آخرین گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد حقوق بشر ایران: جانشینم باید پوست کلفت باشد

رادیو فردا، گلناز اسفندیاری :شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در روز بیست و چهارم مارس به تعیین یک گزارشگر ویژه برای حقوق بشر در ایران رای داد. یک روز بعد جمهوری اسلامی به این مصوبه اعتراض کرد. اقدام سازمان ملل متحد همزمان با افزایش فشار نهادهای مدافع حقوق بشر در ایران و در سطح جهان صورت می‌گیرد که رژیم جمهوری اسلامی را به نقض گسترده و سیستماتیک موازین حقوق بشر متهم می‌کنند.  گزارشگر رادیو اروپا آزاد – رادیو آزادی، در مورد چالش‌هایی که گزارشگر جدید با آن روبرو خواهد بود، با «موریس کاپیتورن» گزارشگر سابق سازمان ملل متحد در مورد حقوق بشر در ایران مصاحبه کرده است. رادیو اروپا آزاد – رادیو آزادی : شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد تعیین یک گزارشگر ویژه برای حقوق بشر در ایران را تصویب کرده است.

"رادیو فردا، گلناز اسفندیاری :شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در روز بیست و چهارم مارس به تعیین یک گزارشگر ویژه برای حقوق بشر در ایران رای داد"این اقدام چقدر مهم است؟ موریس کاپیتورن: این می‌تواند اولین گام مهم تلقی شود. ولی در عین حال تعیین یک چنین مقام و جایگاه ویژه ای می‌تواند امکانات فراوانی در اختیار این فرد قرار دهد تا با استفاده از این امکان و با اتکاء به تلاش و ابتکارهای شخصی خود گزارش کامل‌تری از وضعیت حقوق بشر در ایران تهیه کند.  اما دولت ایران این تصمیم شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد را به عنوان اقدامی با انگیزه سیاسی محکوم کرده و خود را به موازین حقوق بشر پایبند می‌داند. اگر دولت ایران در آینده با این گزارشگر ویژه همکاری نکند چه راه‌های عملی برای ملزم کردن ایران وجود دارد؟ موریس کاپیتورن: سازمان ملل متحد در این مورد ابزارهای عملی ندارد. روش کار در این زمینه این است که کشور مورد نظر باید خود به شکل داوطلبانه همکاری با گزارشگر ویژه رابپذیرد و نمی توان چیزی را به آن کشور تحمیل کرد.

به عنوان مثال در مورد دوره‌ای که من در این مقام بودم ناگزیر بودم برای سفر به آن کشور منتظر دعوت حکومت ایران بمانم . و پس از انتشار اولین گزارش من رهبران جمهوری اسلامی چنان از این گزارش خشمگین شدند که دیگر به من اجازه سفر ندادند. آیا شما قادر بودید که از خارج از کشور به موارد نقض حقوق بشربپردازید؟  در زمانه حاضر می توان حتی ازخارج از کشور به بسیاری از موارد و مسائل مهم مربوط به نقض حقوق بشر در ایران پرداخت. هر چند که اگر امکان سفر به کشور وجود داشته باشد امکانات بیشتری برای کار گزارشگر ویژه فراهم خواهد.  اما فعالیت گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در امور حقوق بشر تا چه اندازه می تواند در بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران موثر باشد؟ به عنوان نمونه این کار در مورد کشور برمه تاثیر چندانی نداشته، درست است؟  خوب این نکته دیگری است.

"اقدام سازمان ملل متحد همزمان با افزایش فشار نهادهای مدافع حقوق بشر در ایران و در سطح جهان صورت می‌گیرد که رژیم جمهوری اسلامی را به نقض گسترده و سیستماتیک موازین حقوق بشر متهم می‌کنند"فارغ از اینکه این مقام بتواند و یا نتواند گزارش موثری در مورد وضعیت یک کشور تنظیم کند، اقدامات اجرایی برای بهبود وضعیت حقوق بشر جزو وظایف گزارشگر ویژه نیست. متاسفانه تعداد بسیار ناچیزی از کشورها تا کنون توصیه های گزارشگر ویژه را اجرا کرده اند.  اگر فعالیت های گزارشگر ویژه باعث بهبود وضعیت حقوق بشر نمی شود در آن صورت ارزش تعیین یک چنین مقامی در چیست؟ موریس کاپیتورن: ممکن است لزوما باعث تغییری نشود با این همه تعیین یک گزارشگر ویژه و فعالیت های وی برای بررسی اوضاع در یک کشور، بخشی از یک روند بسیار مهم و تاثیرگذار است و مهمترین تاثیر آن اعمال فشار بر آن حکومت است. به عنوان مثال در مورد قبلی که گزارشگر ویژه حقوق بشر برای ایران تعیین شد دولت آن کشور به خوبی دریافت که در زمره گروهی از کشورها قرار گرفته است که بدترین کارنامه را به این لحاظ دارند و این برای آنها یک مشکل و یک ضربه حیثیتی بود.  گام بعدی پس از تنظیم یک گزارش توسط گزارشگر ویژه چیست؟ موریس کاپیتورن: گام بعدی پس از تنظیم یک گزارش توسط این مقام، ارسال آن به شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد است.

پس از آن همین گزارش و ملاحظات شورا در اختیار کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل قرار می گیرد. با وجود محدودیت هایی که حکومت ایران در آن زمان برای سفر من ایجاد کرده بود، متن گزارشی که از وضع حقوق بشر در ایران تهیه کردم در تمام نهادها و ساختارهای سازمان ملل متحد به گردش افتاد و پوشش رسانه ای وسیعی را جلب نمود. بنابراین می توان آن را یک نوع جنگ روانی علیه حکومت تلقی کرد.  مشخصات یک گزارشگر ویژه که کار خود را به خوبی انجام داده و تاثیر گذار باشد چیست؟ موریس کاپیتورن: یکی از ویژگی های فردی که عهده دار این مقام می شود دانش و سابقه کار حقوقی و قضایی است. اکثر کسانی که برای این پست انتخاب شده اند، شاید نه تمامی آنها، سابقه مطالعات و کار حقوقی داشتند.

"رادیو اروپا آزاد – رادیو آزادی : شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد تعیین یک گزارشگر ویژه برای حقوق بشر در ایران را تصویب کرده است"مشخصه دیگر این است که باید پوست کلفتی داشته باشند. بدون شک این افراد به طور مستمر توسط حکومت ها، و در این مورد مشخص از سوی حکومت ایران، مورد حمله قرار خواهند گرفت. باید تمامی این حملات شخصی و حرفه ای را تحمل کرد و نادیده گرفت چون وظیفه و تمرکز اصلی این فرد باید تنظیم گزارش باشد. تحمل حملات حکومت و انواع و اقسام توجیه ها و حیله های آن، بخشی از وظایف این مقام است. و اما در مورد تاثیر گذار بودن گزارشگر ویژه بر روی رفتار حکومت ایران، من همواره یک چنین امیدی داشتم ولی متاسفانه هیچگاه آن را یک هدف قابل دسترسی تلقی نمی کردم.

در مورد حکومت ایران به سختی می توان تشخیص داد که آیا فعالیت های من تاثیر گذار بوده اند یا نه. ولی در برخی از موارد احساس می کردم که شاید در بعد غیر علنی تاثیر محدودی به جا گذاشته باشند