بهار ۸۹؛ فصل همنشینی شاعران ایران و جهان

خبرگزاری فارس: بهار سال گذشته با رویدادهای گوناگونی به پایان رسید که برگزاری همایش شاعران ایران و جهان و انتخاب محسن مؤمنی به جای حسن بنیانیان برای ریاست حوزه هنری از مهم‌ترین اتفاقات فرهنگی ـ ادبی آن بود. به گزارش خبرگزاری فارس، جهان فرهنگ و ادب، نوروز سال ۸۹ را به آرامی پشت سر گذاشت؛ در حالی که معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با مسئولیت محسن پرویز، توأمان دو برنامه فرهنگی مهم و بین‌المللی را تدارک می‌دید؛ اول ـ برگزاری نخستین همایش شاعران ایران و جهان و سپس ـ برپایی بیست و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران. پرویز در دفاع از برگزاری برنامه اول، همایش شاعران ایران و جهان را دارای ظرفیت معرفی شعر و شاعران ایرانی به جهان دانست و ابراز امیدواری کرد بتوانیم به همت شاعران، ارتباط فرهنگی مناسبی با سایر کشورها برقرار کنیم. این همایش که برای ۲۸ فروردین تا اردیبهشت ماه در سه شهر تهران، شیراز و اصفهان تدارک دیده شده بود، حاشیه‌ها و ماجراهای جالب توجهی داشت که در ادامه این گزارش تحلیلی می‌خوانید. * ۱۴ فروردین و جایزه جهانی هانس کریستین اندرسن دیوید آلموند، نویسنده انگلیسی و یوتا باوئر، تصویرگر آلمانی، دو جایزه بخش نویسندگی و تصویرگری جایزه جهانی هانس کریستین اندرسن، نوبل کوچک ادبیات کودک جهان را برای سال ۲۰۱۰ به دست آوردند.

"این همایش که برای ۲۸ فروردین تا اردیبهشت ماه در سه شهر تهران، شیراز و اصفهان تدارک دیده شده بود، حاشیه‌ها و ماجراهای جالب توجهی داشت که در ادامه این گزارش تحلیلی می‌خوانید"داوران هانس کریستین اندرسن، دیوید آلموند را به خاطر آفریدن آثاری با سبک رئالیسم جادویی برای کودکان و شیوه داستان‌سرایی منحصر به فردش از میان ۲۸ نویسنده از سراسر جهان سزاوار دریافت جایزه دانستند. جایزه اندرسن، از سال ۱۹۵۶ هر دو سال یک بار از سوی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان به برترین نویسندگان و تصویرگران در میان کشورهای عضو IBBY اهدا می‌شود. این جایزه، جنبه مادی ندارد، اما در دنیای ادبیات کودک جهان مهم‌ترین جایزه به شمار می‌رود. البته نقدهای فراوانی از سوی منتقدان در سراسر جهان به این جایزه وارد می‌شود که همچون نوبل، بیشترین انتقادها متوجه سوگیری سیاسی برگزارکنندگان آن است. در حالی که شورای کتاب کودک، مسئول معرفی آثار نویسندگان و تصویرگران ایرانی برای نامزدی در این جایزه است، افراد زیادی هستند که مشی این شورا را قبول ندارند و طبیعتاً آثار آنها شانسی برای راهیابی به جمع کارهای برتر دنیا ندارد.

* وزارت ارشاد و ایجاد ساختاری جدید برای شعر روزهای پایانی فروردین و روزهای آغازین اردیبهشت، یکی از مهم‌ترین رویدادهای ادبی کشور در سال‌های اخیر رقم خورد و جمعی از شاعران خارجی به ایران سفر کردند. هدف از برگزاری این همایش، آشنایی شاعران کشور با شعر سایر کشورها و ایجاد تعامل بین آنها و معرفی شاعر کشورمان بود و برنامه‌های متنوعی از سوی ستاد برگزاری این همایش برای مهمانان تدارک دیده شده بود که این برنامه‌ها در سه شهر تهران، اصفهان و شیراز برگزار شد. اما همه ماجرا این نبود که ۲۰ شاعر خارجی به ایران بیایند، حدود یک هفته مهمان جمهوری اسلامی باشند، شعر بخوانند، شعر بشنوند و سوغاتی‌هایشان را بگیرند و بروند. حاشیه‌های این برنامه با حضور و دستور محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور پررنگ شد. ماجرا از این قرار است که: پیش از سخنرانی رئیس جمهور در مراسم افتتاحیه همایش، عباس سجادی، شاعر و مجری برنامه، احمدی‌نژاد را خطاب قرار داد و گفت: «آقای رئیس جمهور! ادبیات، شناسنامه ملی ماست و بعد از گذشت ۳۰ سال از انقلاب، شاهد برگزاری چهارمین دوره جشنواره شعر فجر بودیم؛ در حالی که هنر ـ صنعت سینما بیست و چندمین دوره جشنواره خود را برگزار می‌کند.

"جایزه اندرسن، از سال ۱۹۵۶ هر دو سال یک بار از سوی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان به برترین نویسندگان و تصویرگران در میان کشورهای عضو IBBY اهدا می‌شود"چرا باید شعر یک روز مهمان دفتر موسیقی ارشاد باشد و یک روز مهمان معاونت دیگری؟ در مقابل اینکه سینما در وزارت ارشاد یک معاونت دارد و موسیقی دارای یک اداره کل است، ما شاعران از شما می‌خواهیم حداقل برای شناسنامه ایرانی، یک اداره کل در وزارت ارشاد در نظر بگیرید.» این پیشنهاد سجادی با تشویق حاضران مورد استقبال قرار گرفت، اما به فاصله تشویق حاضران تا رفتن رئیس جمهور به روی جایگاه، محمود احمدی‌نژاد تصمیمش را گرفت و بحث قائم مقامی شعر و ادب را برای وزیر ارشاد مطرح کرد. او گفت: «اگر بخواهیم جایگاه واقعی شعر و ادب را در سازمان اداری تعریف کنیم، جایگاه شعر و ادب یک مدیرکل زیر نظر یک معاونت نیست. از همین رو به آقای حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌گویم به جای یک مدیرکل، یک قائم مقام وزیر در امور شعر و ادب فارسی انتخاب کنند.» این پیشنهاد سجادی و دستور تلویحی رئیس جمهور البته به مذاق محسن پرویز که آن روزها معاون فرهنگی وزیر ارشاد بود، خوش نیامد. منتها سجادی گفت که بین درخواست من و دستور رئیس جمهور، فاصله زیادی بوده است. در عین حال، خیلی طول نکشید که سیدمحمد حسینی یک قائم مقام جدید معرفی کرد و آن، یحیی طالبیان، قائم مقام وزیر در امور شعر و ادب بود.

* ۳ اردیبهشت و مرگ تصویرگر قدیمی بچه‌ها تنها ۳۴ روز از بهار سال ۸۹ گذشته بود که نسرین خسروی، تصویرگر کتاب‌های کودکان و نوجوانان درگذشت. او که برای دیدن فرزندانش به خارج از کشور سفر کرده بود، در سن ۶۰ سالگی در کانادا از دنیا رفت. خسروی در سال ۱۳۲۹ در تهران متولد و در سال ۱۳۵۸ در رشته گرافیک (کارشناسی) از دانشکده هنرهای زیبا فارغ‌التحصیل شد. فعالیت‌هایی در زمینه نقاشی و تصویرگری کتاب از سال ۱۳۵۴ و همچنین طراحی و نقاشی در زمینه ف‍ِر‌ِسک (نقاشی دیواری) و تدریس در رشته تصویرگری در دانشگاه هنر در مقطع فوق لیسانس از تجربه‌های این تصویرگر باسابقه بود. تصویرگری بیش از ۲۸ کتاب از سال ۱۳۵۵ و همکاری با ناشران مختلفی همچون کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از دیگر سوابق اوست.

"این جایزه، جنبه مادی ندارد، اما در دنیای ادبیات کودک جهان مهم‌ترین جایزه به شمار می‌رود"خسروی بیش از ۱۶ نمایشگاه انفرادی و گروهی در داخل و خارج از ایران برگزار کرد که از آن جمله می‌توان موزه هنرهای معاصر، گالری خانه هنرمندان تهران، سالن حجاب، نوما، براتیسلاوا، سارمده و ... بوده است. از جوایز تصویرگری او هم می‌توان به تقدیرنامه برای کتاب‌های دنیای رنگ‌ها (پاریس) سه جایزه و دیپلم افتخار از کانون پرورش فکری، نمایشگاه تصویری کتاب کودک و نوجوان، دیپلم افتخار شورای کتاب کودک، جایزه نوما، دیپلم افتخار یونیسف، مدال انجمن نویسندگان کتاب کودک و نوجوان و ... اشاره کرد. * ۸ اردیبهشت و رئیس شدن یک رمان‌نویس در حالی که مدت‌ها موضوع انتخاب جانشینی برای حسن بنیانیان در ریاست حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی در رسانه‌ها و افکار عمومی مطرح بود و در این فاصله، نویسندگان و هنرمندانی چون محمدرضا سرشار از انتخاب محسن مؤمنی شریف حمایت کرده بودند، سرانجام او به سمت ریاست حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی منصوب شد.

مؤمنی که از ابتدای دهه ۷۰ و به عنوان مدیر داخلی مجله سوره نوجوانان در حوزه کار می‌کرد و قبل از ریاست، مدیر مرکز آفرینش‌های ادبی این نهاد بود، نظر سیدمهدی خاموشی رئیس سازمان تبلیغات را جلب کرد. پیش از او، حسن بنیانیان از سال ۸۱ به مدت دو دوره چهار ساله، عهده‌دار ریاست حوزه هنری بود و گمان می‌رفت کسی به عنوان رئیس جدید معرفی شود که بتواند تحول اساسی در حوزه ایجاد کند. مؤمنی، یکی از نویسندگان ادبیات انقلاب و دفاع مقدس است که در کارنامه خود «در کمین گل سرخ (زندگینامه داستانی شهید سپهبد علی صیاد شیرازی)»، «پسر خانم آغا»، «ریشه در آسمان (خاطرات سردار شهید احمد سلیمانی جانشین ستاد لشکر ۴۱ ثارالله)»، «حکایت پای دار (روایت زندگی شهید شیخ فضل الله نوری)»، «زمانی برای بزرگ شدن» و ... دارد. * ۱۰ اردیبهشت و درگذشت استاد زبان‌شناس علی‌محمد حق‌شناس، استاد زبان‌شناسی دانشگاه تهران، روز دهم اردیبهشت سال ۸۹ و در ۷۰ سالگی درگذشت.

"البته نقدهای فراوانی از سوی منتقدان در سراسر جهان به این جایزه وارد می‌شود که همچون نوبل، بیشترین انتقادها متوجه سوگیری سیاسی برگزارکنندگان آن است"او که بر اثر بیماری به بیمارستان منتقل شده بود، حوالی ظهر درگذشت. این استاد دانشگاه تهران در سال ۱۲۱۹ در جهرم متولد شده بود و علاوه بر زبان‌شناسی، در حوزه‌های ترجمه و شعر نیز کتاب‌هایی را منتشر کرده بود. او در سه دهه گذشته در کسوت فرهنگ‌نویس، مترجم، نویسنده و منتقد دقیق و نوآور ظاهر شده بود و تلاش می‌کرد نوشته‌هایش سبکی آکادمیک و خلاقانه داشته باشد. البته آنچه از ۱۰ سال گذشته به اعتبار و شهرت او در محافل علمی افزوده بود تألیف فرهنگ انگلیسی فارسی معروف به «هزاره» بود که براساس شیوه‌های زبان‌شناسی نو تألیف شده بود. حق‌شناس برای تألیف این فرهنگ حدود ۱۶ سال با همکاری چند تن از بهترین شاگردانش تلاش کرده بود.

این استاد دانشگاه تهران در کنار مطالعات زبان‌شناسی، وقت زیادی از عمر خود را به مطالعه رمان‌ها و آثار ادبی مهم جهان اختصاص داد. ترجمه کتاب‌هایی مانند «تولستوی» و «رمان به روایت رمان» از جمله آثاری هستند که علاقه او را به حوزه رمان و داستان نشان می‌داد. حق‌شناس در کلاردشت به خاک سپرده شد. * ۱۲ اردیبهشت و افتتاح سایت کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران سایت کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان را راه‌اندازی کرد. این مراسم، صبح روز یکشنبه دوازدهم اردیبهشت با حضور چهره‌هایی چون علی اکبر اشعری، مصطفی رحماندوست، هوشنگ مرادی کرمانی و شهرام اقبال‌زاده در محل کتابخانه ملی برگزار شد.

"اما همه ماجرا این نبود که ۲۰ شاعر خارجی به ایران بیایند، حدود یک هفته مهمان جمهوری اسلامی باشند، شعر بخوانند، شعر بشنوند و سوغاتی‌هایشان را بگیرند و بروند"این مراسم به شکل متفاوتی اجرا شد؛ به این صورت که کودکان مجتمع ولی‌عصر که به نمایندگی از جامعه کودک و نوجوان در این مراسم حضور داشتند، در صندلی‌های ردیف جلو نشسته بودند و مسئولان و شخصیت‌ها و همچنین خبرنگاران و کارکنان کتابخانه ملی در صندلی‌های پشتی جای گرفتند. همچنین قرار بود اگر تعداد کودکان زیاد باشد آنها روی صندلی بنشینند و بزرگترها ایستاده مراسم را دنبال کنند. مصطفی رحماندوست که مسئولیت راه‌اندازی سایت کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان را بر عهده داشت، اعلام کرد که با راه‌اندازی این کتابخانه مجازی، این امکان فراهم شد که کودکان فارسی زبان سراسر دنیا بتوانند این کتاب‌ها را بخوانند. سایت کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان به نشانی www.ketabkhanehkoodak.ir از همان تاریخ فعال شد و در آن، مطالبی چون کتابخانه شخصی، گالری عکس، اخبار کتاب، کتاب‌خوانی، ایران‌شناسی، کتاب‌های برگزیده و بچه‌ها و خواندنی‌ها به چشم می‌خورد. * ۲۱ اردیبهشت و رونمایی از نخستین مجموعه شعر ضدفتنه برگزاری بیست و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، از آخرین کارهای محسن پرویز به عنوان معاون فرهنگی وزیر ارشاد بود.

نمایشگاه سال گذشته اما در مجموع، پربازدید و پراستقبال انجام شد. در حاشیه این نمایشگاه، نخستین مجموعه شعر ضدفتنه با عنوان «مسئله ۲۲ خرداد نبود، مسئله ۲۲ بهمن بود» رونمایی شد. در واقع، مجموعه‌ای از شعرهای سیاسی و اجتماعی شاعران انقلابی درباره حواث پس از انتخابات ۸۸، به همت علی‌محمد مؤدب و کاظم رستمی منتشر شد. در این کتاب، شعرهای ۶۵ شاعر انقلابی درباره حواث پس از انتخابات جمع شده است. از جمله این شعرا می‌توان به غلامعلی حداد عادل، علی معلم‌دامغانی، مرتضی امیری‌اسفندقه، علی انسانی، سعید حدادیان، غلامرضا سازگار،‌ کامران شرفشاهی، حسین سازور، محمدرضا ترکی، قادر طهماسبی، علی‌محمد مؤدب، جواد محقق، علی‌رضا قزوه، علی داوودی و محمود تاری اشاره کرد.

"او گفت: «اگر بخواهیم جایگاه واقعی شعر و ادب را در سازمان اداری تعریف کنیم، جایگاه شعر و ادب یک مدیرکل زیر نظر یک معاونت نیست"در بخش پایانی این کتاب نیز دو گفت‌وگو با علی‌رضا قزوه و علی‌محمد مؤدب و دو مقاله از حسین قدیانی و کاظم رستمی درج شده است. عنوان کتاب «مسئله ۲۲خرداد نبود، مسئله ۲۲ بهمن بود» از شعری با همین نام اخذ شده است * ۲۸خرداد و مرگ خالق رمان «کوری» خرداد ۸۹، ماه آرام و کم‌خبری بود، اما در روزهای پایانی آن خبر رسید که ژوزه ساراماگو نویسنده پرتغالی برنده جایزه نوبل ادبیات در سن ۸۸ سالگی درگذشته است. او در سال ۱۹۹۸ موفق شد با رمان مشهورش «کوری» که توسط افراد مختلفی در ایران ترجمه و منتشر شده است، جایزه نوبل ادبیات را به دست آورد. ساراماگو به دلیل نوشتن کتاب «انجیل به روایت عیسی مسیح» خشم بسیاری از نهادهای دینی مسیحیت را درآورد تا آنجا که این کتاب توهینی به جامعه کاتولیک پرتغال خوانده شد. ساراماگو پس از آن به همراه همسر اسپانیایی‌‌اش به تبعیدی خودخواسته به لانساروت، جزیره‌ای آتشفشانی در جزایر قناری در اقیانوس اطلس رفت.

همه نام‌ها، بلم سنگی، بالتازار و بلموندا، سال مرگ ریکاردو ریس، تاریخ محاصره لیسبون، بینایی و غار از دیگر آثار ساراماگو هستند. انتهای پیام/و/