آخرین خبرها از وضعیت دریاچه ارومیه

مهر : معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست با غیر کارشناسی خواندن سونامی نمک در دریاچه ارومیه اخباری از این دست را ناشی از برداشتهای غیر فنی از بحران خشک شدن دریاچه ارومیه دانست.

علی اصغر محمدی فاضل در نشست خبری که پیش از ظهر پنجشنبه در سازمان محیط زیست برگزار شد گفت: اساسا سازمان محیط زیست اصطلاح غلطی که ناشی از برداشتهای غیر فنی برخی از رسانه ها تحت عنوان سونامی نمک در دریاچه ارومیه را قبول ندارد.

به گفته وی ایجاد غبارهای نمک و طوفانهای نمکی در دریاچه ارومیه مانند هر بستر خشک شده دیگری در صورتی که روند خشک شدن و عبور و مرور وسایل نقلیه، ادوات کشاورزی و برداشتهای غیر مجاز نمک از کف دریاچه ارومیه ادامه یابد محتمل است.

فاضل اظهار داشت: با توجه به باد قالب منطقه که در جهت غرب به شرق است احتمال تشکیل غبارهای نمکی در حوزه ارومیه از جمله زمینهای کشاورزی اطراف و استانهای همجوار مانند استان زنجان در سالهای آتی وجود دارد اما با توجه به شرایط توپوگرافی احتمال رسیدن غبارهای نمکی به تهران امکان ندارد.

معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست با اشاره به خشک شدن حدود ۶۵ درصد از وسعت دریاچه ارومیه تصریح کرد: در واقع در حال حاضر این مساحت رطوبت خود را از دست داده اما به این معنا نیست که حیات این سطح به طور کلی از بین رفته و ۶۵ درصد از دریاچه ارومیه نابود شده است.

وی با اظهار امیدواری نسبت به بهبود شرایط اقلیمی مبنی بر افزایش بارندگی در سالهای آتی افزود: با توجه به  سیاستهای صرفه جویانه که در بخش کشاورزی، شرب و صنعت در نظر گرفته می شود نسبت به بهبود شرایط دریاچه ارومیه در سالهای آتی امیدواریم.

فاضل یادآور شد: در حال حاضر حتی مناطق مرزی دریاچه ارومیه که سالهاست خشک شده اند نیز با تامین حق آبه احتمال احیا شدن دارند زیرا این دریاچه یک دریاچه شور است که با دریافت مقداری آب و احیاء آرتمیا که آبزی منحصر به فرد دریاچه ارومیه است و البته در طول سالیان طولانی احیا می شود.

وی تاکید کرد: البته احیای دریاچه ارومیه بستگی تام به شرایطی دارد که برای سایر دستگاهها مشخص شده و در صورتی که هر یک از این دستگاهها وظایف خود را به درستی انجام دهند دریاچه ارومیه روند رو به بهبود را طی می کند.

معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست با اشاره به مساحت بالغ بر ۵ هزار کیلومتر مربع دریاچه ارومیه یادآور شد: این دریاچه در یک حوزه آبریز بالغ بر ۵۰ هزار کیلومتر مربعی واقع شده است لذا بهبود ۱۰ درصد از این مساحت که متعلق به دریاچه ارومیه است در گرو برایند اتفاقاتی است که در کل این حوزه رخ می دهد.

به گفته فاضل در حال حاضر بیش از ۶۰ درصد از آب ورودی به دریاجه ارومیه را سه رودخانه سیمینه رود، زرینه رود و آجی چای تامین می کنند که بایستی وزارت نیرو تسهیلات لازم در خصوص لایه روبی مسیر این رودخانه ها و تامین حقآبه دریاچه توسط این رودخانه ها را مهیا کند.

معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست با اشاره به تراز حداکثر دریاچه ارومیه در سال ۱۳۷۵ که معادل ۱۲۷۸ متر بالاتر از سطح دریاهای آزاد بوده است، افزود: متوسط تراز دریاچه ارومیه در طی ۳۰ سال گذشته ۱۲۷۵ متر بوده و حداقل ترازی که تراز اکولوژیک دریاچه نامیده می شود ۱۲۷۵ متر بالاتر از سطح دریاهای آزاد در نظر گرفته شده است.

وی افزود: اما در حال حاضر یعنی مردادماه ۱۳۹۱ تراز دریاچه ارومیه معادل ۱۲۷۰.۹۵ بوده گزارش شده یعنی به لحاظ ارتفاعی در حال حاضر دریاچه ارومیه ۳ متر پائین تر تراز اکولوژیک است که همین موضوع منجر به خشک شدن بیش از ۶۵ درصد از مساحت دریاچه ارومیه شده است.

به گفته فاضل بیشترین کسری دریاچه ارومیه تاکنون معادل ۲۶ میلیارد متر مکعب بوده اما به طور متوسط در سالهای اخیر این دریاچه نسبت به حجم متوسط طولانی مدتش ۲۴ میلیارد متر مکعب کسری دارد.

وی اظهار داشت: از نظر وضعیت میزان نمک میزان متعارف نمک دریاچه ارومیه ۱۸۰ تا ۲۲۰ گرم در لیتر است که طی سنوات گذشته افزایش نمک در این دریاچه رکوردهایی تا ۴۰۰ گرم در لیتر را داشته و در سال ۹۰ این وضع منجر به ایجاد شرایط فوق اشباع و شروع به کریستاله شدن در دریاچه شده است.

معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست افزود: اما با آبگیری در سال آبی جاری میزان نمک در دریاچه ارومیه به ۳۴۰ گرم در لیتر رسیده که اگر چه با شرایط ایده آل فاصله زیادی دارد اما از بحران تبلور و کریستاله شدن نیز فاصله گرفته است.

فاضل میزان بارش ثبت شده در سال آبی ۹۰ -۹۱ را ۳۰۱ میلی متر عنوان کرد که این میزان همچنان ۱۰ درصد از کمتر از سال آبی گذشته و ۱۳ درصد کمتر از متوسط ۳۰ سال گذشته است.

به گفته وی در حوزه ارومیه رژیم بارش هم در سالهای اخیر تغییر کرده به گونه ای که برخلاف گذشته که حداکثر بارش در فصل بهار رخ می داد در سال آبی ۹۰ -۹۱ حداکثر بارش در آبانماه اتفاق افتاد.

فاضل با اشاره به توافقاتی که با استانهای آذربایجان غربی و شرقی صورت گرفته ادامه داد: بر اساس توافقات قرار بود  آذربایجان غربی در سال آبی ۹۰ -۹۱ ، ۱۸۰۰ میلیون متر مکعب حقابه دریاچه را پرداخت کند که از این میزان تا اول مردادماه تنها ۱۷۴۴ میلیون متر مکعب تامین شده و آذربایجان شرقی می بایست ۲۷۰ میلیون متر مکعب حقابه تامین کند که تاکنون ۱۳۰ میلیون متر مکعب آن تامین شده است.

معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست با اشاره به تغییرات ورودی آب به دریاچه ارومیه طی ۴۰ سال گذشته یادآور شد: از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۷۶ به طور متوسط ۳ هزار و ۸۸۶ میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه ارومیه می شده که این میزان از سال ۱۳۷۷ تا سال ۱۳۸۰ به ۴۲۰ میلیون متر مکعب کاهش یافته که این بازه زمانی اوج کاهش ورودی آب دریاچه ارومیه بوده است.

به گفته وی از سال ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۸۸ ورود آب به دریاچه ارومیه مجددا به ۲ هزار و ۷۷۶ میلیون متر مکعب افزایش یافته اما در بازه ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ که تنش دوم خشکسالی دریاچه ارومیه بوده مجدد این میزان به ۸۸۲ میلیون متر مکعب کاهش یافته است.

معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست با اشاره به ورودی ۱۸۰۰ میلیون متر مکعبی آب به دریاچه ارومیه طی سال آبی ۹۱ - ۹۰ اظهار داشت: این میزان دو برابر میزان متوسط ورودی طبیعی به دریاچه ارومیه بوده که از سایر کاربری ها کاسته شده و به دریاچه اختصاص داده شده است.

وی در پاسخ به اینکه قرار بود وزارت نیرو در سال آبی ۹۱ - ۹۰، ۳.۱ میلیارد متر مکعب حقابه دریاچه ارومیه را تامین کند اما تاکنون که کمتر از ۲ ماه به پایان سال آبی ۹۱ - ۹۰ باقی مانده تنها ۱.۸ میلیارد متر مکعب از این حقابه تامین شده رویکرد سازمان محیط زیست چیست؟ افزود: ۳.۱ میلیارد متر مکعب حداقل مقداری است که دریاچه نیاز دارد تا به حد تراز اکولوژیک برسد نه میزان آبی که در حوزه وجود دارد تا به عنوان حقابه برای دریاچه ارومیه تامین شود.

به گفته فاضل، با توجه به خشکسالی و نیازهای شرب ، کشاورزی و صنعتی حوزه به نظر نمی رسد که در یکماه و نیم باقی مانده از سال آبی جاری حقابه ، ۳.۱ میلیاردی مورد توافق محقق شود اما کوچکترین صرفه جویی که مردم در بخشهای شرب، کشاورزی و صنعتی انجام دهند می تواند ۱.۸ میلیارد حقابه ای که تاکنون محقق شده را اندکی افزایش دهد.

معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست یادآور شد: در ۱۵ سال اخیر سالیانه حدود یک میلیارد متر مکعب آب در اثر تبخیر از حوزه دریاچه ارومیه از دست رفته است.

فاضل تصریح کرد: اما تمام این موارد نیز که در زمینه کاهش بارش و افزایش تبخیر در این حوزه در طی ۱۵ سال اخیر رخ داده است فشاری در بخش های کشاورزی ، صنعت و شرب وارد نکرده و تمام فشار اکولوژیک بر محیط زیست و دریاچه ارومیه وارد شده است.

به گفته وی، بر همین اساس ستاد اجرایی حوزه آبخیر دریاچه ارومیه به ریاست معاون اول ریاست جمهور و شورای منطقه ای مدیریت دریاچه ارومیه با ریاست دوره ای استاندارهای سه استان مرتبط تشکیل و در آخرین جلسه خود که شب گذشته در ارومیه برگزار شد بر اجرایی شدن ۲۴ برنامه اولویت دار برنامه جامع دریاچه ارومیه تاکید شد.

به گفته معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست رها سازی آب ، لایه روبی و رفع موانع در مسیرهای ورودی به دریاچه ارومیه، بارورسازی ابرها با استفاده از تکنولوژی روز، فعالیت های پشگیرانه و برخوردهای قانونی با برداشت های غیر مجاز و تعیین حدود بستر دریاچه ارومیه از طرحهای شاخصی بود که در این جلسه بر آن تاکید کرد.

فاضل تنویر افکار عمومی و افزایش مشارکت مردمی در صرفه جویی از منابع آب در بخشهای مختلف شرب، کشاورزی و صنعتی را از مهمترین راهکارهای نجات دریاچه ارومیه عنوان کرد.

وی تمرکز بر تکمیل برنامه های دستگاههای مرتبط از جمله افزایش راندمان کشاورزی ، تغییر الگوی کشت و کشت محصولات با نیاز آبی کمتر و تحویل حجمی آب به بخش کشاورزی را از مهمترین وظایف وزارت جهاد کشاورزی در رابطه با نجات دریاچه ارومیه برشمرد.

معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست رهاسازی آب پشت مخازن و بارورسازی ابرها را از مهمترین وظایف وزارت نیرو و مدیریت ریسک خشکسالی را در دریاچه ارومیه را از مهمترین وظایف سازمان محیط زیست عنوان کرد.

به گفته فاضل سازمان حفاظت محیط زیست با یک فراخوان ظرف ۳ ماه آینده قصد دارد از تجارب بین المللی برای نجات دریاچه ارومیه استفاده کند که در این خصوص مطالعه سطحی ۶ دریاچه خشک شده جهان را در دستور کار قرار دادند.

وی با اشاره به پیش بینی سازمان هواشناسی مبنی بر بهبود وضعیت اقلیمی در حوزه دریاچه ارومیه افزود: طی ۱۵ سال گذشته حوزه آبریز ارومیه بدترین شرایط اقلیمی را گذرانده و پیش بینی می شود که طی سالهای آتی روند دریافت آب از طریق بارندگی و کاهش تبخیر بهبود یابد.

فاضل با اشاره به تغییر رژیم بارندگی در دریاچه ارومیه در سال آبی ۹۰ – 91  و بروز حداکثر بارندگی در آبانماه گذشته گفت: اگر در سال آبی ۹۱- ۹۲ شرایط اقلیمی دریاچه ارومیه به شرایط طبیعی باز گردد و تا اردیبهشت ۹۲ بارندگی نداشته باشیم دریاچه ارومیه وارد بحران می شود اما اگر مانند سال گذشته در آبان ماه و آذرماه ۹۱ حداکثر بارندگی اتفاق بیافتد می تواند نسبت به بهبود دریاچه ارومیه امیدوار بود.

به گفته معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست از دیدگاه کارشناسی تا زمانی که ۹۰ درصد دریاچه ارومیه خشک نشود ما به مرگ اکولوژیک دریاچه ارومیه اعتقادی نداریم و امیدواریم اگر چه حال این دریاچه خیلی بد است اما بهبود یابد.

وی در پایان یادآور شد: قبلا اولویت در حوزه آبریز ارومیه شرب، کشاورزی، صنعت و در نهایت محیط زیست بوده است ولی در حال حاضر شرب، محیط زیست، کشاورزی و صنعت است