المپیک 'ریو'؛ خبر خوش یا دام اقتصادی؟

اعلام اعطای حق میزبانی المپیک در سال ۲۰۱۶ به ریو د ژانیرو، شهر کارناوالِ کارناوال ها، باعث شد جشن در این شهر بیش از چهار ماه زودتر از موعد مقرر آغاز شود. به گزارش بی بی سی؛ المپیک که در عصر جدید خود ۲۹ دوره برگزار شده و قدمتی بیش از ۱۱۲ سال دارد، هیچگاه در آمریکای جنوبی برگزار نشده است و به نظر می رسد روند صعودی اقتصاد برزیل سهم عمده ای در قبول شدن اولین درخواست شهر ریو د ژانیرو برای میزبانی المپیک داشته است. آماده شدن برای برگزاری المپیک باعث تحریک بخش های مختلف اقتصادی از جمله بخش راه و ساختمان، و بخش امور مالی و اعتباری خواهد شد و شغل ایجاد خواهد کرد. مسئولان برگزاری اینگونه رویدادهای ورزشی نیز همواره تاکید کرده اند که المپیک علاوه بر سود ناشی از توریسم و بلیط فروشی، باعث تقویت زیرساخت های شهر برگزار کننده خواهد شد و ظرفیت این شهر را برای میزبانی فعالیت های مختلف اقتصادی که بالقوه محدوده ای فراتر از مرزهای کشور میزبان را دربرمی‌گیرند افزایش خواهد داد. ضمن اینکه تجربه المپیک بارسلونا در سال ۱۹۹۲ نشان داد که المپیک تا چه اندازه می تواند با موفقیت وجهه یک شهر را به عنوان جاذبه توریستی تغییر دهد.

"اعلام اعطای حق میزبانی المپیک در سال ۲۰۱۶ به ریو د ژانیرو، شهر کارناوالِ کارناوال ها، باعث شد جشن در این شهر بیش از چهار ماه زودتر از موعد مقرر آغاز شود"مسئولان برگزاری این مسابقات، برای جذب منابع مالی لازم همواره بر عنصر "سود ناشی از برگزاری" تکیه می کنند و از جمله در جریان تلاش برای کسب حق میزبانی، مسئولان تیم برگزاری المپیک در شیکاگو اعلام کردند جذب حق میزبانی، تاثیری به میزان بیش از ۲۲.۵ میلیارد دلار بر کل ایالت ایلینوی خواهد داشت و برای ۳۱۵ هزار نفر معادل یک سال کار ایجاد خواهد کرد. ورزشگاه "آشیانه پرنده" صدها میلیون دلار هزینه در بر داشت و پس از المپیک چندان مورد استفاده قرار نگرفت اما کارشناسان اقتصاد ورزش هشدار می دهند که اولا، این روند پایدار و ادامه دار نیست و معمولا پس از برگزاری المپیک روندی نزولی رخ خواهد داد، و ثانیا، در تصمیم گیری برای برگزاری چنین رویدادی باید "سود خالص اقتصادی" را در نظر گرفت: یعنی باید رقم هزینه های پیشین و آتی را از سود کم کرد. مسئولان شهر ریو د ژانیرو مطمئنا آگاهند که برگزاری المپیک پکن بنا به آمار رسمی دولت چین تا ۱۵ میلیارد دلار و بنا به برآورد منابع غیر چینی تا ۴۰ میلیارد دلار هزینه داشت و بسیاری آن را "پرخرج ترین المپیک تاریخ" خواندند. این هزینه ها لزوما در آینده مولد نخواهند بود. مارکوس کرشیت، استاد دانشکده مدیریت ورزش در دانشگاه بوخوم آلمان از جمله با اشاره به عاقبت ورزشگاه های ساخته شده برای جام جهانی کره و ژاپن در سال ۲۰۰۲ به عنوان نمونه ای ناموفق، یادآور می شود که عموما پس از مسابقات، هزینه نگهداری تاسیسات ورزشی تازه ایجاد شده از درآمد حاصل از فعالیت آن کمتر، یا در بهترین حالت با آن برابر است.

به عنوان نمونه ای دیگر می توان به ورزشگاه هشتاد هزار نفری "آشیانه پرنده"، محل برگزاری مراسم افتتاحیه و اختتامیه و مسابقات دو و میدانی المپیک پکن اشاره کرد که با هزینه ای معادل ۴۲۳ میلیون دلار ساخته شد اما طرح های پیشین برای تبدیل آن به محلی برای برگزاری مراسم یا مسابقات مهم و واگذاری آن به تیم فوتبال گوان پکن شکست خورد و هزینه سالانه ۹ میلیون دلاری نگهداری آن، باعث شده طرح هایی برای تبدیل این ورزشگاه مجلل و مجهز به یک مرکز خرید در معرض توجه قرار گیرد. رابرت باده استاد دانشگاه لیک فارست آمریکا نیز معتقد است در محاسبات مربوط به توریسم همواره یک عامل نادیده گرفته می شود: اینکه ساکنان شهر میزبان، به خصوص آنها که در مشاغل خدماتی فعالیت نمی کنند، معمولا همزمان با برگزاری المپیک برای فرار از ازدحام و هرج و مرج روزهای مسابقات، راه خروج از این شهرها را در پیش می گیرند و عملا جریانی برای انتقال پول به خارج از این شهرها ایجاد می کنند که در مقایسه با جریان پول ورودی قابل ملاحظه است. تردیدی نیست که حاصل پژوهش اقتصاد-دانان بدبین به فواید برگزاری المپیک یا رویدادهایی از این دست، تنها در محدوده اتاق های کوچک آنها در دانشگاه های مختلف جهان، یا موسسات تحقیقاتی باقی نمی ماند و در بسیاری از موارد به روی میز تصمیم گیرندگان درباره برگزاری یک المپیک نیز راه می یابد. اینکه سیاستمداران، با وجود آگاهی از آنچه در انتظار آنهاست، باز هم در تصمیم خود تردید نمی کنند نشاندهنده وجود عواملی است که احتمالا گنجاندن تاثیر آن در فرمول های اقتصادی ساده نیست. لوئیس ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس جمهور برزیل، که او نیز نظیر آنچه باراک اوباما برای شیکاگو کرد، در تلاش شهر ریو د ژانیرو برای کسب حق میزبانی مشارکت کرد، در آستانه آخرین نمایش قابلیت ها و امکانات شهر ریو د ژانیرو تاکید کرد که کشورش دیرتر از دیگر کشورها به تبعات بحران مالی جهانی دچار شد، زودتر از همه این تبعات را پشت سر گذاشت و در حال حاضر در وضعیتی بسیار بهتر از دیگر کشورهای توسعه یافته قرار دارد.

"آماده شدن برای برگزاری المپیک باعث تحریک بخش های مختلف اقتصادی از جمله بخش راه و ساختمان، و بخش امور مالی و اعتباری خواهد شد و شغل ایجاد خواهد کرد"او، در شرایطی که هنوز برخی از کشورهای توسعه یافته آمار افزایش بیکاری در کشورهای خود را اعلام می کنند، گفت تنها در ماه سپتامبر سال ۲۰۰۹ در برزیل ۲۴۰ هزار موقعیت شغلی جدید ایجاد شده است. با این حال رئیس جمهور برزیل تلخی این حقیقت را نیز یادآور شد که کشورش "تنها کشور در جمع ۱۰ قدرت بزرگ اقتصادی دنیاست که تا کنون میزبان المپیک نبوده است." این گفته به صراحت نشان می دهد که از دید یک رئیس جمهور، بالاترین مدیر اجرایی در یک کشور، برگزاری المپیک نشانی از قدرت آن کشور محسوب می شود. کارشناسان امور اقتصادی عامل دیگر را "سرخوشی" می دانند و یادآوری می کنند که وجود ورزش و رویدادهای ورزشی بر کیفیت زندگی تاثیر می گذارد و به طور غیرمستقیم شرایط روحی بهتری را برای مشارکت شهروندان در کار و فعالیت اقتصادی ایجاد می کند. هر چند این عامل قابل اندازه گیری نیست، اما برخی کارشناسان معتقدند برزیل، مانند هر کشور دیگری نیاز دارد شرایطی را فراهم کند که هر روند تغییر مثبتی در اقتصاد ادامه پیدا کند و نیمه تمام یا زودتر از زمان پیش بینی شده به پایان نرسد. با در نظر گرفتن خوشحالی مردم ریو د ژانیرو از کسب حق میزبانی المپیک در سال ۲۰۱۶، به نظر می رسد برزیل گامی جهت فراهم کردن شرایط روحی لازم برای حفظ روند رو به رشد خود برداشته است.