'دو بار دست به خودکشی زدم، هردوبار جان سالم بدر بردم'

بر اساس آمارهای موجود زنان افغان به مراتب بیشتر از مردان به مشکلات روانی دچار می‌شوند

دو بار دست به خودکشی زده‌است، می‌گوید از زندگی‌اش خسته شده و روان‌پزشک آخرین امیدش است.

اینها را دختری ۱۸ ساله به من گفت که برای پنهان ماندن هویتش او را ثریا می‌نامم.

ثریا را در بیمارستان ویژه روانی و عصبی در مزارشریف دیدم، تنها مرکز روانی و عصبی در شمال افغانستان.

ثریا خسته بود و غصه‌هایش اصلا به سن و سالش نمی‌آمد.

او می‌گوید: "چند سال پیش مشکلات خانوادگی برایم پیدا شد، از آن زمان بود که احساس کردم روانم راحت نیست و هر از گاهی غش می‌کردم."

ثریا بعد از دلسرد شدن از زندگی، دو بار دست به خودکشی می‌زند، هر دو بار اما جان سالم به در می‌برد.

"با آنکه مشکلم به اندازه قربانی کردن زندگیم نبود، اما افسردگی نمی‌گذاشت راحت باشم."

ثریا برای ادامه حیات، با کمک صمیمی‌ترین دوستش به فکر دیگری می‌افتد که هنوز در جامعه افغانستان خیلی جا افتاده نیست؛ به روان پزشک مراجعه می‌کند.

"ادامه خشونت‌ها، فقر گسترده، بیکاری، خشونت‌های خانوادگی و اعتیاد به مواد مخدر را می‌شود از عوامل اصلی افزایش چنین بیماری‌هایی در این کشور خواند."

او می گوید: "چند جلسه است که با دکترم مشورت کرده‌ام، فعلا وضعم نسبتا بهتر است و خوشحالم که چنین تصمیمی گرفتم."

در بیمارستانی که ثریا آمده است، ده‌ها زن دیگر در نوبت هستند.

تاثیر نابسامانی‌ها در افغانستان را می‌شود به خوبی در چهره‌های زنان و مردانی که در دهلیز به انتظار نشسته‌اند، مشاهده کرد.

بر اساس آمارهایی که در سال‌های اخیر منتشر شده است، بیش از نیمی از مردم این کشور دچار حداقل یکی از انواع بیماری‌های روانی هستند.

در این میان به گفته روان‌پزشکان، زنان افغان آسیب‌پذیرترین طبقه در این کشور هستند که در مقایسه با مردان، بیشتر دچار مشکلات عصبی و روانی هستند.

شبنم ۲۴ سال دارد. او خودش هم نمی‌داند مشکل‌اش چیست، ولی می‌گوید افسردگی خواب را از چشمانش ربوده است.

او می‌گوید: "به درس‌های دانشگاهم نمی‌توانم درست رسیدگی کنم. دایما چیزی ذهنم را اذیت می‌کند. فکر می‌کنم علتش وضعیت بد امنیتی در افغانستان است."

در افغانستان مراجعه به روان‌پزشک‌ها هنوز از دیدگاه عمومی کاملا پذیرفته شده نیست.

نیمی از کسانی که در این مرکز با آنها صحبت کردم، می‌گفتند بار اول که تصمیم گرفتند به روان‌پزشک مراجعه کنند، حتی نزدیکان‌شان آنها را "دیوانه و عصبی" صدا زده‌اند.

دکتر عالمی می‌گوید بیشتر بیمارانش کسانی هستند که مشکل افسردگی دارند

ولی از دیدگاه پزشکان، کنار آمدن مردم با این موضوع امیدوار کننده است؛ مساله‌ای که بر اساس آمارها، خیال حداقل نیمی از جمعیت این کشور را پریشان کرده است.

ادامه خشونت‌ها، فقر گسترده، بیکاری، خشونت‌های خانوادگی و اعتیاد به مواد مخدر را می‌شود از عوامل اصلی افزایش چنین بیماری‌هایی در این کشور خواند.

دکتر نادر عالمی، یکی از معدود روان‌پزشکان در شمال افغانستان، این بیمارستان را چند سال پیش ساخته است.

آقای عالمی وضعیت را نگران کننده می‌خواند: "متاسفانه برای ما شرم‌آور است که هنوز نمی‌دانیم نفوس ما چقدر است. در بخش‌های دیگر هم هیچ ارقام حقیقی وجود ندارد.

"او خودش هم نمی‌داند مشکل‌اش چیست، ولی می‌گوید افسردگی خواب را از چشمانش ربوده است.او می‌گوید: "به درس‌های دانشگاهم نمی‌توانم درست رسیدگی کنم"فکر می‌کنم تعداد بیماران روانی بیشتر از ۵۰ درصد است. بدبختانه شرایط به شکل غیر مطمئن است و مردم به آینده امیدوار نیستند و نمی‌دانند فردا چه می‌شود."

در سالن انتظار، تعداد مردانی که برای دیدن روان‌پزشک آمده‌اند هم کم نیست.

سیدشاه به توصیه دوستش از ولایت تخار به اینجا آمده است: "همیشه احساس ناراحتی می‌کنم، سرم گاهی گیج می‌رود، دلم از دنیا سرد است. پنج سال است بیکار هستم و فکر میکنم دلیلش همین است."

از آن‌ طرف وزارت صحت عامه/بهداشت و درمان افغانستان می‌گوید تلاش‌های جدی را برای ارائه خدمات گسترده روان‌درمانی در سراسر افغانستان آغاز کرده است.

اما نیازمندی در این عرصه، به ویژه در ولایات و مناطق روستایی افغانستان به حدی است که به گفته آگاهان امور، به سال‌ها وقت و مصرف هزینه‌های هنگفت نیاز خواهد بود تا نتیجه ملموسی از این برنامه‌ها به دست آید.

کنشکا ترکستانی، سخنگوی وزارت صحت افغانستان می‌گوید آنها این موضوع را با جدیت پیگیری می‌کنند.

او می‌گوید: " ما در سطح کلینیک‌ها مشاوران را تربیه کردیم که با مریضان روانی وقتی برمی‌خورند، مشورت بدهند و به مشکلات‌شان رسیدگی کنند."

"متاسفانه برای ما شرم‌آور است که هنوز نمی‌دانیم نفوس ما چقدر است. در بخش‌های دیگر هم هیچ ارقام حقیقی وجود ندارد. فکر می‌کنم تعداد بیماران روانی بیشتر از ۵۰ درصد است.

بدبختانه شرایط به شکل غیر مطمئن است و مردم به آینده امیدوار نیستند و نمی‌دانند فردا چه می‌شود."

نادر عالمی، روان‌پزشک

دکتر عالمی می‌گوید بیشتر بیمارانش کسانی هستند که مشکل افسردگی دارند.

او به بی‌بی‌سی گفت: "تا فعلا برای مشکلات راه‌های حل اساسی نداریم. پیگیری بیماران روانی بعد از مراجعه اول و دوم از لازمه‌های تداوی است. ولی یک مریض یک بار مراجعه کرد، فکر می‌کند خوب می‌شود و دیگر بنابر مشکلاتی، اصلا مراجعه نمی‌کند."

شاید هزینه‌های بالای دارو و بیمارستان از دلایلی هستند که سد راه بیماران برای مراجعه مجدد می‌شوند.

ولی کارشناسان می‌گویند که دولت افغانستان باید به این موضوع به عنوان یک مسئله جدی بپردازد.

عدم توجه به موضوع افسردگی، در کنار بقیه دغدغه‌های زندگی، می‌تواند تبعات بدتری داشته باشد و روان کل جمعیت کشور را بیازارد.

ثریا، مثل بقیه زنانی که به این بیمارستان مراجعه کرده‌اند، امیدوار است به زندگی عادی‌اش برگردد.

او می‌گوید: "دوست دارم شفا بیابم، دوباره به مکتب و درس‌هایم برگردم و زندگی را بدون افسردگی تجربه کنم."