سود سرشار قطر نسبت به ایران در پارس جنوبی

به گزارش خدمت به نقل از ایرنا؛ در این مطلب می‌خوانیم: میدان گازی پارس جنوبی (یا گنبد شمالی در بخش قطری)، بزرگ‌ترین میدان گازی مستقل جهان است که با داشتن ٣٤,٢ تریلیون متر مکعب گاز استحصال پذیر، حدود ١٩درصد از کل ذخایر گازی جهان را در خود جای داده است. این میدان گازی علاوه بر ذخایر عظیم گاز طبیعی، حدود ١٦ میلیارد بشکه میعانات گازی استحصال پذیر، نفت و مقادیر متنابهی هلیوم دارد.

این میدان گازی در عمق بیش از سه هزار متری از بستر خلیج فارس و در محوطه‌ای به وسعت ٩ هزار و ٧٠٠ کیلومتر مربع واقع شده است. حدود سه هزار و ٧٠٠ کیلومتر مربع از این میدان مشترک، در آب‌های سرزمینی ایران و حدود شش هزار کیلومتر مربع از آن در آب های قطر واقع شده است. براساس برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی، تقریبا حدود ١٠ تریلیون مترمکعب از گاز استحصال پذیر این میدان، در بخش ایرانی آن واقع شده است که حدود ٣٠ درصد از کل ذخایر گازی کشور و ٥,٤ درصد از ذخایر گازی دنیا را شامل می‌شود.

مابقی گاز استحصال پذیر این میدان به میزان حدود ٢٤.٢ تریلیون مترمکعب، متعلق به کشور قطر است و تقریبا ٩٩ درصد ذخایر گازی این کشور و ١٣.٦ درصد ذخایر گازی دنیا را شامل می‌شود. بااین حال، با توجه به اینکه این میدان، یک میدان مشترک است، با تغییر شرایط میدان در نتیجه نحوه و سرعت برداشت طرفین از آن، مقدار نهایی قابل برداشت توسط هر یک از طرفین در طول زمان متغیر است.

این میدان عظیم گازی در سال ١٩٧١ کشف شد و قطر بهره‌برداری از این میدان عظیم را از سال ١٩٩١ آغاز کرد.

"حدود سه هزار و ٧٠٠ کیلومتر مربع از این میدان مشترک، در آب‌های سرزمینی ایران و حدود شش هزار کیلومتر مربع از آن در آب های قطر واقع شده است"این در حالی است که بهره برداری از اولین فاز این میدان در ایران با ١١ سال تأخیر نسبت به طرف قطری، از سال ٢٠٠٢ میلادی و با برنامه‌ریزی‌های دولت اصلاحات آغاز شد.

در فاصله سال‌های ١٩٩١ تا ٢٠٠٢، کشور قطر بیش از ٢١٠ میلیارد مترمکعب گاز از این میدان استخراج کرده است. با توجه به فرضیات درنظر گرفته شده برای محصولات اصلی و جانبی، برآورد می‌شود این میزان تولید در بازه ١١ساله فوق، درآمدی بیش از ٦٠ میلیارد دلار برای قطر به همراه داشته است. از سال ٢٠٠٢، به‌تدریج پروژه‌های توسعه میدان گازی پارس جنوبی به مدار تولید پیوست و در این حین، قطر نیز با شدت بسیار بیشتری برای توسعه این میدان و برداشت از آن، اقدام کرد.

در فاصله سال‌های ٢٠٠٢ (اولین برداشت از میدان پارس جنوبی) ​ تا انتهای ٢٠١٤ میلادی، ایران درمجموع توانست حدود ٧١٠ میلیارد مترمکعب گاز از این میدان استخراج کند. در همین فاصله، کشور قطر با برداشت بیش از ١٢١٠ میلیارد مترمکعب گاز توانست ٧٠ درصد بیشتر از ایران، از این منبع مشترک برداشت داشته باشد.

به‌طور کلی در طول مدت زمان شروع برداشت از این میدان مشترک، تاکنون بیش از ٢١٠٠ میلیارد مترمکعب گاز توسط دو کشور از این میدان استخراج شده است که از این بین ٣٣ درصد، میزان برداشت ایران(حدود ٧١٠ میلیارد مترمکعب) و حدود ٦٧ درصد، میزان برداشت طرف قطری(حدود ١.٤٢٠ میلیارد مترمکعب) بوده است.

به عبارت بهتر، در این مدت میزان برداشت قطر از این میدان مشترک، حدود دو برابر برداشت ایران بوده است. با احتساب قیمت‌های کنونی محصولات این میدان، درآمد قطر در این مدت به بیش از ٤٢٦ میلیارد دلار می‌رسد.

این در حالی است که درآمد ایران از این میدان چیزی در حدود ٢١٠ میلیارد دلار بوده است.

محصولات تولیدی فازهای مختلف توسعه میدان در بخش ایرانی و قطری نیز با یکدیگر متفاوت‌اند و با توجه به تولید LNG و LPG در بخش قطری، درآمد قطر از توسعه این میدان، بیش از این مقدار برآورد می‌شود. این در حالی است که در ایران، در برخی پروژه‌ها، LPG به عنوان یکی از محصولات پروژه، تولید نشده است و در پروژه‌های فازهای ٦-٨ پارس جنوبی نیز گاز ترش، شیرین سازی نشده و برای تزریق به میدان آقاجری یا شیرین سازی در سایر فازها، از آن استفاده می‌شود. بنابراین با قبول فرضیات ابتدایی، درآمد تخمینی ایران از این میدان، کمتر از میزان ارائه شده است.

همچنین بخش عمده گاز طبیعی تولید شده در میدان گازی پارس جنوبی به مصرف داخلی می‌رسد که با توجه به یارانه تعلق گرفته به این گاز، درآمد حاصل از فروش آن، بسیار پایین‌تر از مبلغ فرض شده در محاسبات فوق الذکر است. همچنین میدان گازی پارس جنوبی علاوه بر گاز طبیعی و میعانات گازی، لایه‌های نفتی و همچنین منبعی غنی از گاز هلیوم هم دارد که در بخش ایرانی، تاکنون اقدامی برای بهره برداری از این منابع صورت نگرفته است. این یعنی درآمد قطر از این میدان مشترک با فرض قیمت‌های فعلی نفت و گاز، بیشتر از مبلغ برآوردی بوده است و درآمد ایران نیز با توجه به مصرف داخلی گاز و فروش آن به قیمت یارانه‌ای، بسیار کمتر از ٢١٠ میلیارد دلار برآورد شده است.

با بررسی روند برداشت دو کشور ایران و قطر از سال ١٣٨٢(زمان شروع برداشت ایران از این میدان)، سهم ایران در برداشت از این میدان به نسبت کل برداشت انجام شده تا سال ١٣٨٥، روند صعودی داشته است؛ به‌گونه‌ای که در سال ١٣٨٤ و ١٣٨٥، سهم ایران از کل برداشت از این میدان، به میزان ٤٧ درصد از کل گاز برداشتی توسط دو کشور رسیده است.

بااین حال، متأسفانه از سال ١٣٨٦ و در دولت گذشته، سرعت قطر در برداشت از این میدان شیب بسیار فزاینده‌ای پیدا کرد؛ به‎گونه‌ای که تا سال ١٣٩٢، میزان برداشت ایران تنها در حدود ٣٣.٨ درصد از حجم برداشت از این میدان بوده است(حدود نصف برداشت قطر).

دراین بین باید امیدوار بود مشکلات مربوط به تأخیر در میدان و افت فشار ناشی از مهاجرت منابع هیدروکربوری در نتیجه برداشت بی‌رویه کشور قطر، تأثیری در میزان تولید فازهای جدید و قدیم پارس جنوبی نداشته باشد.

بااین حال، با توجه به تأخیرات فراوان ایران در شروع بهره‌برداری و توسعه این میدان مشترک که ضرر بسیار زیادی را متوجه ایران کرده است، دست‌یابی به سهم ازدست رفته ایران در لایه‌های گازی این میدان در سال‌های آتی بسیار پرچالش خواهد بود.

این منتفع نشدن بدون درنظر گرفتن مواردی همچون توسعه نیافتن لایه نفتی، هلیوم، خام فروشی میعانات گازی، مصرف داخلی گاز طبیعی با قیمتی به مراتب پایین‌تر از قیمت واقعی و همچنین مهاجرت منابع هیدروکربوری به طرف قطر است.

قطعا با محاسبه میزان بهره‌برداری قطر از این جنبه​ها، میزان هزینه‌های تحمیل شده به کشور بسیار فراتر از آن چیزی است که در این نوشتار آمده است