تألیف قلوب در وضعیت کنونی

تألیف قلوب در وضعیت کنونی

برآیند مقاله این است که «تألیف قلوب» مفهومی گسترده دارد که هدف آن جلب همدلی افراد صاحب رأی و نفوذ برای همراهی و همکاری با جوامع اسلامی است.

تألیف قلوب در وضعیت کنونی

چنانکه از سیر تاریخی تأسیس این نهاد مالی در اسلام به خوبی پیداست، اساساً این نهاد در جهت تقویت اسلام و دفاع از مسلمین در حوزه جنگ و صلح عمل کرده است. ازاین رو، در روزهای پس از رحلت پیامبر(ص) برخی از خلفا پرداخت این سهم را به دلیل آن که مسلمانان قوت گرفته اند تعطیل کرده اند.

برخی نیز این تعطیلی را موقت دانسته اند، نه حکمی دائمی. مع الوصف از آنجا که در نظر بیشتر فقیهان عامه و خاصه تألیف قلوب در هر عصری در جهت تقویت اسلام قابل تطبیق است، بنابراین، موارد زیر را می توان زمینه های کاربست تألیف قلوب در زمان حاضر به شمار آورد.

الف) سیاست های پیشگیرانه و تقویت صلح

در تاریخ اسلام، از روش «تألیف قلوب» در هر دو وضعیت جنگ و صلح استفاده شده است. لذا بسیاری از آثار فقهی بر استفاده از این روش به هدف جلب نظر و مشارکت در جهاد تصریح دارند (قمی، بی تا، ص۱۴۲). از آنجا که امروزه مطابق مقررات بین المللی جنگ ممنوع است و تنها در شرایط دفاعی و یا اقدامات جمعی می توان به زور متوسل شد، لذا تألیف قلوب نیز اساساً باید در جهت های صلح آمیز و تقویت آن هدف گزاری شود که البته اساس آموزه های اسلامی نیز بر همین بوده است.

بویژه در وضعیت کنونی که دشمنان اسلام به اختلاف میان پیروان مذاهب مختلف اسلامی دامن می زنند و آتش آن را شعله ور می کنند، همدلی میان همکیشان و آحاد مسلمین یک ضرورت لازم و حیاتی است.

"ازاین رو، در روزهای پس از رحلت پیامبر(ص) برخی از خلفا پرداخت این سهم را به دلیل آن که مسلمانان قوت گرفته اند تعطیل کرده اند.برخی نیز این تعطیلی را موقت دانسته اند، نه حکمی دائمی"تردیدی نیست حکم اولی بر حرمت جنگ میان دو مسلمان و وجوب برقراری صلح میان آن دو است: «وَإِن طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا» (حجرات(۴۹): ۹) و چنانچه با استفاده از ابزار تألیف قلوب، فرصت های همدلی میان مسلمانان تحکیم و تقویت گردد و در نتیجه آن از زمینه های بروز جنگ و مخاصمات جلوگیری  شود، در آن صورت صرف بودجه دول اسلامی به این هدف یک تعهد است؛ زیرا بسیاری از مخاصمات، در گذشته و امروز، ناشی از بی عدالتی های اقتصادی، فاصله شدید طبقاتی و پدیده فقر و نابرابری ها است.

کمک های بلاعوض، اعطای وام برای مشارکت در برنامه های عمرانی و ایجاد اشتغال و کاستن از فاصله ها، نوعی سیاست های پیشگیرانه در جلوگیری از جنگ از یک سو و تقویت ظرفیت های صلح آمیز و روابط دوستانه از سوی دیگر است.  بسی جای تأسف دارد که بزرگترین خریداران سلاح های جهان، برخی از کشورهای مهم و ثروتمند اسلامی هستند.(۱) این سلاح ها نیز به سوی خود مسلمانان هدف گیری شده است.

این در حالی است که بیشتر مناطق آرام جهان، کشورهایی هستند که در فهرست فروشندگان و خریداران عمده سلاح قرار ندارند، بلکه اولویت بودجه عمومی برای فعالیت های اقتصادی و رفاه عمومی است که در جای خود پیشگیری از مخاصمات داخلی و منطقه ای است. فلسفه «تألیف قلوب» را می توان نوعی سیاست پیشگیرانه و درازمدت در جهت تقویت صلح دانست. اکنون یک ضرورت است که با بازگشت به اهداف نهادهای اسلامی مانند تألیف قلوب از ظرفیت های آن برای تقویت و عزت جوامع اسلامی و در جهت صلح و آرامش بهره گرفت.

ب) حمایت و پشتیبانی علمی از مؤسسات و سازمان های اسلامی مردم نهاد

امروزه تردیدی در نقش سازمان های مردم نهاد در ارتقای دانش و آگاهی های عموم وجود ندارد. در جوامع پیچیده و به هم تنیده کنونی، نهادهای مردم نهاد ظرفیت هایی هستند که می توان از آنها در جهت اهداف عالیه اسلامی و رشد همدلی میان مسلمانان بهره گرفت.

مطابق گزارش سازمان همکاری اسلامی، نزدیک به یک چهارم از جمعیت مسلمانان (حدود ۴۵۰ میلیون نفر) در کشورهای غیر اسلامی زندگی می کنند.

نسل هایی از مسلمانان که در کشورهای غیر اسلامی؛ مانند اروپا و آمریکا زندگی می کنند، نیازمند آشنایی با معارف اسلامی و مکتبی هستند.

تأسیس نهادهای مردمی مطابق مقررات محلی، گامی مهم در ادغام و همکاری و نیز مطالبه حقوق شناخته شده آنان خواهد بود.

این نوع اقدامات، گامی سنجیده در تألیف قلوب است که تهمت تروریسم و مانند آن را از مسلمانان دور می کند و زمینه ادغام را در جوامع محل زندگی فراهم می آورد. بسیاری از غیر مسلمانان مایلند با اسلام آشنا شوند؛ بی آنکه خصومتی با این دین داشته باشند، آشناساختن این دسته افراد با معارف اسلامی، خود یکی از مصادیق روشن تألیف قلوب است؛ زیرا امروزه از طریق رسانه ها بر درک جمعیت یک کشور از دیگر جوامع از راه پخش اخبار و مانند آن برای تأثیرگذاری بر جمعیت استفاده می شود.

پس از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و با شیوع اسلام هراسی بسیاری از رسانه های غربی، مسلمانان را تروریست های بالقوه معرفی کردند که این فشارها باعث شد تعدادی از مسلمانان برای اجتناب از برخوردهای تبعیض‎آمیز، نام خود را تغییر دهند (Asani, 2003, P.۵۰) و برخی کشورهای غربی نیز به صورت خزنده و با بهره‎گیری از رسانه‎های جمعی، تلاش کردند تا از طریق تهیه و پخش فیلم‎ها و برنامه‎های ضد اسلامی مخاطبان آنها تصویری منفی از اسلام و مسلمانان دریافت کنند. بدیهی است مقابله منطقی با پدیده اسلام هراسی، نیازمند پشتیبانی و تقویت فعالیت های علمی و فرهنگی است.

بسیاری از کنفرانس ها امروزه با تشریفات سیاسی برگزار می شود و سهم مقالات علمی آن اندک است. میزان پژوهش های اسلامی در مراکز علمی وابسته به جهان غرب رو به افزایش است و معدودی از کشورهای اسلامی در این باره سرمایه گذاری می کنند. حضور مسلمانان در مناطق مختلف جهان و مواجه شدن با تمدنها و فرهنگ های گوناگون، پرسش هایی را برای آنان و برای غیر مسلمانان به وجود آورده است که نیازمند عطف توجه مراکز علمی و پژوهشی است.

«تألیف قلوب» منحصر در پرداخت های نقدی و مادی نیست، بلکه حمایت از خلق آثار علمی و برگزاری نشست های علمی به هدف تقویت باورهای ایمانی مسلمانان در مناطق مختلف جهان و جست وجوی راه های تعامل و مقابله با اسلام هراسی، استفاده مناسب از ظرفیت این تأسیس هدفمند در شرایط کنونی است.

"لذا بسیاری از آثار فقهی بر استفاده از این روش به هدف جلب نظر و مشارکت در جهاد تصریح دارند (قمی، بی تا، ص۱۴۲)"اگر سهمی از کمک های دولت های اسلامی در جهت خلق آن دسته از آثار علمی تقریبی بکار رود که مسلمانان یکدیگر را تکفیر نکنند و بر اصول مشترک تأکید کنند، گام بزرگی در جهت تقویت اسلام برداشته شده است.

این وظیفه بر دوش سازمان همکاری اسلامی به طور کلی و بر دوش سازمان علمی ـ فرهنگی و آموزشی اسلامی (آیسسکو) به طور مشخص، سنگینی می کند که رسالت آموزشی و علمی دارد.

ج) دعوت و تبلیغ اسلامی

تبلیغ و دعوت اسلامی برای افراد، واجب کفایی است (عبدالباقی، ۱۹۹۰م، ص۱۹۶) و برای دولت اسلامی یک وظیفه بین‌المللی است (زحیلی، ۲۰۰۲م، ج۸، ص۶۴۰۵، ۶۴۲۶ و ۶۲۹۹). نامه های پیامبر اکرم(ص) به سران جهان معاصر، خود دلیل قاطع و روشنی بر اهمیت بین‌المللی دعوت اسلامی است (مهیری، ۱۹۹۵م، ص۱۱۴-۱۱۲).

دعوت در اسلام را دو نوع دانسته اند: دعوت با «بنان» (انگشتان و جنگ) و «بیان» (زبان و تبلیغ)، دومی آسان تر است و اولی مخاطرات جانی و مالی دارد، ولی مقصود با هر کدام حاصل آید، باید از همان آغاز کرد (کاشانی، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۱۰۰). اساساً دعوت اسلامی، تلاش علمی و فرهنگی است و در سایه همین تلاش، آثار علمی بسیاری آفریده شده است. مهمترین عامل انتشار فرهنگ اسلامی، نه توسل به زور، بلکه از راه دعوت و تبلیغ بوده است (همان، ص۴۳۳-۴۳۲).

از آنجا که در سال های آغازین اسلام، صنعت نشر و چاپ کتاب شناخته شده نبود و ابزارهای ارتباطی و مواصلاتی؛ اعم از دیداری و شنیداری بسان امروز برای تبلیغ و دعوت اسلامی فراهم نبود جنگ و فتوحات، یکی از ابزارهای تبلیغی در شکل جهانی آن به شمار می آمد، اما اکنون روش های توسل به زور منسوخ، بلکه ممنوع شده است.

بنابراین، روشهای تبلیغ و دعوت، منحصر در شیوه های مسالمت آمیز است که در زبان قرآن از آن به اتخاذ «روش حکیمانه»، «موعظه حسنه» و «مجادله به احسن» به عنوان شیوه های تبلیغ اسلامی یاد شده است: «ادْعُ إِلِی سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَه وَالْمَوْعِظَه الْحَسَنَه وَجَادِلْهُم بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ...» (نحل(۱۶): ۱۲۵).

استفاده از ظرفیت سهم تألیف قلوب در جهت دعوت اسلامی را می توان یکی از فرصت هایی دانست که در جهت تقویت ایمان مسلمانان بکار گرفته می شود؛ زیرا بیشتر فقیهان مسلمان استفاده از سهم تألیف قلوب را برای تقویت باورهای اسلامی پذیرفته اند. مسأله ای که در عصر حاضر اهمیت دارد نحوه تبلیغ و دعوت اسلامی است.

عصر تحول در فناوری و رسانه ها روش های سنتی تبلیغ و دعوت را دگرگون کرده است.

بنابراین، سمت دهی دعوت و تبلیغ با بکارگرفتن فناوری های نوین رسانه ای از قبیل چاپ کتب و مجلات علمی، کنفرانس ها و نشست های علمی به زبان های روز دنیا استفاده مناسب و بهینه از این ظرفیت مالی خواهد بود. به ویژه آنکه تصویر نادرستی که از اسلام به طور عام و برخی از مذاهب اسلامی به طور خاص ترسیم شده است، نیازمند حضور و پاسخگویی از همین طریق است.

به دیگر سخن، تألیف قلوب را هم باید در جهت تبلیغ درست از اسلام بکار گرفت و هم در جهت خنثی ساختن تصویر نادرستی که از اسلام ارائه می شود و این در هر دو صورت، در جهت تقویت اسلام و کاستن از شکاف میان مسلمانان است که در تألیف قلوب هدف گزاری شده است. سازمان همکاری اسلامی، به دلیل اهمیت موضوع دعوت، قطعنامه های وی‍ژه ای را به آن اختصاص داده است (OIC/SUM-۱۱/۲۰۰۸/DW/RES/FINAL). این سازمان برای توسعه و پشتیبانی از تلاش های دعوت اسلامی، توسعه برنامه‌های آموزشی و گسترش آموزه‌های اسلام در نقاط مختلف جهان در چارچوب همکاری بین دولت‌ها و احترام به حاکمیت آنها بر موارد زیر تصریح دارد:  

۱. توسعه گفت وگوی تمدنی میان گروه‌های مختلف امت اسلامی و افزایش آگاهی آنها به مسؤولیت های خود در رویارویی با چالش ها و توانمندسازی امت اسلامی در ایفای نقش تمدنی خود.

۲.

"فلسفه «تألیف قلوب» را می توان نوعی سیاست پیشگیرانه و درازمدت در جهت تقویت صلح دانست"برگزاری نشست های بیشتر در باره فرهنگ و دعوت اسلامی.(۲)

همچنین در گزارش کارگروه مربوط به برنامه عمل ده ساله اول این سازمان در ۲۰۰۸ میلادی قاهره توصیه شده است که ائمه جماعات، وعاظ و مبلغان برای آشنایی با متدها و شیوه‌های تبلیغ و دعوت حکیمانه و مجادله احسن، در دوره‌های آموزشی شرکت کنند.(۳)

با همه اهمیت دعوت اسلامی، لکن سایه افراط گرایی و تکفیر و یک جانبه گرایی برخی از قرائت های مذهبی، به عنوان مانعی بر سر راه دعوت اصیل اسلامی سنگینی می کند. چنانچه سازمان همکاری در کارگروه های خود همگرایی و تعامل مذاهب اسلامی را تقویت کند، در آن صورت در مسیر درست دعوت اسلامی گام برداشته است.

د) کمک های بشردوستانه

یکی از فرصت های همدلی و تألیف قلوب در جهان معاصر، ارسال کمک های بشردوستانه در زمان جنگ و نیز به هنگام حوادث و بلایای طبیعی؛ مانند زلزله و سیل و مانند آن است. این فرصت انسان دوستانه در اسلام تشویق شده است. چنانچه از این طریق بتوان سهمی در کاستن از خصومت و یا زمینه برای بهبود زندگی مسلمانان در اینگونه مناطق به دست آورد، باید از این فرصت بهره برد. هدف این نوع کمک های انسان دوستانه علاوه بر آنکه کاهش آلام قربانیان اینگونه حوادث است، باید جلب نظر آنان برای همدلی با جوامع اسلامی در آینده باشد.

حضور در اینگونه فرصت ها در اسلام؛ چه از طریق زکات و یا طریق دیگر برای رفع نیاز انسان ها و تقویت احترام به دین اسلام و نشان دادن ابعاد انسان دوستانه آن است (زحیلی، ۲۰۱۲م، ج۲، ص۲۹ و۳۳-۳۲).

بدیهی است اینگونه کمک ها باید در جهت منافع عمومی کشور اسلامی و به مقدار لازم انجام گیرد. انتخاب گزینشی اینگونه کمک ها و یا کمک به هدف دوستی میان سران و زمامداران دو کشور بر خلاف مصالح عمومی اسلامی است. ازاین روست که بر عنوان «فی سبیل الله» در اینگونه مساعدت ها تصریح می شود.

هـ) مشارکت در طرح ها و کمک های اقتصادی

یکی از روش های امروزین جلب همکاری و همراهی بین المللی، اعطای کمک های اقتصادی و مشارکت مالی در طرح های اقتصادی کشورها است. چنانچه سرمایه گذاری دولت اسلامی در یک کشور اسلامی و یا غیر اسلامی و یا اعطای کمک های بلاعوض بتواند در جلوگیری از زیان های بیشتر و یا جلب منافع بیشتر مؤثر باشد، بدون تردید این راهکار، اولویت خواهد داشت؛ زیرا در راستای همان هدفی خواهد بود که پیشتر در بیان فقهاء تصریح شده است.

هدف اساسی زکات، عبارت از بستن راه های شکاف میان مسلمانان و کمک به تقویت و عزت اسلام است. هر برنامه ای که در جهت این دو طرح انجام شود و در اثر آن همدلی با مسلمانان حاصل آید، در ردیف اهداف عالیه و مقاصد دین است.

آنچه امروزه کمک های اقتصادی و یا مشارکت در طرح های ملی نام دارد در عصر رسالت شبیه پرداخت سهم مؤلفه القلوب به رؤسای قبایل بوده است؛ زیرا نظام قبیله ـ ملت محور «وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا» (حجرات(۴۹): ۱۳) در گذشته،  امروزه به نظام دولت ملت محور «Nation-State» تبدیل شده است.

"بدیهی است مقابله منطقی با پدیده اسلام هراسی، نیازمند پشتیبانی و تقویت فعالیت های علمی و فرهنگی است.بسیاری از کنفرانس ها امروزه با تشریفات سیاسی برگزار می شود و سهم مقالات علمی آن اندک است"گرچه شکل اداره جمعیت ها تغییر یافته است، اما جست وجوی راه های همدلی و تألیف قلوب، همچنان میان ملت ها مفتوح است.

در خاتمه، خالی از فایده نیست که جمع بندی و نتیجه گفت وگوی فقهای کشورهای اسلامی در نشست مربوط به مسائل نوین زکات در موضوع «مؤلفه قلوبهم» را آنگونه که «زحیلی» در ملحقات کتاب «الفقه الاسلامی و ادلته» آورده است، یادآور شویم. این نشست با نظارت سازمان همکاری اسلامی در خصوص زکات برگزار شد.  

در خصوص سهم مؤلفه قلوبهم و برداشت های مربوط به آن و کاربست آن در زمان معاصر، جمع بندی زیر از نشست سوم مربوط به زکات، قابل توجه است: 

اولاً: مطابق نظر اکثر، مصرف مؤلفه قلوبهم از جمله تشریعات محکم اسلامی است که نسخی در آن صورت نگرفته است.

ثانیاً: مهمترین موارد مصرف این سهم عبارتند از:

الف) همدلی فردی که امید می رود اسلام آورد به ویژه اگر دارای نظر و نفوذی است که نقش مهمی در تأمین منافع مسمانان دارد؛

ب) جلب محبت حکام و رؤسای صاحب نفوذ برای مشارکت دادن آنان در بهبود وضعیت اقلیت های مسلمان و کمک در حل مشکلات آنان؛

ج) همدلی با دارندگان توانایی های فکری و اسلامی برای همراه شدن و کمک کردن به حل امور مسلمانان؛

د) تشکیل مؤسسات علمی، اجتماعی در جهت تقویت باورهای اسلامی تازه مسلمانان و ایجاد فضای مناسب مادی و معنوی برای آنان.

ثالثاً: در مصرف این سهم لازم است موارد زیر رعایت شود:

الف) در هرگونه مصرف، اهداف و جهات مورد نظر دینی در نظر گرفته شود؛

ب) به مقداری که نیاز است، مصرف شود و به مصارف دیگر زیان نرساند؛

ج) دقت و احتیاط لازم به منظور اجتناب از پی آمدهای غیر قابل قبول شرعی به عمل آید. گاهی این گونه کمک ها عکس العمل منفی داشته و به زیان اسلام و مسلمانان منتهی می شود.  

رابعاً: در مصرف این سهم، اولویت در بهره گرفتن از طرح ها، ابزار و وسایل نوینی است که بیشترین تأثیر را داشته و به اهداف و مقاصد شرع نزدیکتر و نافع تر است (زحیلی، ۲۰۱۲م، ج۹، ص۴۵۱-۴۵۰).

بر این اساس، این بر عهده دولت های اسلامی است که با برنامه ریزی و تعریف روشن، سهمی از بودجه عمومی را در جهت تقویت باورهای عمومی دینی و مکتبی مصرف کنند.

این سهم، اختصاص به داخل یا خارج ندارد؛ چه بسا در مقطعی از زمان، ضرورت داخلی آن بیش از خارج باشد. در مناطقی از کشور که باورهای دینی و مکتبی در حال سست شدن است، اختصاص سهمی از زکات برای تقویت اسلام موجه است و چنانچه مصرف آن در خارج از مرزهای اسلامی به مصلحت باشد نیز منطقی و موجه است.

اما اگر دولت های اسلامی مایل به دخالت در این امور نباشند و یا فاقد برنامه ای مشخص برای زکات و اختصاص بودجه برای عنوان تألیف قلوب باشند، در آن صورت مؤسسات و نهادهای دینی و مذهبی می توانند به میزان ظرفیت خود به تألیف قلوب غیر مسلمانان و تقویت ایمان مسلمانان اقدام کنند؛ چنانکه پیشتر بیان کردیم بسیاری از صور آن در گفت وگوهای میان مذاهب اسلامی به بحث گذاشته شد و چگونگی عمل به آن در وضعیت کنونی نیز پیشنهاد شد.

نتیجه گیری

«تألیف قلوب» مفهومی عام برای همدل شدن و همراه شدن با جامعه اسلامی از رهگذر حمایت های مالی است. در پرتو آیات قرآن و یافته های مذاهب مختلف فقهی اسلامی می توان «تألیف قلوب» را ابزار و روشی پویا در جلب حمایت برای حفظ منافع و مصالح جامعه اسلامی و تقویت و پیشبرد اهداف آن دانست.

از عصر رسالت پیامبر(ص) «مؤلفه القلوب»، غیر مسلمانان صاحب رأی و نفوذ هستند که در صورت برآوردن نیازهای مالی آنان، از بودجه اختصاصی زکات، سهمی قابل توجه در حفظ صلح و امنیت جوامع اسلامی ایفاء خواهند کرد و یا مسلمانانی هستند که با برآورده شدن نیازهای مادی آنان باورهای آنان تقویت خواهد شد. این حکم، عام بوده و شامل مسلمان و غیر مسلمان هر دو خواهد بود. همچنین از نظر زمان از عصر رسالت تا کنون استمرار داشته و نسخ نشده است.

"میزان پژوهش های اسلامی در مراکز علمی وابسته به جهان غرب رو به افزایش است و معدودی از کشورهای اسلامی در این باره سرمایه گذاری می کنند" 

اساس «تألیف قلوب» در نوع دوستی، حفظ امنیت جوامع و حمایت مالی از اقشار آسیب پذیر است؛ زیرا همواره یکی از علل عمده بروز جنگ و منازعات، فقر و نیاز بوده است؛ چنانچه برآورده ساختن نیاز برخی جوامع و کمک های مالی به آنان، باعث رفع دشمنی ها و خاموش ساختن آتش کینه می شود، بی تردید، کاربست آن امری پسندیده است که در آموزه های اسلامی با گفتار و عملکرد پیشوایان دین همراه بوده است.

از نقش و عملکرد قابل توجه تألیف قلوب در جهت تحقق اهداف سیاسی و فرهنگی جوامع اسلامی در عصر ما نمی توان غافل بود. امروزه می توان از ظرفیت های مفهوم «تألیف قلوب» در پیشگیری از بروز جنگ و تقویت صلح، توسعه و پشتیبانی از فعالیت های علمی و پژوهشی، تشکیل سازمان های اسلامی مردم نهاد، کمک های بشردوستانه و مشارکت در طرح های اقتصادی استفاده کرد. «تألیف قلوب»، آموزه ای در دین اسلام است که هدف اصلی آن پاشیدن بذر نوع دوستی و دروکردن صلح و امنیت، توسعه اقتصادی، علمی و فرهنگی برای جوامع اسلامی است.

با بروز پدیده اسلام هراسی و حضور مسلمانان بسیار در کشورهای غیر اسلامی و نیز دامن زدن به اختلافات میان پیروان مذاهب مختلف اسلامی و بروز پدیده افراطی گری و گروه های تکفیری، استفاده بهینه از ظرفیت های «تألیف قلوب» بیش از گذشته احساس می شود. این رسالت بر دوش سازمان همکاری اسلامی به ویژه سازمان تخصصی علمی، آموزشی و فرهنگی این سازمان؛ یعنی «آیسسکو» بیشتر سنگینی می کند.

پی نوشت:

مطابق گزارش مارس ۲۰۱۵ انستیتو پژوهش صلح بین المللی استکهلم سوئد که در باره خرید و فروش جهانی تسلیحات گزارش تهیه می کند، پنج کشور بزرگ صادرکننده سلاح در جهان عبارتند از: آمریکا، روسیه، چین، آلمان و فرانسه و پنج کشور بزرگ واردکننده سلاح عبارتند از: هند، عربستان سعودی، چین، امارات متحده عربی و پاکستان. هستند: (Pieter D, Wezeman and Siemon T, Wezeman, P.1and4).
.

See Also:  OIC/CFM-۳۶/۲۰۰۹/DAWA/DR.RES/FINAL.

ـ تقریر و قرارات الشؤون الثقافیه والإسلامیه للمؤتمر الإسلامی الحادی والعشرین لوزراء الخارجیه، قرار رقم ۳۲/۲۱ – ث. این اسناد از طریق تارنمای سازمان همکاری اسلامی در دسترس است http: //www.oic-oci.org.

. OIC/JIA/DW-۱/2008REP.DEC.Final, Theme III: Terrorism, extremism, violence and Islamophobia, Para. D.

منابع و مآخذ

۱. قرآن کریم.

۲.

"اساساً دعوت اسلامی، تلاش علمی و فرهنگی است و در سایه همین تلاش، آثار علمی بسیاری آفریده شده است"ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج۱، قم: مکتب الأعلام الإسلامی، ۱۴۰۴ق.

۳. ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، ج۱، بیروت: دارالفکر، ۱۴۰۴ق.

۴. ابن نجیم مصری، زین الدین بن ابراهیم، البحر الرائق فی شرح کنز الدقائق، ج۶، بی جا: بی نا، بی تا.

۵. امام خمینی، سیدروح‌الله، تحریر الوسیله، ج۱، قم: دار العلم، ۱۴۰۹ق.

۶. بحرانی، یوسف‌بن احمد‌بن ابراهیم، الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره، ج۱۲، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین، ۱۴۰۵ق.

۷.

بغدادی، عبدالرحمن شهاب الدین، ارشاد السالک، ج۱، بی جا: بی نا، بی تا.

۸. تهانوی، محمدعلی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۱، بیروت: مکتبه لبنان ناشرون، ۱۹۹۶م.

۹. جصاص، ابوبکراحمدبن علی راضی، أحکام القرآن، تحقیق: عبدالسلام محمدعلی شاهین، ج۳، بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.

۱۰. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، تحقیق: أحمدعبدالغفور العطار، ج۴، بیروت: دارالعلم للملایین، الطبعه الرابعه، ۱۴۰۷ق.

۱۱. حلی، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر، مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه، ج۳، قم: انتشارات اسلامی، ۱۴۱۳ق.

۱۲.

"سازمان همکاری اسلامی، به دلیل اهمیت موضوع دعوت، قطعنامه های وی‍ژه ای را به آن اختصاص داده است (OIC/SUM-۱۱/۲۰۰۸/DW/RES/FINAL)"-------------------، تحریر الأحکام الشرعیه علی مذهب الإمامیه، تحقیق:  الشیخ إبراهیم البهادری، إشراف: جعفر السبحانی، ج۱، قم: مؤسسه الإمام الصادق۷، ۱۴۲۰ق.

۱۳. -------------------، تذکره الفقهاء، ج۹، قم: مؤسسه آل البیت:، ۱۴۱۴ق.

۱۴. حلی، نجم الدین جعفربن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، تحت اشراف ناصر مکارم شیرازی، ج۲، قم: مدرسه الامام امیر المؤمنین۷، ۱۴۰۷ق.

۱۵. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، قم: دارالقلم، ۱۴۱۲ق.

۱۶. زبیدی، محب الدین ابی فیض السیدمحمدمرتضی الحسین الواسطی، تاج العروس، تحقیق: علی شیری، ج۱۲، بیروت: دارالفکر للطباعه والنشر والتوزیع، ۱۴۱۴ق.

۱۷.

زحیلی، وهبه، الفقه الاسلامی و ادلته، ج۸، دمشق: دارالفکر، الطبعه الرابعه، ۲۰۰۲م.

۱۸. ---------، الفقه الاسلامی والقضایا المعاصره، ج۲، ۳و۹، دمشق: دارالفکر، الطبعه الثالثه، ۲۰۱۲م.

۱۹. سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج۳، بیروت: دار المعرفه للطباعه والنشر، بی تا.

۲۰. شرف الدین، سیدعبدالحسین، النص والإجتهاد، تحقیق و تعلیق: أبومجتبی، قم: مطبعه سیدالشهداء۷، ۱۴۰۴ق.

۲۱. شهید ثانی، زین‌الدین‌‌بن علی‌بن احمد، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، تحقیق:  سیدمحمد کلانتر، ج۲، قم: کتابفروشی داوری، ۱۴۱۰ق.

۲۲.

"توسعه گفت وگوی تمدنی میان گروه‌های مختلف امت اسلامی و افزایش آگاهی آنها به مسؤولیت های خود در رویارویی با چالش ها و توانمندسازی امت اسلامی در ایفای نقش تمدنی خود.2"شیرازی، ابواسحاق ابراهیم بن علی بن یوسف، المهذب فی فقه الإمام الشافعی، ج۱، بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق.

۲۳. صدوق، محمدبن علی، من لایحضره الفقیه، تحقیق: علی اکبر غفاری، ج۲، قم: مؤسسه النشر الإسلامی، ۱۴۰۸ق.

۲۴. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، قم: جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ق.

۲۵. طوسی، ابوجعفرمحمدبن حسن، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتب العربی، ۱۴۰۰ق.

۲۶. عبدالباقی، نعمه، القانون الدولی العام، دراسه مقارنه بین الشریعه الاسلامیه و القانون الوضعی، بیروت: دارالاضواء، ۱۹۹۰م.

۲۷.

عراقی، آقاضیاء‌الدین، شرح تبصره المتعلمین، تصحیح شیخ محمد حسون، ج۳، قم: انتشارات اسلامی، ۱۴۱۴ق.

۲۸. غفیلی، عبدالله بن منصور، نوازل الزکاه، دراسه فقهیه تاصیلیه لمستجدات الزکاه، قطر: وزاره الاوقاف و الشؤون الاسلامیه، ۱۴۳۰ق.

۲۹. فراهیدی، خلیل‌بن احمد، العین، ج۱، قم: نشر هجرت، چ۲، ۱۴۱۰ق.

۳۰. قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۵، تهران: مرکز فرهنگی درس هایی از قرآن، ۱۳۸۸.

۳۱. قرضاوی، یوسف، فقه الزکاه دراسه مقارنه لاحکامها و فلسفتها فی ضوء القرآن و السنه، ج۲، بیروت: مؤسسه الرساله، الطبعه الثانیه، ۱۳۹۳ق.

۳۲.

"چنانچه از این طریق بتوان سهمی در کاستن از خصومت و یا زمینه برای بهبود زندگی مسلمانان در اینگونه مناطق به دست آورد، باید از این فرصت بهره برد"قرطبی، محمدبن احمد، الجامع الأحکام القرآن، ج۸، تهران: ناصر خسرو، ۱۴۰۵ق.

۳۳. قمی، علی بن محمد، جامع الخلاف والوفاق، تحقیق: شیخ حسین حسینی بیرجندی، قم: انتشارات زمینه سازان ظهور، بی تا.

۳۴. کاشانی، أبوبکر، بدائع الصنائع، ج۲و۷، پاکستان: المکتبه الحبیبیه، ۱۴۰۹ق.

۳۵. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، ج۲، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چ۴، ۱۴۰۶ق.

۳۶. مرداوی، علاءالدین ابوالحسن علی بن سلیمان، الإنصاف فی معرفه الراجح من الخلاف علی مذهب الإمام احمدبن حنبل، ج۳، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۹ق.

۳۷.

مروارید، علی اصغر، الینابیع الفقهیه، ج۵، بیروت: الدار الإسلامیه، ۱۴۱۰ق.

۳۸. مفید، محمد‌بن محمد نعمان، المقنعه فی الاصول و الفروع، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۰ق.

۳۹. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۸، تهران: دارالکتب الإسلامیه، ۱۳۸۲.

۴۰. مهیری، سعیدعبدالله حارب، العلاقات الخارجیه للدوله الاسلامیه، بیروت: مؤسسه الرساله،  ۱۹۹۵م.

۴۱. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد، غنائم الأیام فی مسائل الحلال و الحرام، ج۴، قم: بوستان کتاب، ۱۴۱۷ق.

۴۲.

"بدیهی است اینگونه کمک ها باید در جهت منافع عمومی کشور اسلامی و به مقدار لازم انجام گیرد"نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، تصحیح عباس قوچانی، ج۱۵، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۷.

۴۳. نراقی، ملااحمد، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، ج۹، قم: مؤسسه آل البیت: لاحیاء التراث، ۱۴۱۶ق.

۴۴. یزدی، سیدمحمدکاظم، العروه الوثقی، ج۲، بیروت: مؤسسه الأعلمی، ۱۴۰۹ق.

۴۵. Asani, Ali S, A Muslim American Reflects on Pluralism and Islam, Annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol, 588, july ۲۰۰۳.

۴۶. OIC/SUM-۱۱/۲۰۰۸/DW/RES/FINAL.

۴۷.

OIC/CFM-۳۶/۲۰۰۹/DAWA/DR.RES/FINAL/.

ـ تقریر وقرارات الشؤون الثقافیه والإسلامیه للمؤتمر الإسلامی الحادی والعشرین لوزراء الخارجیه، قرار رقم ۳۲/۲۱ – ث از طریق تارنمای سازمان همکاری اسلامی در دسترس است. http: //www.oic-oci.org

۴۸. OIC/JIA/DW-۱/2008REP.DEC.Final, Theme III:  Terrorism, extremism, violence and Islamophobia, Para. D.

Pieter D, Wezeman and Siemon T, Wezeman, fact sheet,  Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI), march ۲۰۱۵.

نویسندگان:

سیدمصطفی میرمحمدی: مدرس حوزه، استادیار دانشکده حقوق دانشگاه مفید قم

محمدحسین شریفی: پژوهشگر، سطح سه حوزه و استاد مدعو جامعه المصطفی العالمیه

فصلنامه حکومت اسلامی شماره ۷۹

انتهای متن/