میزان آشنایی دانشجویان با جنگ نرم

میزان آشنایی دانشجویان با جنگ نرم
خبرگزاری فارس
خبرگزاری فارس - ۲ اردیبهشت ۱۳۹۶

میزان آشنایی دانشجویان با جنگ نرم

مقاله حاضر به بررسی جامعه شناختی میزان آشنایی دانشجویان با جنگ نرم و راههای مقابله با آن پرداخته است.

چکیده

مقاله حاضر به بررسی جامعه شناختی میزان آشنایی دانشجویان دانشگاه همدان  با جنگ نرم و راههای مقابله با آن پرداخته است. اهداف پژوهش شامل؛اهداف توصیفی ( بررسی میزان شناخت از جنگ نرم و اهداف)،  تبیینی (استنباط و تعمیم نتایج) است. رویکرد  آن  بین رشته ای(جامعه شناختی – سیاسی) و روش آن پیمایشی – تبیینی است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بود  و  پایایی آن  در مطالعه مقدماتی 85% به دست آمد.

از نرم افزار  spssاستفاده شد. یافته ها نشان داد که رابطه معناداری میان سواد رسانه ای، شرکت در همایشها و کنفرانسهای مرتبط با جنگ نرم، تمسک به آموزه های دینی، حفظ هویت ملی و پرهیز از اختلافات قومی و دینی، با میزان شناخت دانشجویان از جنگ نرم و مقابله با آن وجود دارد.

" اهداف پژوهش شامل؛اهداف توصیفی ( بررسی میزان شناخت از جنگ نرم و اهداف)،  تبیینی (استنباط و تعمیم نتایج) است"نتایج بیانگر میزان بالای آشنایی دانشجویان دانشگاه پیام نور همدان با جنگ نرم و راههای مقابله با آن است.

کلیدواژه ها

جنگ نرم؛ تمسک به آموزه های دینی؛ سواد رسانه ای؛ پرهیز از اختلافات قومی و دینی؛ هویت ملی

مقدمه

از منابع قدرت تاثیرگذار در توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی هر جامعه ای، دانشگاهها هستند که  مرکز تولید و اشاعه  علم و فکر و فرهنگ می باشند. رهبر معظم انقلاب اصطلاح  افسران جنگ نرم را برای دانشجویان به کار بردند و اساتید را فرماندهان این افسران قلمداد نمودند. افسران جنگ قشر جوانی هستند که دارای شور و هیجان دوران شباب هستند و زمان بیشتری را با رسانه های جمعی ماهواره ای و اینترنتی و بازی ها و سرگرمی های رایانه ای مثل بولوتوس، فیس بوک، تویتر، یوتیوب، فلیکر و...( محمدی نجم، ۱۳۸۸ : ۱۰۶-۱۰۳) سپری می کنند.

بر اساس نتایج تحقیقات در ایالات متحده، جوانان بیش از هر سن دیگری از استفاده کنندگان اینترنت هستند و دانشجویان در زمره بزرگترین طیف مخاطبان و فعالان در فضای سایبر و اینترنت و بخش اصلی آن به شمار می آیند( ذکایی و خطیبی، ۱۳۸۴ به نقل از اشتیاقی و همکاران، ۱۳۹۱ : ۱۲۱).

جوانان به دلیل هیجانات شدید دوره جوانی و داشتن روحیه ی کنجکاوی، بیشتر تحت تاثیر تبلیغات و شایعات قرار گرفته و در مواقع حساس و در شرایط بحران و فریبکاریهای سیاسی، به راحتی ابزار و  طعمه شرارتها قرار گرفته و بسیج اجتماعی (حسینی، ۱۳۸۹ : ۳۶) در شورشهای سیاسی را تشکیل می دهند، مثل انقلابهای مخملی و رنگی( نائینی، ۱۳۸۸ : ۸۸-۵۹)  که در این حالت یک تهدید جدی و نرم است.

وظایف افسران جنگ نرم  به دو دلیل بسیار خطیر می باشد؛ ۱- شرایط جهانی در عصر هجمه اطلاعات و ارتباطات، تشکیل دهکده جهانی و شکل گیری جامعه جهانی و نابرابریهای اقتصادی (والرشتاین، ۱۹۷۴ و۱۹۷۹ و وارن ،۱۹۸۱) و  نابرابریهای سیاسی (کاردوزو، ۱۹۷۲و فرتادو، ۱۹۸۴ و مانک، ۱۹۸۶)  و ۲-  شرایط فعلی جامعه ایران به عنوان یک قدرت سیاسی و فرهنگی تاثیرگذار در منطقه (رنجبران، ۱۳۸۸: ۶۳). با توجه به دلایل مذکور آشنایی دانشجویان از جنگ نرم و به اصطلاح جامعه شناختی خشونت نمادین[1]( شارع پور، ۱۳۸۶: ۸۷) در فرایندهای آموزشی  و توجه به آنها اهمیت دارد.

زیرا در برنامه ریزیهای استراتژیکی و راهبردی برای دانشجویان،  شناخت میزان آشنایی آنها از برنامه های دشمنان در عرصه های ارتباطی و اطلاعاتی ضرورت دارد.

همچنین در جامعه امروز ایران،  با هویتها روبه رو هستیم. هویتهایی که هر زمان و با توجه به زمینه فرهنگی – اجتماعی و دیگر عوامل تاثیرگذار، بعدی از آن مورد تاکید قرار می گیرد. در این میان هویت دینی یکی از مهم ترین ابعاد  هویتی است که نقش تعیین کننده ای در هویت یابی افراد درون جامعه بازی می کند. تغییرات سریع و شگرف عصر استیلای پارادایم  فناورانه بر محور فناوری های اطلاعاتی سازمان یافته(کاستلز، ۱۳۸۹۰: ۵۹) و  انقلاب ارتباطی- اطلاعاتی سده بیست و یک را باید فراتر از صرف الکترونیکی کردن رابطه انسان ها دانست.

این فناوری ها امکان پیدایی هویت های  تازه(  کاستلز، ۱۳۸۰۹: ۲۰) و تغییر نگرش ما نسبت به خود، دیگران و جهان را امکان پذیر ساخته است. دانشجویان سازندگان فردایی هستند که  با داشتن علاقه و رضایت می توانند جامعه خود را بسازند و اگر با ابزارها و تکنیک های جنگ نرم هم آشنایی نداشته باشند، در ورود به عرصه های مختلف زندگی مانند کار و مشاغل، دچار فرسودگی و بی اعتمادی شده و دل به کار نمی دهند و احساس مسئولیت نخواهند داشت و یا  بعد از فراغت از تحصیل،  مهاجرت  به کشورهای بیگانه را به زندگی در درون کشور خود ترجیح داده، فرار مغزها را رقم می زنند.

در نتیجه در قبال خدمات آموزشی و سرمایه های اقتصادی- اجتماعی – فرهنگی هزینه شده ی چندین ساله، حسرتی غیر قابل جبران ناشی از خلاء نیروی انسانی ماهر و متخصص عاید جامعه خواهد شد.

"رویکرد  آن  بین رشته ای(جامعه شناختی – سیاسی) و روش آن پیمایشی – تبیینی است"بعلاوه به دلیل دوران خاص جوانی تحت تاثیر تبلیغات و دغلکاری ها که دارای هزینه های پنهان وحشتناکی است(گاردنر، ۱۳۸۳ به نقل از مرادی، ۱۳۸۸: ۸۳-۸۲)، ترفند  همراهی و ذهنیت جمعی( شهیدی نیا، ۱۳۷۲ به نقل از مرادی، ۱۳۸۸: ۸۲) فریبکاریها و دستکاری تخیل( جاکوئز، ۱۹۶۵ به نقل از مرادی، ۱۳۸۸: ۸۴) و غیره قرار گرفته و گرایشات و نگرشهای آنها به راحتی و بدون احساس فشار واجبار و از درون در جهت اهداف سوء دشمن سوق داده خواهد شد.

با توجه به آنچه گذشت، سئوال اصلی این پژوهش بررسی میزان شناخت دانشجویان از جنگ نرم وراههای مقابله با آن است. این سئوال دارای سئوالات فرعی دیگری به این شرح است. آیا استفاده از رسانه های داخلی در آشنایی دانشجویان با جنگ نرم تاثیر دارد؟ به نظر آنها  کدام یک از رسانه های داخلی راهکار مقابله با جنگ نرم را آموزش می دهند؟ از نظر دانشجویان کدام برنامه های رسانه های صوتی – تصویری فرامرزی فارسی زبان القاء کننده ی جنگ نرم هستند؟

۱.اهداف تحقیق

شناخت میزان آشنایی دانشجویان از جنگ نرم و راههای مقابله با آن

تبیین میزان شناخت دانشجویان از برنامه های رسانه های فرامرزی مرتبط با جنگ نرم

تبیین میزان شناخت دانشجویان از محتوای رسانه های ملی در راستای مقابله با جنگ نرم

تبیین  رابطه بین راهکارهای  مقابله با جنگ نرم با  شناخت دانشجویان از  جنگ نرم  و مقابله با آن

۲.پیشینه پژوهش

برخی از مطالعات و تجربیاتی که در ارتباط با موضوع انجام گرفته، به شرح زیر است.

کیسان پورنقی (۱۳۹۰) درمقاله ی  «درآمدی بر شناخت ابعاد تهاجم فرهنگی و نحوه مقابله با آن» با استفاده از روش توصیفی و اسنادی به این نتیجه می رسد که جلوه های تهاجم فرهنگی را می توان به دو دسته ی بیرونی، همچون: تلاش برای دین زدایی، ایجاد روحیه ی خودباختگی فرهنگی، ترویج افکار و اندیشه های غربی و... و درونی، همچون: عقب ماندگی علمی و صنعتی، فقر اقتصادی، غفلت کارگزاران فرهنگی و... تقسیم کرد.

محمود مولایی کرمانی و عباس زاده (۱۳۹۰) در مقاله ی «مطالعه جامعه شناختی رسانه های جمعی به مثابه ابزاری در قدرت نرم (با تأکید بر انقلاب اسلامی)» به بررسی تأثیر رسانه های جمعی به عنوان ابزاری در قدرت نرم بر ارزشهایی مانند هویت ملی (پذیرش اقتدار جهانی، دیدگاه جدایی دین از سیاست و هویت ملی) پرداخته اند و با استفاده از روش تحلیل ثانویه، داده های مرتبط را از داده های سایت wvs  که به شیوه پیمایشی و در کل ایران گردآوری شده است را به دست آورده اند.

نتایج نشان داده که رسانه ها به عنوان ابزاری کلیدی در راه اندازی قدرت نرم در زمینه پذیرش هویت ملی، سکولاریزم و پذیرش اقتدار جهانی تأثیر گذارند.

گرانمایه پور (۱۳۹۰) به «بررسی نقش رسانه ها در شکل  گیری انقلاب های رنگی» پرداخته است و ضمن تشریح کوتاه وقایع چند کشور اروپای شرقی و انقلاب های نرم آنها، ویژگی های مشترک رخدادهای پیش آمده، جهانی شدن (که یکی از مؤلفه های آن بوجود آمدن رسانه های نوین است) و کاربرد فناوری های نوین ارتباطی ـ اطلاعاتی به ویژه اینترنت توسط نخبگان، احزاب، جنبش های مردمی، نهادهای مدنی و بنیادها به این نتیجه می رسد که رسانه ها در افزایش آگاهی و مشارکت سیاسی مردم، رهبری افکار عمومی، به صحنه آوردن توده ها و تضعیف موقعیت حکومت های اقتدارگرا نقش فعالی دارند و می توانند جنبش های مردمی را رهبری کنند، به طوری که نظام جامعه ای را بدون بکاربردن ابزارهای قهرآمیز و با استفاده از «روش های مسالمت آمیز» و «نافرمانی مدنی» تغییر دهند.

در مقاله ی قدسی (۱۳۹۰) با عنوان «نقش رسانه ملی در ایجاد قدرت نرم و مقابله با جنگ نرم (بأ تاکید بر بازتولید سرمایه اجتماعی)، جایگاه رسانه ملی در راهبردهای کلان سیاسی، فرهنگی و اجتماعی کشور و همچنین انتظارات و مطالبات نظام و مردم مورد دقت قرار گرفته است. روش تحقیق مبتنی بر مطالعات اسنادی و تحلیل محتوا بوده است. نتیجه حاصل شده نیز مبین آن است که میان وضعیت موجود با وضعیت ایده آل و مطالبات ملی از رسانه ملی انطباق وجود ندارد.

شریفی راد (۱۳۹۰) به «بررسی میزان آشنایی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز با جنگ نرم و راههای مقابله با آن» پرداخته است. این تحقیق به روش پیمایشی و با حجم آماری ۳۶۶ نفر در بین دانشجویان واحد تبریز انجام شده است. روش آن پیمایشی و به صورت پرسشنامه ای بوده است.

این تحقیق به این نتایج رسیده که میزان آشنایی دانشجویان با جنگ نرم در حد متوسط بوده، در این بین میزان آَشنایی دانشجویان رشته های علوم انسانی با جنگ نرم بیشتر از سایر دانشجویان بوده، میزان آشنایی دانشجویان پسر از دانشجویان دختر بیشتر بوده، دانشجویان با سن بالاتر از دانشجویان کم سن تر آشنایی بیشتری با جنگ نرم داشته اند، دانشجویان متدین تر بیشتر از سایر دانشجویان با جنگ نرم و راههای مقابله با آن آَشنایی داشته اند، دانشجویانی که از هویت ملی بهتری برخوردار بوده اند، آشنایی بیشتری با جنگ نرم و راههای مقابله با آن داشته اند، همچنین دانشجویانی عضو انجمن های دانشجویی و بسیجی و کسانی که بیشتر در کنفرانسهای مرتبط به جنگ نرم و جنگ های رنگی شرکت می کنند، نسبت به سایر دانشجویان میزان آشنایی بیشتری با جنگ نرم و راهکارهای مقابله با آن داشته اند.

اشتیاقی و همکارانش پژوهشی با عنوان« اینترنت و هویت دینی دانشجویان دانشگاه مازندان» را در سال  ۱۳۹۱با روش پیمایشی انجام داده اند.

"ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بود  و  پایایی آن  در مطالعه مقدماتی 85% به دست آمد.از نرم افزار  spssاستفاده شد"نتایج نشان داد که هویت دینی دانشجویان بالابوده و همچنین رابطه معناداری بین مدت، نوع استفاده از اینترنت، پایگاه اقتصادی – اجتماعی دانشجویان با هویت دینی آنها وجود داشت.

حیدری و همکارانش(۱۳۹۲) پژوهشی با عنوان« رسانه ها و هویت فرهنگی:  مطالعه دانش آموزان متوسطه شهر یاسوج» را با روش پیمایشی انجام دادند. نتایج نشان داد  تلویزیون ملی و استانی در راس رسانه های مورد استفاده ی پاسخگویان، و هویت ملی، محلی و جهانی به ترتیب برجسته ترین هویت جمعی آنان بودند. همچنین  افزایش هویت محلی دانش آموزان در راستای تقویت هویت ملی و تضعیف هویت فراملی آنان بوده است.

تحقیقات انجام گرفته، از بعد خاصی به موضوع پرداخته اند و به  میزان آشنایی قشر جوان از نقش رسانه ها در جنگ نرم کمتر پرداخته اند و تنها تحقیق مریم شریفی در راستای موضوع تحقیق کنونی می باشد. به همین دلیل، انجام پژوهش حاضر کاستی های تحقیقاتی با روش پیمایشی و کمی گرا  را در این حوزه تا حدودی جبران می نماید و بر پیشینه های پژوهشیِ پیمایشی می افزاید.

۳.مبانی مفهومی و  نظری 

موضوع جنگ نرم و یا قدرت نرم، در عصر حاضر، به یکی از مباحث جدی در میان صاحب نظران تبدیل شده است و بسیاری از اهل فن اعتقاد دارند که جنگ نظامی جای خود را به جنگ نرم داده و قدرت ها تلاش می کنند از راه تاثیر گذاری بر رسانه ها و مطبوعات و مراکز آموزشی، کنترل افکار عمومی را در دست گرفته و به این ترتیب، راههای تسلط بر رقبا را طی نمایند. جوزف نای از جمله کسانی است که اولین بار  مفهوم قدرت نرم را به کار برد و نظریات او  به اختصار از نظر می گذرد.

۳-۱.جنگ نرم

جنگ نرم همزاد شکل گیری زندگی اجتماعی انسان و حکومتهاست(قربان زاده سوار و ناطقی، ۱۳۹۰ : ۱۳۱).

برای تعریف جنگ نرم، اصطلاحات مختلفی وضع شده است. جنگ نرم از لحاظ بررسی‌های علمی، مفهومی نوین و از جنبه تاریخی، مفهومی بسیار کهن دارد (جمعی از مؤلفان، ۱۳۹۰: ۸). جنگ روانی که در منابع به عنوان شگفت انگیزترین پدیده اجتماعی از آن یاد می‌شود ریشه در اعماق و حیات انسانی و اعصار گذشته دارد (متفکر، ۱۳۸۵: ۱۱).

آنچه با عنوان جنگ نرم مطرح می‌شود در ادبیات غرب بیشتر به «قدرت نرم[2]» شناخته شده که زیربنای فکری آن اولین بار توسط جوزف نای[3] نظریه پرداز برجسته آمریکایی در مقاله ای در نشریه آتلانتیک (مارس ۱۹۹۰)، به شکلی علمی مطرح شد(مرادی، ۱۳۸۸). وی در این مقاله می‌گوید: «اگر آمریکا تنها ۲درصد از مبلغ ناخالص داخلی را به برنامه ای اختصاص دهد که هم آموزش داخلی را ارتقاء داده و هم کمک‌های مؤثر و اطلاعات موردنظر را به خارج برساند، به قدرتی متفاوت و عمیق تر از قدرت سخت دست می‌یابد که به آن می‌گوییم، قدرت نرم» (بیگی، ۱۳۸۹: ۴۲).

نای در کتاب«موظف به رهبری» کوشید برخلاف دیدگاه برتر جهانی مبنی بر افول هژ مونی آمریکا، نشان دهد که آمریکا نه تنها به لحاظ قدرت نظامی و اقتصادی، بلکه در بعد سومی به نام «قدرت نرم» نیز قوی ترین کشور به شمار می‌رود. وی این مفهوم را نخستین بار بدین سان تعریف نمود : «قدرت نرم توانایی کسب چیزی است که می خواهیم؛ آن هم از طریق جذب نه اجبار».

"رهبر معظم انقلاب اصطلاح  افسران جنگ نرم را برای دانشجویان به کار بردند و اساتید را فرماندهان این افسران قلمداد نمودند"نای در ادامه می‌نویسد: « این نوع قدرت می‌تواند از طریق روابط با متحدان، کمک‌های اقتصادی و تبادلات فرهنگی حاصل شود» (بیگی، ۱۳۸۹: ۴۳).

جنگ نرم در برابر جنگ سخت[4] در حقیقت شامل هر گونه اقدام روانی و تبلیغات رسانه ای است که جامعه هدف یا گروه هدف را نشانه می‌گیرد و بدون درگیری نظامی و گشوده شدن آتش، رقیب را به انفعال یا شکست وا می‌دارد. جنگ رایانه ای و اینترنتی (سایبری) و راه اندازی شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی و... اشکال دیگر ابزارهای جنگ نرم هستند (اکبری، ۱۳۸۸: ؛ محمدی نجم ،۱۰۸ - ۹۵).

مهم‌ترین حوزه‌ی اعمال و تأثیرگذاری قدرت نرم بر طرف مقابل، حوزه‌ی رسانه است( محمدی نجم، ۱۳۸۸ : ۱۰۸ – ۹۵). قدرت نرم از طریق تولید و توزیع آموزه‌ها و ارزش‌های خاص و جذاب، بنیان‌های ارزشی و ارکان حمایتی کشور متخاصم را هدف قرار داده و آن را در راستای وضعیت مطلوب خویش تغییر می‌دهد. این گونه تغییرات معمولاً از زیرساخت‌ها و شبکه‌های تولید و توزیع اندیشه‌ها و هنجارها، خصوصاً حوزه‌های آموزشی، فرهنگی و رسانه ای آغاز می‌شود (رنجبران، ۱۳۸۸: ۲۷).

یعنی عرصه‌هایی که معمولاً خارج از افق دید، نظارت و راهبردی سرویس‌های اطلاعاتی سنتی قرار دارد.

به تعبیر دیگر قدرت نرم به جای تحمیل و ناگزیر کردن مخاطبان، آنان را متقاعد و همسو می‌سازد و هر نوع مانع یا انگیزه مقاومت ملی، اخلاقی، حیثیتی، هویتی و دینی را از ذهن مخاطب باز می‌ستاند (رنجبران، ۱۳۸۸: ۲۷). برخی از ناظرین با این نظریه موافق هستند که فرهنگ عالی آمریکا برای این کشور قدرت نرم تولید می‌کند (نای، ۱۳۸۹:  ۱۰۱؛ قربانزاده سوار و ناطقی، ۱۳۹۰ : ۱۳۲).

در جنگ نرم بازیگر عامل به جای سرمایه گذاری صریح و سنگین فرهنگی، نسبت به فعال سازی حوزه های جانبی همچون اقتصاد، حقوق، سیاست، تجارت و ... اقدام می کند و از این طریق هنجارهای خود را به آرامی وارد جامعه هدف می نماید.

در این وضعیت اگر چه تهاجم فرهنگی موضوعیت ندارد امام نفوذ فرهنگی رخ می دهد که پیامدهای منفی خاص خود را دارد( افتخاری، ۱۳۸۹،: ۴۲-۴۱) و فرهنگ یکی از منابع قدرت نرم است و به لحاظ تأثیرگذاری در حوزه‌های مختلف اجتماعی می‌تواند رفتار بخشهای مختلف اجتماع را تحت تأثیر قرار دهد و جامعه را به گروه‌های متعدد در اجتماع تقسیم و سبک زندگی آحاد جامعه براساس فرهنگ پذیرفته شده و مقبول اجتماعی تنظیم گردد.  بنابراین جنگ نرم منابع قدرت نرم را هدف قرار می دهد و در پی تضعیف یا غیر فعال سازی منابع اعتقادی، ایمانی و انسانی و قدرت بازیگر مقابل است( افتخاری، ۱۳۹۱: ۱۰)

جنگ نرم نبرد همه جانبه، تدریجی، متناوب و متنوع و منعطفی است که اهداف داخلی آن در برگیرنده فرو پاشی، براندازی از درون، استحاله و بی ثبات سازی است. در بعد داخلی جنگ نرم از تاکتیک‌های متنوع و منعطفی استفاده می‌شود که برخی از آنها شامل نافرمانی مدنی، مشروعیت زدایی، بی اعتبار سازی، اعتماد زدایی از نظام، اختلاف افکنی، ناکار آمد جلوه دادن نظام، ایجاد نارضایتی، القای غم و یاس و وحشت، بحرانی جلوه دادن کشورو...

"با توجه به دلایل مذکور آشنایی دانشجویان از جنگ نرم و به اصطلاح جامعه شناختی خشونت نمادین[1]( شارع پور، ۱۳۸۶: ۸۷) در فرایندهای آموزشی  و توجه به آنها اهمیت دارد"می‌گردد که در فازهای کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت صورت می‌پذیرد.

در بعد بین المللی هدف جنگ نرم، مهار و مترو سازی کشور هدف، از طریق اعمال محدودیت و تحریم‌های سیاسی، اقتصادی و اجماع سازی جهانی علیه ایران است. ضمن آنکه تصویرسازی‌های غلط و شیطانی از اسلام و انقلاب اسلامی ایران در افکار عمومی جهان در قالب سناریو‌های اسلام هراسی و ایران هراسی را نیز باید به آنها اضافه کرد (احمدی و همکاران، ۱۳۸۹: ۲۲-۲۱).

۳-۲.ویژگی‌های جنگ نرم

جنگ نرم به دلیل پیچیدگی و اتکا به قدرت نرم از ویژگی‌های بسیار زیاد و متنوع برخوردار است که مهمترین آنها عبارتند از: ۱- قالب‌های ماهوی جامعه و ساختار سیاسی را از طریق هجوم به اعتقادات، باورها و ارزش‌های اساسی جامعه تغییر می دهد. ۲- آرام، تدریجی و زیرسطحی است. ۳- نمادساز است و تلاش می‌شود تصویری شکست خورده، ناامید و مایوس از حریف ارائه شود ۴- در صورت موفق بودن، پایدار و بادوام خواهد بود. ۵- پرتحرک و جاذبه دار است.۶- با استفاده از نمادسازی‌ها، اسطوره سازی‌ها و خلق ارزش‌های جدید هیجان ساز است..

۷- آسیب محور است. آسیب‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، میدان مانور جنگ نرم است.

۸- چند وجهی است. از تمامی علوم، فنون، شیوه‌ها و روش‌های شناخته شده و ارزش‌های موجود استفاده می‌گردد. ۹- تضادآفرین  است و با ایجاد گسل‌های متعدد در بخش‌های گوناگون جامعه و از طریق متفاوت کردن باورها، ارزش‌ها و شکل دهی به رفتارهای جدید، اعضای یک جامعه را در برابر همه قرار می‌دهد و همبستگی اجتماعی و وحدت ملی را برهم می‌زند و زمینه‌های بروز بحران و درگیری‌های داخلی را فراهم می‌سازد. ۹-  تردید آفرین است و بدبینی نسبت به بسیاری از مسائل یک اصل و قاعده است.

"هویتهایی که هر زمان و با توجه به زمینه فرهنگی – اجتماعی و دیگر عوامل تاثیرگذار، بعدی از آن مورد تاکید قرار می گیرد"۱۰- از ابزار روز و پیشرفته ترین تکنیک‌های روز استفاده می کند. (احمدی و همکاران، ۱۳۸۹). ۱۱- مهمترین ماهیت جنگ نرم، همان ویژگی غیرخشونت آمیز بودن آن است(رنجبران، ۱۳۸۸  ؛  حسینی، ۱۳۸۹).

۱۲- درازمدت، بنیادی و ریشه ای و ظاهر موجه و قانونی دارد (منصوری، ۱۳۷۸، ۱۶۹-۱۶۸). ۱۳- از ابزارهای کاربری نرم بهره وری می کند (رفیع و قربی، ۱۳۸۹: ۱۲۵).جنگ های نوین فرهنگی از ابزارهای نرم و فرهنگ ساز همچون رادیو، تلویزیون، ماهواره،اینترنت، موبایل، بازی های رایانه ای، ویدئو، خبرگزاری ها ( ضیایی پرور، ۱۳۸۷: ۱۳۹-۸۲) و ابزارهای فرهنگی بنیادی مثل کارنگی، راکفلر، فورد نیز در سیاست خارجی آمریکا (برمن،۱۳۶۶: ۱۸) بهره می گیرند.

۳-۳.تکنیک‌های جنگ نرم

دروغ (تقی زاده، ۱۳۹۰: ۱۱۰))، شایعه (تقی زاده، ۱۳۹۰: ۱۰۹) و برچسب زدن، تکرار،  روش تکرار که از قواعد خاصی پیروی می‌کند مثل این که فاصله‌های تکرار فعل نباید چندان دراز باشد که سبب محو شدن آثار قبلی شود و نه چندان کوتاه باشد که ملال انگیز و خسته کننده شود». تظاهر به بی طرفی، ترور شخصیت، مبالغه از تکنیک های مهم جنگ نرم است.( مرادی، ۱۳۸۸: ۹۶-۷۵).

جمهوری اسلامی به لحاظ داشتن فرهنگ اصیل اسلامی یکی از قدرتمندترین کشورها در حوزه قدرت نرم می‌باشد (رنجبران، ۱۳۸۸: ۶۳).

قدرت نرم بر سرمایه اجتماعی بازیگر استوار است ( افتخاری، ۱۳۸۷ ، ج ۱ : ۲۹-۱۸ به نقل از ایزدی، ۱۳۸۷:۱۲).). انقلاب اسلامی ایران گفتمان نوینی در جهت ایجاد نظام ارزشی مبتنی بر خصایص فرهنگی (مذهبی- ملی) هویت نوینی درون جامعه شکل داده که متمایز از هویت سایر ملل مسلمان است.

از دیدگاه بایر(۲۰۰۸) برای رسوخ در هویت فرهنگی مردم ایران و ایجاد فاصله بین ملت و نظام باید ابعادی را آماج (یعنی تهدید وفشار) قرار داد که جمهوری اسلامی از آن به عنوان رمز ماندگاری و افزایش قدرت نفوذ خویش از آن بهره می گیرد که باید از بین برود تا انسجام ملی و وحدت سیاسی و مذهبی از طریق این آماج به فروپاشی از درون بینجامد(تقی زاده، ۱۳۹۰: ۸۲-۸۱).

یکی از محورهای مبارزه نرم غرب با نظام جمهوری اسلامی ایران تقویت جدایی طلبی قومیتها، برجسته‌کردن مخالفان نظام در قالب روشنفکر، مدافع حقوق بشر، مبارزه  برای آزادی، اندیشه و غیره است. این پدیده بعد از سال ۱۳۷۶ شروع شد و همچنان ادامه  دارد. جوانان و به تبع آن دانشجویان نیز به راحتی تحت تاثیر شخصیتهای روشنفکر مدافع حقوق بشر طرفدار غرب قرار گرفته که ممکن است بی توجهی به آن، به بسیج های اجتماعی تبدیل شوند و با محور قرار دادن این شخصیتها،  انسجام، سلامت و امنیت نظام جمهوری اسلامی را به خطر اندازند.

۳-۴.راهکارهای مقابله با جنگ نرم

از راهکارهای مقابله با تهدید، مدیریت تهدید است. یعنی حذف زمینه های اثر پذیری جامعه از امواج تهدید نرم است که در دو محور قابل پیگیری است: ۱- اصلاح عوامل و زمینه های عینی  ایجاد واگرایی شهروندان از سیاست و حکومت و ۲- ایجاد ارزشهای انسجام بخش توسط حکومت( حسینی، ۱۳۸۹ :  ۵۳)

قدم اول برخورد هوشمندانه در چنین عرصه‌ای است( همان،: ۵۸).

"در این میان هویت دینی یکی از مهم ترین ابعاد  هویتی است که نقش تعیین کننده ای در هویت یابی افراد درون جامعه بازی می کند"بدین معنا که دشمن‌شناسی و شناخت طرحها، برنامه‌ها و شیوه‌های اعمال دشمنی آنان با جمهوری اسلامی از راههای اساسی این مقابله است. تمرکز بیش از پیش بر ضرورت بصیرت و افزایش آن در سطوح مختلف به ویژه خواص و افراد تأثیرگذار جامعه در این زمینه دارای اهمیت است. - بازشناسی  مؤلفه‌های تأثیرگذار بر قدرت نرم جمهوری اسلامی توسط خواص و تعیین آن بر سطح جامعه با تمرکز بر روشن نمودن حقایق نیز از مسایل اساسی در این رویارویی به حساب می‌آید.

- تمرکز بیش از پیش بر روحیه خود باوری و مبارزه با عوامل زمینه ساز خودباختگی به ویژه در زمینه توانایی‌های سیاسی – فرهنگی ملت ایران در سطح ملی، منطقه ای و جهانی در عرصه کارآمدی دین برای اداره جامعه، نقش الهام‌بخش انقلاب اسلامی برای دیگر جوامع و توانایی ملت ایران در خنثی نمودن توطئه‌های دشمنان نیز از ضرورت‌های این مقابله و مواجهه است. - بازشناسی و تقویت جایگاه تأثیر گذار و الهام بخش ملت ایران در زمینه انسجام و قدرت یابی جوامع مختلف اسلامی در سه دهه اخیر می‌تواند نقش مؤثری در این رویارویی ایفا کند.

-گسترش و تعمیق توانایی‌های علمی به ویژه در زمینه علوم راهبردی در سطح ملی و منطقه ای از راه‌های موفقیت در این نبرد محسوب می‌شود.

- برخورداری از طرح و برنامه برای مقابله با توطئه دشمنان و فراتر از آن به دست گرفتن ابتکار عمل و تهاجم به طرح‌ها و نقشه‌های آنان در زمینه شبیخون فرهنگی و تشکیل ناتوی فرهنگی و به تعبیر دیگر درگیر کردن دشمنان در خانه خود و در محل منافع آنان، در این عرصه بسیار مهم است. - توجه لازم و ضروری به مهندسی فرهنگ، هماهنگی لازم میان نهادهای فرهنگی با شکل دهی سامانه ای کارآمد و توانمند سازی مدیران فرهنگی و دیگر مدیران مؤثر در این عرصه دارای اهمیت است.

- ارتقاء اعتماد عمومی نسبت به رسانه ملی نقش مهمی در این نبرد دارد.   - بازشناسی نمادهای ملی- دینی و تأکید بر توجه عمومی به این نمادها می‌تواند جبهه خودی را در این نبرد تقویت کند. - افزایش امید به پیشرفت و تعالی در جامعه در این راستا بسیار مهم است. - بالا بردن ظرفیت مسئولیت پذیری مسئولان و مراکز و نهادهای مسئولیتی در کشور نقش مهمی در این رویارویی دارد.

"این تحقیق به روش پیمایشی و با حجم آماری ۳۶۶ نفر در بین دانشجویان واحد تبریز انجام شده است"- به حرکت‌های علمی و انجام طرح‌های توسعه ای توجه لازم مبذول شود (مرادی، ۱۳۸۸).

با توجه به آن چه گذشت مدلِ راهکارهایی که می تواند دانشجویان را مصونیت بخشد، و به عنوان  سپری آنان را در مقابل جنگ نرم بیمه نماید،  به شکل زیر ترسیم می گردد.(مدل ۱)

۴.روش شناسی

رویکرد تحقیق جامعه شناختی –  سیاسی  یعنی میان رشته ای است و با استفاده از روش توصیفی – پیمایشی به بررسی میزان شناخت دانشجویان از جنگ نرم پرداخته است. ابزار گردآوری اطلاعات  پرسشنامه با 34  سؤال بسته (براساس طیف لیکرت از خیلی کم، کم، تاحدودی، زیاد و خیلی زیاد) بوده و ۱۲۰ نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور همدان با  استفاده از فرمول کوکران و با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند.

راههای مقابله با جنگ نرم متغیرمستقل و  شناخت جنگ نرم و مقابله با آن متغیر وابسته می باشد.شاخص های متغیر مستقل شامل؛ (استفاده از رسانه های داخلی، تمسک به آموزه های دینی، تقویت هویت ملی، پرهیز از اختلافات قومی و مذهبی و شرکت در همایش های علمی مرتبط با جنگ نرم )،  از طریق نرم افزار  spss با ورژن ۱۶ واز مسیر  transform/ compute ساخته شد. این شاخصها و معرفهای آن ها و میزان پایایی آنها در جدول شماره ۱ خلاصه شده است.

جدول ش ۱: شاخص ها، معرفها و میزان پایایی آنها       پایایی کل

شاخص ها

معرفها در این تحقیق پایایی

85%

استفاده از رسانه های داخلی

کتبی(کیهان،اطلاعات،جوان،جام جم، همشهری،ایران، سایر

صوتی وتصویری(رادیو وتلویزیون) 81% تمسک به آموزه های دینی دوری از: مصرف گرایی، چشم و هم  چشمی، خیانت و خشونت، انجام واجبات دینی ۶/۷۸/% هویت ملی ترجیح برنامه های فارسی،صحبت کردن به زبان فارسی، عشق خدمت در ایران در پایان تحصیلات 69% پرهیز از اختلافات قومی و مذهبی یکسان نگری به اقوام مختلف درون کشور، اعتقاد به مساوات در برخورداری اقوام  مختلف از رفاه و امکانات اجتماعی، عزت قائل شدن برای تمام اقوام ، دوری ار نگاه تحقیر آمیز به همه اقوام درون کشور 82% شرکت در همایش ها و سمینارها،کارگاهها شرکت فعال  مثل شرکت در بحثها و ارائه مقاله ، شرکت برای آگاهی و شناخت بدون فعالیت خاص ۷/76% برنامه های رسانه های فارسی زبان فرامرزی

صوتی: علمی،سیاسی، طنز، اجتماعی- خبری، پزشکی و هنری

تصویری: سریالها، علمی،سیاسی، طنز، اجتماعی- خبری، پزشکی و هنری، آموزشی و میزگردها، سرگرمی ها ۳/72%

 برای  به دست آوردن روایی سئوالات  به معنای صحت و درستی اندازه گیری در جهت تحقق بخشیدن به اهداف (سیف، ۱۳۸۳: ۹۰) از روایی صوری( نظر داوران)[5] استفاده شد. میزان  پایایی ابزار،  با استفاده از نرم‌افزار SPSS و آلفای کرونباخ (۸۵/۰)به دست آمد که بیانگر پایایی قابل قبول ابزار می‌باشد. برای تبیین رابطه معناداری و آزمون فرضیه‌ها از آزمون‌ همبستگی پیرسون استفاده شد.

زیرا متغیرها در قالب طیف لیکرت به صورت فاصله ای مجازی[6] تنظیم شدند.

۵.یافته ها

۵-۱.یافته های توصیفی

مشخصات عمومی پاسخگویان  در جدول شماره ۲ و ۳ خلاصه شده است.

جدول ۲: توصیف اطلاعات مربوط به سن پاسخگویان

متغیر

تعداد کمترین بییشترین میانگین خطای استاندارد سن پاسخگویان ۱۲۰ ۱۹ ۴۲ ۱/۲۴ ۸۹/۳

 بر اساس اطلاعات جدول(۲) کمترین سن پاسخگویان ۱۹سال، بیشترین سن آنان ۴۲سال و میانگین سنی پاسخگویان ۱/۲۴ سال می‌باشد.

جدول ش ۳: توزیع آماری مشخصات پاسخگویان متغیر تعداد درصد جنس مرد ۵۰ ۷/۴۱ زن ۷۰ ۳/۵۸ تاهل مجرد ۸۴ ۷۰ متاهل ۳۳ ۵/۲۷ رشته علوم انسانی ۷۶ ۳/۶۳ علوم پایهض ۲۰ ۷/۱۶ ریاضی و فنی ۱۲ ۱۰ سایر رشته ها ۱۲ ۱۰ محل سکونت شهر ۹۲ ۷/۷۶ روستا ۱۳ ۸/۱۰

 بر اساس اطلاعات جدول (۳) از مجموع کل پاسخگویان تعداد ۷۰نفر(۳/58%) زن و تعداد ۵۰نفر(۷/41%) مرد می‌باشند. وضعیت تأهل تعداد ۸۴نفر (70%) از پاسخگویان مجرد، ۳۳نفر (۵/27%) متأهل و ۳نفر(۵/2%) سایر می باشد. رشته تحصیلی تعداد ۷۶نفر (۳/63%) از پاسخگویان علوم انسانی، ۲۰نفر (۷/16%) علوم پایه، ۱۲نفر(10%) ریاضی و فنی و ۱۲نفر (10%) سایر رشته ها می باشد. از مجموع کل پاسخگویان ۹۲نفر(۷/76%) در شهر، ۱۳نفر (۸/10%) در روستا، ۸نفر (۷/6%) در بخش و ۷نفر(۸/5%) در شهرکها ساکن می‌باشند.

پی نوشت:

[1]  جنگ نرم با اذهان و افکار سر و کار دارد و از طریق نمادها به تخریب می پردازد، به همین دلیل نویسنده از اصطلاح  خشونت نمادین نیز استفاده کردهاست.

[2]. soft power

[3].

"نتایج نشان داد  تلویزیون ملی و استانی در راس رسانه های مورد استفاده ی پاسخگویان، و هویت ملی، محلی و جهانی به ترتیب برجسته ترین هویت جمعی آنان بودند"Joseph Nye

[4]hard war.

[5]  از نظر اساتید مرتبط با موضوع ( علوم اجتماعی و علوم سیاسی) استفاده شد.

[6] Dumy

مراجع

-احمدی، مجتبی؛ زارع درخشان، ابوذر؛ همازاده ابیانه، حسین (۱۳۸۹) از تهاجم فرهنگی تا جنگ نرم، چاپ اول، شرکت انتشارات کیهان.

-احمدی،حمید(۱۳۸۳)، قومیت و قوم گرایی در ایران، افسانه و واقعیت،تهران: نشر نی.

-اشتیاقی، معصومه و علیزاده، توحید و کاظمیان، مهرداد(۱۳۹۱)، اینترنت و هویت دینی دانشجویان، مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه مازندران)، مطالعات ملی، ویژه نامه شماره ۲، سال سیزدهم: ۱۱۹- ۱۴۴.

-افتخاری، اصغر(۱۳۸۷)، دوچهره قدرت نرم، معنا و مفهوم، قدرت نرم و سرمایه اجتماعی، جلد اول، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، پژوهشکده مطالعات بسیج.

-افتخاری، اصغر(۱۳۸۷)، انقلاب رنگی، طراحی چهارچوب تحلیلی در انقلاب رنگی و جمهوری اسلامی ایران، ویراسته فرزاد پور سعید، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

-افتخاری، اصغر(۱۳۹۱)، « مفهوم و جایگاه جنگ نرم در گفتمان انقلاب اسلامی  (بر اساس اصول قرآن کریم) » پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال اول، شماره ۲ : ۲۷-۱.

-اکبری، عباس (۱۳۸۸) پدافند غیر عامل در برخی از جنگ های گذشته و اخیر، شماره ۱۷، چاپخانه نهاجا.

-برمن، ادوارد(۱۳۶۶)، کنترل فرهنگ، ترجمه حمید الیاسی، تهران: نشر نی.

-بیگی، مهدی (۱۳۸۹)؛ قدرت نرم، با مقدمه دکتر محمدباقر خرمشاد، چاپ دوم؛ اردیبهشت ۱۳۸۹، چاپ سوم: شهریور ۱۳۸۹، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).

-پورنقی، کیسان (۱۳۹۰) درآمدی بر شناخت ابعاد تهاجم فرهنگی و نحوه مقابله با آن، مطالعات راهبردی، سال چهاردهم، بهار ۱۳۹۰ شماره ۱، پیاپی ۵۱.

-تقی زاده، حمید (۱۳۹۰)، جنگ نرم علیه انقلاب اسلامی و راهکارهای مقابله با تاکید بر فرمایشات مقام معظم رهبری، فصلنامه علمی – تخصصی عملیات روانی؛ سال هشتم ؛ ش ۲۹:  ۱۱۶-۹۳.

-جمعی از مؤلفان (۱۳۹۰) دانستنی های سیاسی ویژه جنگ نرم، معاونت سیاسی، ویژه کارکنان ناجا، انتشارات سازمان عقیدتی سیاسی ناجا.

-جنیدی، رضا (۱۳۸۹)؛ تکنیک های عملیات روانی و شیوه های مقابله؛ چاپ دوم، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی؛ به نشر.

-حسینی، حسین(۱۳۸۹)؛ جنگ نرم: از تهدید تا پاسخ؛ فصلنامه علمی – تخصصی عملیات روانی؛ سال هفتم ؛ ش ۲۶؛ تابستان ۸۹ :  ۶۲-۳۳.

-حیدری، آرمان و اکوانی، سید حمدالله و کشفی، محمد باقر(۱۳۹۲)،« رسانه ها و هویت فرهنگی: مطالعه دانش آموزان متوسطه شهر اسوج»، فصلنامه مطالعات ملی، ۵۵، سال چهاردهم، شماره ۳: ۱۴۸-۱۲۳.

-ذکایی،  محمد سعید و فاخره، خطیبی(۱۳۸۴)، «بررسی حضور در فضای مجازی و هویت مدرن پژوهشی در بین کاربران اینترنتی جوان ایرانی» فصلنامه علوم اجتماعی، ش۳۳ : ۴۰-۲۳.

-رفیع، حسین؛قربی، سید محمدجواد(۱۳۸۹)، کالبد شکافی قدرت نرم و ابزارهای کاربرد آن، فصلنامه مطالعات بسیج، سال سیزدهم، شماره ۴۷:

-رنجبران، داود (۱۳۸۸) جنگ نرم، چاپ ششم، تهران: ساحل اندیشه.

-سیف، علی‌اکبر (۱۳۸۳) روش‌های اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، تهران: دوران.

-شارع پور، محمود(۱۳۸۶ ) جامعه شناسی آموزش و پرورش ،چاپ چهارم، تهران: سمت.

-شریفی راد، مریم (۱۳۹۰) بررسی میزان آشنایی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز با جنگ نرم و راههای مقابله با آن، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.

-شهیدی نیا، سید امین(۱۳۷۲)، نقش تبلیغات در زمینه های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، پیام پتروشیمی، شماره ۵.

-ضیایی پرور، حمید(۱۳۸۷)، جنگ نرم، ویژه جنگ رسانه ای، جلد ۲، تهران: ابرار معاصر.

-قدسی، امیر (۱۳۹۰) نقش رسانه ملی در ایجاد قدرت نرم و مقابله با جنگ نرم (بأ تاکید بر بازتولید سرمایه اجتماعی)، مطالعات راهبردی، سال چهاردهم، بهار ۱۳۹۰ شماره ۱، پیاپی ۵۱.

-قربان زاده سوار، قرانعلی و  ناطقی، هاشم(۱۳۹۰)؛ جنگ نرم و جمهوری اسلامی؛ فصلنامه علمی – تخصصی عملیات روانی؛ سال هشتم؛ ش ۳۱ : ۱۴۶- ۱۲۹.

-کاستلز،مانوئل( ۱۳۸۰)، عصر اطلاعات: قدرت هویت، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: طرح نو.

-گاردنر،جرج(۱۳۸۳)، جنگ روانی و تبلیغات، تهران: معاونت فرهنگی ستاد مشرک سپاه.

-گرانمایه پور، علی (۱۳۹۰) بررسی نقش رسانه ها در شکل  گیری انقلاب های رنگی، مطالعات راهبردی، سال چهاردهم، بهار ۱۳۹۰ شماره ۱، پیاپی ۵۱.

-ماه پیشانیان، مهسا(۱۳۸۹)؛ مرگ انقلاب لاله ای و نقش آن درجنگ نرم علیه جمهوری اسلامی ایران؛ فصلنامه علمی  تخصصی عملیات روانی؛ سال هفتم؛ ش ۲۵؛ بهار ۸۹ : ۶۰-۳۵.

-متفکر، حسین (۱۳۸۵)؛ جنگ روانی؛ چاپ سوم؛ تهران: بهار.

-محمدی نجم، سید حسین(۱۳۸۸)؛ نقش رسانه های جدید در شکل گیری افکار عمومی- بررسی موردی حوادث پس از  انتخابات ریاست جمهوری خرداد( ۱۳۸۸)؛ فصلنامه علمی – تخصصی عملیات روانی؛ سال ششم؛ ش ۲۴: ۱۰۸-۹۶.

-محمود مولایی کرمانی، بتول؛ عباس زاده، محمد (۱۳۹۰) مطالعه جامعه شناختی رسانه های جمعی به مثابه ابزاری در قدرت نرم (با تأکید بر انقلاب اسلامی)، مطالعات راهبردی، سال چهاردهم، بهار ۱۳۹۰ شماره ۱، پیاپی ۵۱.

-مرادی، حجت الله (۱۳۸۸) قدرت نرم، چاپ اول ۱۳۸۸، معاونت فرهنگی- اجتماعی سازمان بسیج مستضعفین.

-مرادی، حجت الله(۱۳۸۸)؛ کاربرد فنون تبلیغات در جنگ نرم؛ فصلنامه علمی – تخصصی عملیات روانی؛ ش ۲۳ : ۹۶-۷۵.

-منصوری، جواد(۱۳۷۸)، شناخت استکبار جهانی، مشهد: انتشارات آستان قدی رضوی، شرکت به نشر.

-نای، جوزف. اس (۱۳۸۹)؛ قدرت نرم؛ چاپ چهارم؛ شهریورماه؛ با مقدمه دکتر اصغر افتخاری؛ (مترجمان: سید محسن روحانی، مهدی ذوالفقاری)؛ تهران: دانشگاه امام صادق (ع).

-نائینی، علی محمد(۱۳۸۸)؛ مقدمه ای بر روشهای انقلابهای رنگی؛ فصلنامه علمی –تخصصی امنیت روانی؛ ش ۲۲ : ۸۸-۵۹..

-ایزدی، حجت الله(۱۳۸۷)، « مبانی قدرت نرم در جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات بسیج، سال یازدهم، شماره ۴۰: ۷- ۳۰.

-یوسفی، علی (۱۳۸۰) روابط بین قومی و تاثیر آن بر هویت ملی اقوام در ایران، فصلنامه مطالعات ملی، شماره ۸، سال دوم : ۲ .

-Cardoso, F.H (۱۹۷۲). “Development and underdevelopment in Latin America” New Left Review, ۷۴.

-Furtado, C (۱۹۸۴).The economic Growth of Brazil: A Survey from Colonial to Modern Times, West port, Ont.: Greenwood Press.

-Jacques, Ellul (۱۹۶۵); propaganda: the forma􀆟on of men's a􀆫tudes (Ne w York), pp.۲۵۶-۵۵۷.

-Munck, R. (۱۹۸۶). Politics and Dependency in the third World: The Case of Latin America, London: Zed Book.

-Nye, Joseph s (۲۰۰۴).

Soft Power: the Means to Success in World Politics, New York, Public Affairs. Available from <hp://www.lawac.org/speech/Nye%202004.html>.Internet. Accessed ۱۵ January ۲۰۰۵.

-Wallerstein, Immanue(۱۹۷۴). The Modern World System, New York: Academic Press.

-Wallerstein, Immanuel (۱۹۷۹). The Capitalist World Economy, Cambridge: Cambridge University Press.

www.softwarfar.ir

دو فصلنامه مطالعات قدرت نرم شماره ۱۲

ادامه دارد...

.

منابع خبر

اخبار مرتبط

دیگر اخبار این روز

خبرگزاری فارس - ۲ اردیبهشت ۱۳۹۶
خبرگزاری فارس - ۲ اردیبهشت ۱۳۹۶