فیلم‌بینی در نوروز؛ مستند

صحنه‌ای از پارکوربازی در فیلم سلاطین خیابان‌ها

در بخش‌های قبل این مجموعه گزارش، فیلم‌های داستانی کمدی و غیرکمدی را که مناسب تماشا در خانه در روزهای تعطیل هستند معرفی کردیم. اما اگر شما اهل سینما رفتن مدام باشید، احتمالا بیشتر آن فیلم‌ها را در سالن سینما دیده‌اید و برایتان تکراری هستند. در این بخش به سراغ دسته‌ای از فیلم‌ها رفته‌ایم که به دلیل پخش بسیار محدودشان بعید است آنها را دیده باشید: فیلم‌های مستند.

نمایش فیلم‌های مستند از برنامه‌های آپارات و تماشا از تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی نشان داد فیلم‌های مستند ایرانی اگر فرصت ارائه داشته باشند، می‌توانند با مخاطب گسترده‌ای ارتباط برقرار کنند. دست کم بسیار گسترده‌تر از عده کم‌شماری که در این دهه‌ها مخاطب معمول فیلم‌های مستند بوده‌اند.

ناصر صفاریان، مستندساز، در اقدامی در این راستا قصد دارد مجموعه مستندهای منتخب سی سال اخیر را با عنوان هوای تازه وارد بازار کند تا حالا هشت عنوان از آنها ارائه شده است.

او پیش از این هم برای مستندهایی که خودش می‌ساخت، مثلا سه‌گانه‌اش در مورد فروغ فرخزاد یا وقت خوب مصائب درباره احمدرضا احمدی، به اکران‌های محدود جشنواره‌ای بسنده نمی‌کرد و برای عرضه آن‌ها به مراکز فروش تلاش می‌کرد.

"صحنه‌ای از پارکوربازی در فیلم سلاطین خیابان‌هادر بخش‌های قبل این مجموعه گزارش، فیلم‌های داستانی کمدی و غیرکمدی را که مناسب تماشا در خانه در روزهای تعطیل هستند معرفی کردیم"

ناصر صفاریان در معرفی مجموعه «هوای تازه» توضیح داده است: «همه چیز بی حمایت بخش دولتی یا حامی خصوصی اتفاق افتاده. بی تکیه بر بازوهای اقتصادی و حمایتی شبکه‌های ویدیویی، بی وجود سوبسید، آگهی و اسپانسر که کمک کند قیمت در حد فیلم‌های سوپرمارکتی باشد.»

تازه‌ترین عناوینی که از مجموعه «هوای تازه» عرضه شده‌اند، عبارتند از سه مستند سلاطین خیابان‌ها، من انرژی هسته‌ای نیستم و تاراز. اگر می‌خواهید در تعطیلات عید فیلم‌های متفاوت هم ببینید، این‌ها انتخاب‌های خوبی هستند.

سلاطین خیابان‌ها (پالیز خوشدل و زینب تبریزی)

عناوین مختلف مجموعه هوای تازه با طرح‎‌های یکسان منتشر شده‌اند

شاید شما هم مثل من تا قبل از تماشای فیلم سلاطین خیابان‌ها ندانید پارکور چیست، و حتی شاید اگر کسی را در حال پارکور کردن ببینید احساس کنید سلامتی‌اش در خطر است.

پارکورکاران از در و دیوارهای بلند بالا می‌روند، به جای استخر در آسفالت شیرجه می‌زنند و حرکات محیرالعقولی می‌کنند که به نظر خطرناک می‌آیند.

با این‌که خیلی‌ها این ورزش را میمون‌بازی و دیوانگی می‌دانند، اما پارکورکارها مثل هر ورزشکار دیگری به حرکاتی که می‌کنند مسلطند.

سلاطین خیابان‌ها به دست و پنجه نرم کردن جوان‌های پارکورباز شهرک اکباتان در غرب تهران که به نوعی پایه‌گذاران این ورزش در ایران هستند، می‌پردازد با مشکلاتی که خیلی‌هایش از جانب مردم عادی برایشان درست می‌شود.

در این فیلم مردم منطقه از هیچ اقدامی برای ممانعت جوان‌های محل از پارکوربازی فروگذار نمی‌کنند. اقداماتی که پایه‌گذار پارکور در ایران، در جایی از فیلم آنها را جنایت می‌خواند و می گوید: «نمی‌دانم این‌ها با ورزش مخالفند؟ با اعتیاد موافقند؟» اما مصاحبه با مردم منطقه نشان می‌دهد از نگاه سنتی آن‌ها پارکور کم از اعتیاد ندارد. و نیروی انتظامی هم که همیشه یک گام در سخت‌گیری جلوتر از مردم است، مسابقه مجوزداری را که جوانان پارکورباز روزها برایش زحمت کشیده‌اند در حضور انبوه تماشاچیان به هم می‌ریزد.

تازه این دردسرهای پسرهاست. دخترهایی که پارکور دوست دارند حالا حالاها باید صبر کنند تا صف‌شکنی پسرها به نتیجه برسد.

"اما اگر شما اهل سینما رفتن مدام باشید، احتمالا بیشتر آن فیلم‌ها را در سالن سینما دیده‌اید و برایتان تکراری هستند"پسرهای فیلم می گویند باید از همسر و خواهر خودمان شروع کنیم. به هر حال پارکور هم مثل همه ورزش‌ها مخاطب زن کم ندارد. سازنده‌های این فیلم هم پالیز خوشدل و زینب تبریزی، دو دختر متولد اواسط دهه شصت، هستند که امیدوارند فیلمشان درباره این ورزشکاران بتواند مردم جوان و مسن را با دنیای جدیدی آشنا کند که تا به حال یا از آن بی‌خبر بوده یا ذهنیتی دیگر ازش داشته است.

تاراز (فرهاد ورهرام)

دیدن تاراز شبیه چند روز همراهی با ایل است

اگر در روزهای عید نتوانسته‌اید به سفر بروید یا اگر در همه این سال‌ها هیچ وقت نشده گذارتان به دامنه‌های زاگرس بیفتد، دیدن مستند تاراز می‌تواند شما را به سفری در کوره‌راه‌های زاگرس ببرد.

تاراز مستندی کلاسیک است که بیننده را با زندگی قشلاقی یک خانواده عشایری آشنا می‌کند. حدود نود سال پیش، مریان سی.

کوپر، فیلمساز آمریکایی، با سفر به ایران فیلمی صامت ساخت به نام علف، از جدال عشایر ایران با طبیعت و مسیر کوچ آن‌ها. او طایفه بامدی از ایل بختیاری را به عنوان نمونه انتخاب کرد.

فرهاد ورهرام ۶۳ سال بعد از ساخته شدن علف و در سال ۱۳۶۶، خانواده آمرید حاتمی را از همان طایفه انتخاب کرد و از همان مسیر همراه کوچ موسمی آن‌ها شد. همان‌طور که ورهرام در گفتار متن فیلم می‌گوید: «و این داستان قرون متمادی است که تکرار می‌شود.»

ورهرام با نمایش تجربه زیسته این خانواده به نوعی تاریخ عشایر آن منطقه را روایت می‌کند. نام فیلم، تاراز، هم نام یکی از ایل‌راه‌های رودخانه‌ای است که عشایر از آن عبور می‌کنند.

با تماشای مستند تاراز گویی چند روز درمیان عشایر زندگی کرده‌اید.

"ناصر صفاریان در معرفی مجموعه «هوای تازه» توضیح داده است: «همه چیز بی حمایت بخش دولتی یا حامی خصوصی اتفاق افتاده"نمایش تلخی‌ها و شیرینی‌های زندگی طبیعی از آن کارهایی است که فرهاد ورهرام در آن تبحر دارد و در این فیلم هم به خوبی انجامش داده. فقط این می‌ماند که شما مستند تاریخی-طبیعی-اجتماعی دوست داشته باشید یا نه؟ و باید بدانید میزان تجربه شما بعد از دیدن این فیلم کمتر از چکیده یک سفر چند روزه به همراه ایل نخواهد بود.

شاید تاراز به اندازه مستندهای اجتماعی شهری تاثیرگذار به نظر نرسد، اما آن‌چه در شناخت زندگی بخشی از جامعه ایرانی به مخاطب می‌دهد کمتر از بیان معضلی اجتماعی نیست.

فرهاد ورهرام از سال ۵۳ مشغول به کارگردانی فیلم مستند است و تا کنون بیش از ۱۵ مستند درباره رخدادهای تاریخی-جغرافیایی ایران ساخته است.

من انرژی هسته‌ای نیستم (مهدی قربان‌پور)

در این فیلم می‌بینیم رامسری‌ها چطور با یک پدیده خطرناک برخورد می‌کنند

در رامسر شایعه شده که اشعه رادیواکتیو به مردم آسیب می‌رساند. حسن پورمنصوری، معلم بازنشسته، در کتابی با عنوان «فرار از جهنم سبز» به اثبات و تشریح چگونگی این تشعشع و آسیب ناشی از آن پرداخته است.

کتابی که با انتشارش باعث شده رامسر یک شبانه‌روز در حالت آماده‌باش قرار گیرد. حالا نویسنده کتاب کاندیدای نمایندگی شورای شهر است.

مهدی قربان‌پور به بهانه این اتفاق به رامسر رفته و با گپ و گفت با مردم و خود معلم مزبور و فرماندار تلاش کرده تصویری از تاثیر این شایعه (یا واقعیت) بر منطقه ارائه دهد. تصویری که منصفانه به نظر می‌رسد.

من انرژی هسته‌ای نیستم از آن دسته مستندهایی است که بیشتر به دنبال کشف حقیقت است و قصد ندارد به بهانه سوژه فیلم به زندگی شخصی مردم منطقه نزدیک شود. حتی پدیده انتخابات هم در حاشیه فیلم قرار دارد و بیشترین دغدغه فیلمساز جواب به همین سوال است که آیا پرتوهای رادیواکتیو در منطقه تشعشع دارد یا نه؟ و آیا سرطان‌ها و آسیب‌های دیگری که مردم برمی‌شمرند ناشی از همین پرتوهاست؟

البته که با تماشای این مستند فضای کلی از شهری در شمال ایران و چگونگی برخورد مردم آن با یک پدیده خطرناک به مخاطب داده می‌شود. و سوال فیلمساز هم در پایان به سوال مخاطب تبدیل می‌شود.

مهدی قربان پور تا به حال حدود بیست فیلم کوتاه و مستند و از جمله مستندهایی درباره کنکور، زلزله بم، و عباس ملکی (از عکاسان انقلاب سال ۵۷ ایران) ساخته است.

مستند «موج میلاد»، از جمله مستندهای ستاد انتخاباتی میرحسین موسوی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ نیز ساخته قربان‌پور است.

مستندهای دیگر مجموعه هوای تازه، «گفتگو در مه» ( محمدرضا مقدسیان )، «زینت، یک روز بخصوص» ( محمد مختاری)، «رودخانه هنوز ماهی ندارد» (مجتبی میرتهماسب) و «عکس ناتمام» ( بهمن جلالی) هستند.