که شامل ۹ استان جنوبی است، و البته بر بغداد، مسلط هستند اما نه قدرت بیرون راندن داعش از مناطق سنی نشین را دارند و نه سلطه و نفوذی بر مناطق کردنشین"در واقع گروه داعش عمده مناطق سه استان سنی نشین الانبار (رمادی )، نینوا (موصل) و صلاح الدین (تکریت)، بعلاوه برخی مناطق استان کرکوک و استان دیالی را در اختیار دارد. عراق بارزانی: مناطق تحت کنترل کردها کردها سه استان از ۱۸ استان عراق را به طور کامل در اختیار دارند و برخی مناطق دیگر را به صورت محدود. سه استان اربیل، سلیمانیه و دهوک همان اقلیم کردستان هستند. اما کردها به طور سنتی برخی مناطق کردنشین دیگر عراق را نیز جزیی از اقلیم کردستان می دانند. از شمال به جنوب این مناطق مورد ادعا عبارتند از: زمار، سنجار، تل عفر، کرکوک، خانقین، سعدیه، جلولا و مندلی.

کردها از سال ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۳ تحت عنوان مناطق خودگردان، کنترل سه استان دهوک، اربیل و سلیمانیه را در دست داشتند اما پس از سقوط صدام این مناطق رسماً به اقلیم کردستان عراق تغییر نام یافت. قرار شد برای تعیین سرنوشت مناطق کردنشین خارج از اقلیم کردستان از جمله کرکوک طبق قانون اساسی جدید عراق سرشماری جمعیتی و سپس همه پرسی شود اما سه نخست وزیر بعد از صدام یعنی ابراهیم جعفری، نوری المالکی و حیدر العبادی که هر سه از حزب الدعوه هستند هرگز زیر بار این همه پرسی نرفته اند.  کار بین بغداد و اربیل تقریبا با زور پیش رفته است. هر وقت هریک پرزورتر بوده اند کار خود را پیش برده اند.پیشمرگه های کرد سال ۱۹۹۱ همزمان با حمله آمریکا به عراق کرکوک را اشغال کردند اما نتوانستند آن را نگاه دارند و ارتش عراق به کرکوک بازگشت. در سال ۲۰۰۳ دوباره و با حمله آمریکا پیشمرگه های کرد کرکوک را به کنترل خود در آوردند و این بار از آن بیرون نرفتند اما دولت و ارتش عراق که از این وضع ناراضی بودند اندک اندک برای بازگشت سیطره خود بر کرکوک دست به کار شدند. نوری المالکی یکان ویژه ای ایجاد کرد به نام عملیات دجله به فرماندهی ژنرال عبدالامیرالزیدی.

"کردها نیز که در مناطق کردنشین سیطره ای تقریباً کامل دارند در مناطق سنی نشین و شیعه نشین کمترین نفوذی ندارند"کردها می گفتند این یکان به طور خاص برای مقابله با پیشمرگه ها ایجاد شده است. کار ارتش عراق و کردها در مناطق مورد اختلاف در کرکوک، سعدیه و جلولا تا اسلحه کشیدن بر روی یدیگر و درگیری محدود هم پیش رفت اما این درگیری ها کنترل و مدیریت شد تا داعش آمد.  داعش که رسید ارتش عراق از کرکوک عقب نشینی کرد و پیشمرگه های کرد کرکوک را به طور کامل در اختیار گرفتند ولی سعدیه و جلولا دست داعش افتاد. اکنون پیشمرگه های کرد و فرماندهی عملیات دجله علیه گروه داعش با هم متحد شده اند اما این اتحاد اسمی است و عملیات مشترکی تقریبا وجود ندارد. داعش برخی مناطق کردنشین مانند سنجار و تل عفر (با برتری جمعیت ترکمن) و مناطق محدودی از شرق موصل به سمت اربیل را تصرف کرده اما کردها با کمک ایران و آمریکا پیشروی داعش را متوقف کرده اند. اکنون کردها می گویند ۱۰۵۰ کیلومتر در مرزهای غربی اقلیم کردستان عراق با دولت خودخوانده داعش همسایه هستند و فقط ۱۵ کیلومتر با دولت مرکزی عراق مرز مشترک دارند آن هم در جنوب استان دیالی.

اقلیم کردستان عراق حالا در شرق با ایران مرز مشترک دارد، در شمال با ترکیه و در غرب و جنوب با دولت خودخوانده داعش. کردها در مجموع سه استان اربیل، سلیمانیه و دهوک را به طور کامل در اختیار دارند، بعلاوه سیطره بر کرکوک و خانقین و کفری و کلار در استان دیالی و مناطقی محدود از استان صلاح الدین مانند طوز خورماتو. عراق عبادی: مناطق تحت کنترل شیعیان عراق ۹ استان شیعه نشین جنوبی دارد که عرب سنی یا کرد سنی در آنها به ندرت دیده می شود. این استان ها عبارتند از بصره، ذی قار، قادسیه، واسط، میسان، بابل، کربلا، نجف و المثنی. مهمترین شهرهای این ۹ استان عبارتند از بصره، کربلا، نجف، حله، العماره، ناصریه، سماوه و کوت.

"قدرت و نفوذ دولت مرکزی شیعه محور هم محدود شده است به ۹ استان شیعه نشین جنوب و بغداد و چند شهر تحت محاصره یا تحت حمله در مناطق سنی نشین"نفوذ دولت مرکزی شیعه محور عراق بر این استان ها و شهرها تقریبا کامل است (جز مناطق شمالی استان بابل که گروه داعش در آن حضوری پراکنده دارد و عملیات جرف الصخر اخیراً در آنجا علیه داعش انجام شد). دولت مرکزی همچنین بغداد و نیز شهرهای شیعه نشین سامرا، الدجیل و بلد در شمال بغداد را در اختیار دارد و نیز سلطه ای نا امن و لرزان بر شهرهای عمدتاً سنی نشین مقدادیه و بعقوبه در شمال شرقی بغداد. این تقسیم بندی نشان می دهد که عراق به لحاظ نظامی و امینتی هرچند هنوز یک کشور واحد است، ولی در عمل، حتی از نظر سیاسی، به سه منطقه جدا از هم تقسیم شده است. ممکن است به لحاظ نظامی یعنی سیطره بر شهرهای اشغال شده و محاصره شده تغییراتی تاکتیکی در وضع موجود این سه قدرت رقیب رخ دهد اما تا آینده نزدیک بعید به نظر می رسد تغییری راهبردی در این تقسیم بندی و تقسیم عراق به سه منطقه جدا از هم رخ دهد. سه منطقه ای که زیر نظر حیدر العبادی، مسعود بارزانی و ابوبکر البغدادی اداره می شوند.   .