پیروزی موافقان توافق هسته‌ای در آمریکا؛ در ایران همچنان برجام بلاتکلیف است

چکیده :با رسیدن تعداد سناتورهای موافق توافق هسته ای به ۳۷ نفر، خیال اوباما و دولتمردانش از تصویب قطعی برجام راحت شده است؛ چرا که حتی در صورت مخالفت اکثریت جمهوریخواه، اوباما می تواند از حق وتوی خود استافده کند. در ایران اما آخرین موضع اعلام شده از سوی رهبری، همچنان کژ دار و مریز است و به نظر می رسد آیت الله خامنه ای همچنان قصد دارد راه را برای مخالفت های کشدار تندروهای مجلس باز بگذارد....

کلمه- گروه دیپلماسی: با اعلام حمایت باربارا میکولسکی، از توافق هسته ای، باراک اوباما آراء کافی برای وتوی احتمالی تصمیم منفی کنگره را بدست آورد. روز ینجشنبه ۳ سپتامبر رسانه های آمریکایی اعلام کردند که میکولسکی، سناتور اهل ایالت بالتیمور، سی و چهارمین سناتوری است که حمایت خود از توافق هسته‌ای را اعلام کرد.

به فاصله کوتاهی رویترز اعلام کرد که سه سناتور دموکرات دیگر حمایت خود را از توافق هسته ای ایران و گروه ۱+۵ اعلام کرده اند. این سه سناتور با نام های یعنی کوری بوکر، مارک وارنر و هایدی هیت‌کمپ، موافقان توافق را به ۳۷ نفر رساندند.

هایدی هیت‌کمپ سناتور دموکرات ایالت داکوتای شمالی در بیانیه خود اعلام کرد: از توافق هسته‌ای حمایت می‌کنم چون بهترین گزینه‌ای است که برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و حفظ امنیت آمریکا در اختیار داریم. همچنین وارنر سناتور ایالت ویرجینیا گفت: هرچند از این توافق حمایت می‌کنم اما آن را اقدام نهایی نمی‌دانم و از تلاش‌ها برای تقویت نقاط ضعف آن حمایت می‌کنم.

"همچنین وارنر سناتور ایالت ویرجینیا گفت: هرچند از این توافق حمایت می‌کنم اما آن را اقدام نهایی نمی‌دانم و از تلاش‌ها برای تقویت نقاط ضعف آن حمایت می‌کنم"بوکر سناتو دموکرات ایالت نیوجرسی نیز بیانیه‌ای بلندبالا صادر کرد و گفت: برای این که این توافق کارگر بیفتد باید بیش از پیش برای مقابله با ایران هشیار باشیم.

این در حالی است که آخرین موضع رهبری در ایران، همچنان کژ دار و مریز است. آیت الله خامنه ای که مذاکره کنندگان با چراغ سبز او جلو رفتند، هنوز هم حاضر نیست از توافق صحبت کند یا درباره تایید آنچه مورد مذاکره قرار گرفته، سخن بگوید. او صرفا نشان داده که قصد دارد راه را برای مخالفت های کشدار تندروهای مجلس باز بگذارد و همزمان به تشکیک هایی درباره برجام نیز دامن بزند.

پس از انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری و تغییر در روند مذاکرات هسته ای میان ایران و غرب، یکی از مهمترین دغدغه های دو کشور ایران و آمریکا، تندروهای داخلی مخالف توافق بوده و هست. در آمریکا همچنان جمهوری خواهان و لابی های طرفدار اسرائیل دولت را به رد توافق تهدید می کنند و در این سو، در ایران نیز محافظه کاران تندرو و کاسبان تحریم همچنان تلاش می کنند تا به نحوی به این توافق ضربه وارد کنند.

این در حالی است که همانگونه که تحلیلگران و اعضای تیم هسته ای ایران مکررا اعلام کرده اند توافق هسته ای بر اساس برد برد و با در نظر گرفتن منافع ملی ایران امضا شده است. دولت این توافق را پیروزی هسته ای نامیده و محافل و مقامات محافظه‌کار تلاش می کنند تا با طرح توافق‌نامه هسته‌ای در مجلس راهی برای خرده‌گیری بر آن پیدا کنند.

مقامات دولتی، از جمله تیم مذاکره‌کننده، با طرح توافق برجام در مجلس مخالفت کرده‌اند. مقامات دولتی تأکید می‌کنند که تصمیم نهایی نه با وزارت امور خارجه بلکه با مقامات نظام است. آنها گفته‌اند که تصویب این توافق در شورای‌ عالی امنیت ملی صورت خواهد گرفت و مصوبات این شورا پس از تایید رهبری جنبه اجرایی می‌یابد و نیازمند تصویب در مجلس نیست.

اکنون با اعلام حمایت باربارا میکولسکی، باراک اوباما می تواند در صورت رای منفی کنگره در روز ۱۷ سپتامبر، به توافق هسته ای با ایران از حق وتو استفاده کند. اما دقیقا مشخص نیست که اگر تندروهای مجلس ایران به توافق رای منفی بدهند چه اتفاقی خواهد افتاد.

اصرار بر بررسی توافق هسته‌ای در مجلس

در ایران، همچنان اصولگرایان مجلس علی رغم مخالفت های اعضای تیم مذاکره کننده ایران همچنان اصرار دارند که این توافق در مجلس مورد بررسی قرار گیرد. یک روز پیش سخنگوی هیئت رئیسه مجلس، کمیسیون ویژه نهاد قانون‌گذاری را مرجع اصلی بررسی توافق هسته‌ای میان ایران و کشورهای ۱+۵ اعلام کرد.

"آیت الله خامنه ای که مذاکره کنندگان با چراغ سبز او جلو رفتند، هنوز هم حاضر نیست از توافق صحبت کند یا درباره تایید آنچه مورد مذاکره قرار گرفته، سخن بگوید"پیشتر علی لاریجانی بررسی و تصویب برجام در مجلس را مفید خوانده بود.

یک ماه پس از توافق ایران و شش قدرت جهانی (روسیه، چین، آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان) درباره ضرورت یا عدم ضرورت بررسی و تصویب برجام در مجلس شورای اسلامی زیاد بحث شده و اکنون به نظر می‌رسد موافقان طرح این موضوع در مجلس افزایش یافته‌اند. روز پنجشنبه رئیس مجلس شورای اسلامی گفت که بر اساس متن توافق هسته‌ای اخیر اگر ۵+۱ به تعهدات خود عمل نکند، ایران نیز الزامی به اجرای تعهدات خود نمی‌بیند و برجام نیز در مجلس ایران بررسی می‌شود.

لاریجانی در روز پایانی سفر خود به نیویورک در جمع گروهی از مدیران و خبرنگاران رسانه های آمریکا حضور یافت و به سوالات آنان پاسخ گفت. او در مورد بررسی توافق هسته‌ای در مجلس گفت : بر اساس قانون اساسی این توافقنامه در مجلس شورای اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد و به همین منظور کمیسیون ویژه‌ای برای رسیدگی به آن در مجلس تشکیل شده که قرار است توافق را بررسی کند و در نهایت در مورد آن در مجلس تصمیم‌گیری خواهد شد.

او اضافه کرد: برداشت شخصی من این است که امریکایی‌ها در این مذاکرات زورگویی کرده‌اند ، اما خوشبختانه جمهوری اسلامی توانست برخی حقوق خود را در این توافقنامه بگنجاند و در مجموع این مذاکرات مثبت بود. معتقدیم که امریکایی‌ها در مورد زمانبندی طولانی برای رفع تحریم‌ها و برخی موارد دیگر زورگویی کرده‌اند.

عراقچی: صلاح نیست که برجام در مجلس به تصویب برسد

روز ۲۰ مرداد ماه معاون وزارت امور خارجه ایران گفته بود که توافق هسته‌ای با گروه ١+۵ (برجام) نیازمند تصویب مجلس نیست. عباس عراقچی، از اعضای ارشد گروه مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ایران گفت: اگر چه طبق اصل ٧٧ قانون اساسی، همه موافقتنامه‌ها و معاهدات بین‌المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد، اما برجام برنامه اقدام مشترک است که دو طرف به صورت داوطلبانه اجرا می‌کنند.

او گفت که از نظر حقوقی عده‌ای معتقدند برجام نیاز به تصویب مجلس دارد و عده دیگری بر خلاف آن نظر می‌دهند و با تاکید بر اینکه بررسی این موضوع از نظر سیاسی با بررسی حقوقی آن تفاوت دارد افزود: وزارت خارجه معتقد است که برای حفظ منافع ملی، صلاح نیست که برجام در مجلس به تصویب برسد چرا که هیچکدام از کشورهای ١+۵ هم آن را در پارلمان‌های خود به تصویب نمی‌رسانند.

به گفته عراقچی، در قانون اساسی جمهوری اسلامی هم اشاره شده است که اگر موضوعی در حیطه اختیارات شورای عالی امنیت ملی قرار گیرد، آن موضوع از حیطه اختیارات مجلس خارج می‌شود و در دوازده سال گذشته، موضوع هسته‌ای در اختیار شورای عالی امنیت ملی بوده است.

نوبخت: ارائه برجام به مجلس زائد است

محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت، نیز چندی پیش در نشست هفتگی خود با خبرنگاران ایران گفت: «از آنجا که شروط نمایندگان مجلس شورای اسلامی، از جمله رعایت منافع ملی و حفظ دستاوردهای هسته‌ای، در توافق هسته‌ای رعایت شده است، پس ارائه آن به مجلس زاید است و تنها باید در شورای عالی امنیت ملی به تصویب برسد.»

سخنگوی دولت افزود: «از آنجا که توافق‌نامه‌ای با قدرت‌های بزرگ امضا نمی‌شود، پس بررسی آن در مجلس با موازین قانونی سازگار نیست.­»

صالحی: توافق قرارداد نیست

دکتر علی‌اکبر صالحی، رئیس انرژی هسته‌ای ایران نیز روز سه‌شنبه (۲۶ مرداد) در نشست علمی تخصصی «آموزش و توسعه ایران اسلامی در دوران پساتوافق هسته‌ای» که در دانشگاه فرهنگیان مشهد برگزار شد، مسئولان بالادست نظام را تصمیم‌گیرندگان در امر توافق‌نامه معرفی کرد و گفت: طبق قانون اساسی چیزی که باید به مجلس برود باید از جنس معاهده یا کنوانسیون باشد وگرنه دولت قراردادهای متعددی را در دوران حکمرانی خود امضا می‌کند.

او افزود: «برجام نه یک معاهده است، نه یک کنوانسیون بین‌المللی و هیچ کدام از کشورهای ۵ به اضافه یک، برجام را به کنگره یا مجلس‌شان نمی‌برند فقط از این بین آمریکا آن را به کنگره می‌برد و آن هم نمی‌خواهد مفاد برجام را مورد ارزیابی قرار دهد، فقط به طور کلی همه آن را رد یا تایید می‌کند.»

اما در برابر برخی از نمایندگان مجلس ایران، به سخنان دکتر صالحی واکنش نشان داده، استدلال او را زیر سؤال بردند.

در همین راستا غلامرضا مصباحی مقدم بر لزوم رعایت قانون اساسی جمهوری اسلامی تأکید کرد و گفت: «توافق دقیقا مصداق اصل مربوطه قانون اساسی است. طبق قانون اساسی، توافقنامه‌ها بین جمهوری اسلامی ایران با کشورهای دیگر و مجامع بین‌المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد.‌»

مصباحی مقدم در خصوص نحوه بررسی توافقنامه‌ها در مجلس گفت: «توافق هسته‌ای بند به بند تصویب نمی‌شود. ماده واحده‌ای که دولت بر روی موافقتنامه‌ها می‌گذارد مورد تصویب قرار می‌گیرد. خود موافقتنامه مورد بررسی بند به بند و ماده به ماده قرار نمی‌گیرد. در زمان بررسی موافقتنامه‌ها به ما گفته می‌شود نمی‌توانیم متن توافق کم و زیاد کنیم.

"دولت این توافق را پیروزی هسته ای نامیده و محافل و مقامات محافظه‌کار تلاش می کنند تا با طرح توافق‌نامه هسته‌ای در مجلس راهی برای خرده‌گیری بر آن پیدا کنند"اما ما آنجا هم تحفظی داشتیم ولی می‌توانیم بگوییم قبول یا رد.» این نماینده که عضو کمیسیون برنامه بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی است، تاکید کرد: «برجام هم یک موافقت‌نامه است، بررسی موافقت‌نامه در کمیسیون مربوطه انجام می‌شود.»

در همین راستا محافظه کاران مجلس کمیسیون ویژه ای برای بررسی ابعاد و زوایای مختلف برجام تشکیل دادند. کمیسیونی که اصلاح طلبان مجلس علنا از ترکیب آن حذف شدند.

حمایت جان کری

جان کری در جدیدترین سخنرانی خود در مرکز ملی قانون اساسی آمریکا در فیلادلفیا دفاع تمام قدی از توافق با ایران کرد و گفت:‌ کاملا روشن است که اگر توافق‌نامه هسته‌ای را رد کنیم، رژیم تحریم‌های چند جانبه علیه ایران شروع به از هم پاشیدن می‌کند.

وزیر خارجه ایالات متحده اندکی پس از آنکه کابینه اوباما تعداد آراء کافی در حفظ توافق هسته‌ای ایران را کسب کرد، در حمایت از این توافق‌نامه گفت:‌ اگر این توافق را رد کنیم رژیم تحریم‌های چند جانبه شروع به از هم پاشیدن خواهد کرد و فشار بر ایران کاهش می‌یابد و نفوذ و قدرت‌ مذاکراتمان اگر از بین نرود تقلیل می‌یابد.

همچنین جان کری با ارسال نامه‌ای به کنگره ایالات متحده، خطوط اصلی تعهدات امنیتی ایالات متحده به اسرائیل و کشورهای حوزه خلیج فارس را بیان کرد و از قانون‌گذاران خواست تا قانونی را در حمایت از این اقدامات به تصویب برسانند. وزیر خارجه آمریکا در نامه خود اضافه کرد:‌ زمانی تحریم‌ها برداشته خواهد شد که ایران از توافق هسته‌ای تبعیت کند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ناظر هسته‌ای سازمان ملل به طور مداوم سایت‌های هسته‌ای ایران را کنترل می‌کند. جان کری با بیان این‌که «ما قدرت زیادی داریم تا جهانی متعالی و امن ایجاد کنیم» اضافه کرد: توافق هسته‌ای ایران نوشدارویی برای خشونت‌های افراطی و فرقه‌ای که باعث شکاف در منطقه شده، نیست.

قدرت‌های جهانی تمایلی برای بازگشت به میز مذاکرات ندارند

در همین راستا یک سناتور دموکرات‌ افشا کرده که پیش از تعطیلات کنگره در ماه اوت در نشستی دیپلمات‌های برجسته‌ای از بریتانیا، چین، فرانسه، آلمان و روسیه اعلام کردند که در اعمال تحریم‌های دوباره علیه ایران شرکت نخواهند کرد.

به گزارش نیویورک تایمز، سناتور کریس کونز از دلاور که در این هفته حمایت خود را از توافق هسته‌ای ایران ابراز کرد، گفت: دیپلمات‌های غربی همگی به اتفاق اعلام کردند که این بهترین توافقی بوده که می‌توانست به دست آید و با آن پیش می‌رویم. آنها به طور روشن و پرقدرت ابراز داشتند که در اعمال تحریم‌های دوباره به ما نمی‌پیوندند.

درست قبل از تعطیلی کنگره در ماه اوت چند تن از دموکرات‌هایی که هنوز موضعی اتخاذ نکرده بودند در کاپیتال هیل (کنگره) با دیپلمات‌های برجسته‌ای از بریتانیا، چین، فرانسه، آلمان و روسیه دیدار کردند و آنها در پیامی آشکار و مشترک ابراز داشتند که توافق نامه هسته‌ای ایران بهترین چیزی بود که انتظار داشتند و ۵ قدرت جهانی تمایلی برای بازگشت به میز مذاکرات ندارند.

قانون‌گذاران یکی پس از دیگری با اشاره به هشدار رهبران خارجی مبنی بر این که بدون توجه به اقدامات ایالات متحده تحریم‌هایشان علیه ایران را بر می‌دارند، در حمایت از اوباما برآمدند.