روایت جالب حسین موسویان از آیت‌الله هاشمی

نویسنده: سید حسین موسویان، عضو ارشد تیم پیشین هسته ای

خبر درگذشت ناگهانی آیت الله هاشمی رفسنجانی، ایران را شوکه کرد. او از برجسته ترین مبارزان علیه حکومت دیکتاتوری شاه بود که سالها زندان و تبعید و بدترین شکنجه هارا تحمل کرد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ١٩٧٨ در ایران و بازگشت آیت الله خمینی به ایران، او نزدیکترین سیاستمدار به بنیانگذار جمهوری اسلامی و موثرترین فرد در مدیریت کشور در دوران حیات او بود.

سیاستمداری میانه

در دوران تجاوز صدام به ایران، او فرماندهی جنگ و ریاست مجلس ایران را به عهده داشت. مدیریت او موجب خروج پیروزمندانه ایران از جنگ هشت ساله شد در حالیکه همه قدرتهای جهانی و کشورهای عرب همسایه ایران، از تجاوز صدام حمایت حداکثری کردند. بعد از جنگ نهضت سازندگی در ایران را پایه گذاری کرد و ظرف هشت سال ریاست جمهوری خود، توانست بخش عظیمی از خرابی های جنگ را بازسازی و کشور را به حالت عادی برگرداند.

بعد از خاتمه جنگ، افراط گرایان سیاسی در هر دو جناح چپ و راست در ایران ظهور کرده و به مهمترین چالش سیاسی داخلی تبدیل شدند.

"نویسنده: سید حسین موسویان، عضو ارشد تیم پیشین هسته ایخبر درگذشت ناگهانی آیت الله هاشمی رفسنجانی، ایران را شوکه کرد"در این دوران او با معرفی تئوری سیاسی اعتدال، توانست میانه روی در صحنه سیاست داخلی و خارجی را عملا در ایران مسلط کند و تا اخرین لحظه عمر در این مسیر ایستادگی کرد.

من بیش از سی سال از نزدیک با ایشان آشنا بودم. در حالیکه او نقش محوری در توسعه روابط ایران با قدرتهای بلوک شرق همچون چین و روسیه و هند داشت، بی وقفه برای بهبود روابط با کشورهای همسایه، جهان غرب و رفع تشنج با امریکا تلاش کرد.

رابطه با غرب

با وجود حمایت امریکا از تجاوز صدام به ایران، در سال ١٩٨٩وقتی که بوش رییس جمهور امریکا و رهبران اروپایی برای آزادی گروگانهای آمریکایی و اروپایی دست نیاز به سمت او دراز کردند، او پاسخ مثبت داد و به محمود واعظی، وزیر کنونی ارتباطات، و من ماموریت داد تا این مهم را به سرانجام رسانیم. همه گروگانهای امریکایی و اروپایی درمدت کوتاهی ازاد شدند انا امریکا به جای تشکر، فشار ها به ایران را تشدید و فرصتی طلایی برای رفع خصومت درروابط واشینگتن- تهران را نابود کرد.

با این وجود رفسنجانی با امضاء قرارداد نفتی یک میلیارد دلاری ایران با کمپانی نفتی کونوکودرسال ۱۹۹۵، تلاش کرد که شانسی به بهبود روابط اقتصادی ایران و آمریکا بدهد که این تلاش اونیزبا لغو قرارداد مذکور توسط بیل کلینتون رییس جمهور وقت آمریکا، ناکام ماند.

هاشمی در دوران ریاست جمهوری خود با تمام ظرفیت برای بهبود روابط با اروپا تلاش کرد. همراه با گنشر وزیر خارجه المان در دیدار ٩٠ دقیقه ای با اقای هاشمی راههای دوستی ایران و کشورهای عرب همسایه خلیج فارس را گفتگو کردیم. اقای هاشمی به گنشر گفت که تهران برای ایجاد یک سیستم همکاری و امنیت جمعی با همسایگان خلیج فارس مشابه همکاریهای اتحادیه ازوپا اماده است.

گنشر با ذوق زدگی فوق العا ده ای عازم واشینگتن شد و چندی بعد بطور خصوصی و با إظهار تاسف فراوان گفت که واشینگتن مخالفت کرده است.

در ان مقطع در المان سفیر بودم. اقای کهل صدراعظم المان علاقه مند به ایفای نقشی برای رفع خصومتهای امریکا و ایران بود. اقای هاشمی جواب مثبت داد و امادگی ایران برای همکاری مشترک علیه سلاحهای کشتار جمعی و تروریسم و ارتقاء حقوق بشر را به اطلاع کهل رساند. صدراعظم المان با ذوق زدگی کامل به واشینگتن سفر کرد و بعد از دو هفته، وزیر دفتر صدراعظم به من اطلاع داد که کهل با کلینتون صحبت کرده اما واشینگتن سرسختانه مخالفت کرده است.

میانجی

در نیمه دهه ٩٠ امیر عبدالله ولیعهد عربستان به اقای هاشمی پیشنهاد بهبود روابط داد که ایشان استقبال و من را مامور گفتگوی با امیر عبدالله کرد. در این گفتگوها که در منزل امیر عبدالله در جده انجام شد و فرزند اقای هاشمی هم حضور داشت، توافقات مهمی کردیم که نتیجه ان روابط حسنه ایران و عربستان از سال ١٩٩٦ تا ٢٠٠٥ بود.

"او از برجسته ترین مبارزان علیه حکومت دیکتاتوری شاه بود که سالها زندان و تبعید و بدترین شکنجه هارا تحمل کرد"اما شرایط روابط دو کشور دردوران ریاست جمهوری اقای احمدی نژاد تغییر کرد.

هاشمی مرد "صلح و همکاری در سیاست خارجی" و "مرد سازندگی و توسعه" ایران بود. او تلاش زیادی کرد که یک ملت و کشوری پیشرفته بسازد که هم درشان دین و تاریخ ایرانیها باشد و هم در صلح با همسایگان.

میراث بزرگ او بنیانگذاری تفکر اعتدال در ایران بعد از انقلاب و بیزاری از افراطگرایی درایران و منطقه است. با وجودیکه جهان با عدم پاسخ مناسب و به موقع، این فرصت را ازدست داد اما شانس جبران اشتباهات گذشته همچنان باقی است.