آیا بن لادن باید دستگیر و محاکمه می‌شد؟

نیروهای آمریکا به جای دستگیری اسامه بن لادن اورا به ضرب گلوله از پای در آوردند و به این ترتیب محاکمه مردی که در صدر فهرست افراد تحت تعقیب آمریکا قرارداشت هرگز تحقق نیافت . اما حال این سوال مطرح است که آیا نمی بایست به جای کشتن اسامه بن لادن او را دستگیر و محاکمه می کردند؟ حقوق دانان به درستی استدلال می کنند که روند قانونی محاکمه بهتر از انتقامجویی است . یکی از عبارات معروف وینستون چرچیل این بود: " قانون و نه جنگ " و لی در مورد اسامه بن لادن این موضوع چگونه شد؟ آیا برای پیروان شریعت اسلامی و اکثریت مردم آمریکا تشکیل دادگاهی شبیه به دادگا ه بین المللی میلوسویچ رهبر پیشین یوگسلاوی که روند بررسی اتهاماتش با تاکید بر جارچوب تاریخ و جغرافیای سیاسی صورت می گرفت، می توانست روش مناسبی برای قطع شریان حیاتی شبکه القاعده باشد؟ و یا اسامه بن لادن قبل از آغاز محاکمه در کدام محل امنی نگاهداری می شد؟ پیامد های محاکمه اسامه بن لادن با در نظر گرفتن درسی که از دادگاه صدام حسین گرفته شد، محاکمه اسامه بن لادن منجر به افشای سابقه درگیری و ارتباطات آمریکا با مجاهدین در دهه ۱۹۸۰ می شد و سوال اینجاست که این محاکمه به برتری اخلاقی کدام طرف منجر می شد؟ از نظر حقوقی محاکمه بن لادن می بایست در شهر نیویورک انجام می گرفت که در حمله تروریستی شبکه القاعده بیشترین تلفات را متحمل شد . اما به دلایلی نامعلوم محاکمه خالد شیخ محمد کسی که متهم به طراحی حملات یازدهم سپتامبر است نه در یکی از دادگاه های محله مانهاتان نیویورک بلکه در یک دادگاه نظامی گوانتانامو انجام میگیرد . با اینکه دادگاه های نظامی سابقه طولانی در رسیدگی به جنایات دوران جنگ دارند اما از نظر بسیاری از صاحب نظران فاقد اعتبارند .

"نیروهای آمریکا به جای دستگیری اسامه بن لادن اورا به ضرب گلوله از پای در آوردند و به این ترتیب محاکمه مردی که در صدر فهرست افراد تحت تعقیب آمریکا قرارداشت هرگز تحقق نیافت "برغم آنکه گفته می شود دادگاه های نظامی سریعا به جرائم رسیدگی و حکم صادر می کنند در گوانتانامو طی نه سال گذشته تا کنون تنها پنج حکم که سه حکم براساس اقرار مصلحتی بوده، صادر شده است. بدین ترتیب احتمالا محاکمه بن لادن، پایان مورد نظر آمزیکا را پیدا نمی کرد . محاکمه در دادگاه بین المللی با توجه به ایدئولوژی جهادی شبکه القاعده که به منزله اعلام جنگ علیه تمام نهادها و سنن سکولار جهانی است آیا نمی بایست اسامه بن لادن را در یک دادگاه بین المللی مورد محاکمه قرار داد ؟ در پاسخ باید گفت چنین چیزی امکان پذیر نبود چون حملات تروریستی یازدهم سپتامبر قبل از آغاز به کار دادگاه بین المللی کیفری در سال ۲۰۰۲ روی داد . گزینه دیگر تشکیل دادگاهی موقتی از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد نظیر دادگاه بین المللی رسیدگی به جنایات جنگی در روآندا و یوگسلاوی سابق بود . ولی تشکیل دادگاه بین المللی کیفری برای محاکمه کسانی است که مرتکب جنایت علیه بشریت و نسل کشی می شوند و این پیام را به جهانیان می دهد که کسی از مجازات ارتکاب اینگونه اعمال مصون نخواهد ماند .

تاکنون تنها یک دادگاه برای یک اقدام تروریستی از سوی سازمان ملل متحد تشکیل شده که به روند ترور رفیق حریری نخست وزیر پیشین لبنان در سال ۲۰۰۷ رسیدگی می کند . اما تاکنون کسی در این دادگاه مورد محاکمه قرار نگرفته و به باور بسیاری با توجه به بحران سیاسی خاورمیانه ممکن است هرگز هم پای کسی به این دادگاه کشانده نشود . محاکمه بن لادن در یک دادگاه بین المللی به احتمال زیاد بحث و جدل های زیادی در مورد پیامد احتمالی خطرناکی که این مسیر قانونی به ویژه برای صلح جهان در برداشت، مطر ح می ساخت . با توجه به بی ثباتی در پاکستان و افغانستان و آینده نامطمئن خاورمیانه با قیام مردم بعضی از کشورهای منطقه که "بهار جهان عرب " نام گرفته، چنین استدلالی به آسانی پذیرفته می شد . با تمام مشکلاتی که ذکر شد فرض کنیم اسامه بن لادن هم مانند اسلوبودان میلوسویچ رهبر یوگسلاوی سابق یا چارلز تیلور رئیس جمهوری لیبریا مورد محاکمه قرار می گرفت و مجازات می شد، آیا ایدئولوژی شهادت و جهاد شبکه القاعده لطمه می دید ؟ در پاسخ باید گفت نه الزاما.دادستان دادگاه می بایست اول ثابت می کرد که اسامه بن لادن مسئول حملات تروریستی به آمریکا بوده است، نه فقط به صورت نماد ترویج ایدئولوژی شهادت و جهاد بوده بلکه بعنوان کسی که توطئه قتل هزاران نفر را در ایالات متحده آمریکا طراحی کرده است .

"اما حال این سوال مطرح است که آیا نمی بایست به جای کشتن اسامه بن لادن او را دستگیر و محاکمه می کردند؟ حقوق دانان به درستی استدلال می کنند که روند قانونی محاکمه بهتر از انتقامجویی است "قهرمان سازی محاکمه اسلوبودان میلوسویچ و چارلز تیلور نه تنها سبب تضعیف موقعیت آنان نشد بلکه از آن ها برای بسیاری از مردم کشورهایشان قهرمان ساخت . جفری رابرتسون وکیل حقوق بشر در اشاره به دادگاه نورنبرگ می گوید " این دادگاه سبب پایان دادن به انکار هلوکاست از آن زمان تاکنون شده است ." متاسفانه وضع این طور نیست و با پیدایش اینترنت افسانه های فراوانی به هواداری از نازی های آلمان انتشار می یابد که ساده لوحان زیادی آن را باور دارند . حال درصورت محاکمه اسامه بن لادن و شواهدی که او در دفاعیه خود ارائه می داد و در صورتیکه مانند رودلف هس،جنایتکار نازی، به حبس ابد محکوم می شد؛ می توان تصور کرد که چه افسانه هایی در مورد او ساخته می شد؟ و تا چه اندازه سبب چذابیت تبلیغات تندروهای اسلامی می شد ؟ وینستون چرچیل هرگز از این که او را از تصمیم اولیه اش در مورد سپردن رهبران آلمان نازی به جوخه اعدام منصرف کردند ابراز پشیمانی نکرد . ولی اگر باراک اباما رئیس جمهوری آمریکا صریحا دستور کشتن اسامه بن لادن را صادر کرده باشد، شاید قادر به ارائه دلایل قانع کننده برای چنین تصمیم خود باشد