بندبازی روی میدان مین!

بندبازی روی میدان مین!
تابناک
تابناک - ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۳

گرچه انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران، عمری به قدمت و کهنسالی «کاغذ اخبار» نخستین روزنامه ایرانی که در سال ۱۲۱۱ خورشیدی توسط«میرزا صالح شیرازی» نخستین روزنامه نگار ایرانی منتشر شد ندارد، اما با باز شدن فضای سیاسی کشور، ضرورت تاسیس و شکل گیری آن برای تحقق و برآورده کردن مطالبات صنفی روزنامه نگاران و فعالان عرصه مطبوعات بیش از پیش احساس شد و به همین خاطر این سندیکای غیر دولتی توسط فعالان و تلاشگران این عرصه، سرانجام پس از گذشت ۸۹ سال از آغاز انتشار اولین روزنامه پارسی زبان در این سرزمین شکل گرفت!

نود و سه سال از گشایش نخستین تشکل صنفی مطبوعات روزنامه نگاران ایران با نام «انجمن مطبوعات تهران» در سال ۱۳۰۰ خورشیدی می‌گذرد، اما جز سال هایی کوتاه، انجمن های مستقل صنف روزنامه نگاران ایران، نتوانسته به دور از ناملایمت های سیاسی و گزند قدرتمندان، خواست های قانونی و صنفی صدها روزنامه نگار و فعال رسانه ای را دنبال کند.

انجمن های صنفی در ایران در سال‌هایی که سخت‌گیری‌های اجتماعی و سیاسی افزایش داشته، به بهانه‌های گوناگون دچار تعطیلی، مهر و موم یا تغییر و مصادره نام شده‌اند. این روزها و پس از انتخابات ریاست جمهوری و پیروزی حسن روحانی، دوباره نام انجمن صنفی روزنامه نگاران بر سر زبان ها افتاده و امید به گشایش آن قوت گرفته است.

دفتر اداری انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران که از ۱۴ مردادماه ۱۳۸۸ توسط دادستانی وقت تهران و با حکم سعید مرتضوی پلمب شده بود، روز ۸ آذر ۱۳۸۹ فک پلمب شد تا تعاونی مسکن انجمن فعالیت اداری خود را استمرار دهد. با این‌حال طبق بیانیه هیأت مدیره این انجمن، «فعالیت انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران به ویژه امور دبیرخانه‌ای آن، از قبیل تمدید اعتبار کارت عضویت داخلی و بین‌المللی اعضاء، امور بیمه بیکاری و فعالیت کمیته‌های عضوگیری و رفاهی تا اطلاع ثانوی همچنان میسر نیست.»

اما این پایان ماجرا نبود. علی جنتی (وزیر فرهنگ فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت تدبیر و امید دکتر روحانی) در ۱۱ اسفند ۱۳۹۲ خبر رفع مشکل انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران را برای ادامه فعالیت داد.

"این روزها و پس از انتخابات ریاست جمهوری و پیروزی حسن روحانی، دوباره نام انجمن صنفی روزنامه نگاران بر سر زبان ها افتاده و امید به گشایش آن قوت گرفته است"این انجمن که در دولت قبلی بنا بر شکایت وزارت اطلاعات از آن به دستور دادستان کل کشور «سعید مرتضوی» بسته شده بود با پس گرفتن این شکایت منع قانونی برای فعالیت ندارد. قرار بر این شده است که روزنامه‌نگاران عضو ،مجمع عمومی برگزار کرده و اعضای هیات مدیره جدید انجمن را انتخاب کنند. دادستان کنونی کشور«حجه الاسلام محسنی اژه ای» نیز در این باره می گوید: «اگر انجمن نخواهد کار سیاسی کند، می تواند دوباره فعالیت کند.»

تولد یک نهاد

یک سال پس از روی کار آمدن دولت اصلاحات به ریاست جمهوری محمد خاتمی، در تابستان ۱۳۷۷ خبرنگاران و نویسندگان مطبوعات ایران به طور رسمی از تشکیل انجمن صنفی روزنامه نگاران باخبر شدند. نهادی صنفی که یازده سال بعد (۱۳۸۸) زمانی که ساختمان آن مهر و موم شد، حدود ۴ هزار و سیصد روزنامه نگار از سراسر کشور در آن عضو بودند.

در نخستین ماده اساسنامه این انجمن قید شده بود: «در اجرای ماده ۱۳۱ قانون کار ایران و به منظور حفظ حقوق و منافع مشروع قانونی و بهبود وضع اقتصادی نویسندگان، خبرنگاران، عکاسان و گرافیست ها، طراحان، کاریکاتوریست ها، مترجمان و ویراستاران هیات های تحریریه و مطبوعات، انجمن صنفی روزنامه نگاران تشکیل می شود.»

"در چهاردهم مرداد ۸۸، ساعت ۹ شب درهای انجمن صنفی به روی روزنامه نگاران بسته شد. آن هم در شرایطی که چند روز بعد قرار بود مجمع عمومی برگزار شود."

خبر تشکیل انجمن، در آن سال های پر امید، روزنامه نگاران را خوشحال کرد.

چرا که به گمان آنان این تشکل می‌توانست مشکلات حقوقی و صنفی روزنامه نگاران ایرانی را پیگیری کند، دارای قدرت اجرایی باشد و به مسایلی بپردازد که به طور مستقیم با وضعیت صنفی و امنیت روزنامه نگاران در ارتباط است. این بود که بسیاری از روزنامه نگاران نام خود را در فهرست اعضای انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران به ثبت رساندند تا با عضویت در این انجمن کمی از کار در حرفه نامطمئن و پر خطر روزنامه نگاری، احساس امنیت کنند.

بیشتر اعضای این انجمن خواهان پرداختن به مشکلات ناشی از ناامنی شغلی روزنامه نگاران و مسایل رفاهی، بازنشستگی، بیمه و مسکن بودند. اما با تنگ شدن فضای سیاسی کشور و فشار بر روزنامه ها در سال های پایانی دولت محمد خاتمی، هجمه ها از سوی برخی جریان ها و گروه های سیاسی قدرتمند و مخالف جریان اصلاحات شروع شد و مسئولان انجمن صنفی را متهم به سیاسی کاری در دفاع از حقوق روزنامه نگاران اصلاح طلب کردند.

عرصه فعالیت روزنامه نگاران ایرانی در سال های اخیر با محدودیت جدی رو به رو بوده، اما مسئولان انجمن در پاسخ معتقد بودند که در کنار چالش با کارفرمایان برای اجبار آنان به رعایت حقوق حرفه ای خبرنگاران و نویسندگان مطبوعات، نمی توان از چالش با لایه های قدرت به دلیل تدوین و تصویب قوانینی که منجر به ایجاد محدودیت برای فعالیت روزنامه نگاران می شود، همچنین برخی برخوردهای صورت گرفته با اهل قلم غفلت کرد.

"علی جنتی (وزیر فرهنگ فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت تدبیر و امید دکتر روحانی) در ۱۱ اسفند ۱۳۹۲ خبر رفع مشکل انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران را برای ادامه فعالیت داد"به گفته آنان انجمن صنفی روزنامه نگاران ایــران هیچ گاه از موازین صنفی تخطی نکرد و همواره به اصول حرفه ای پایبند ماند.

مخالفان و منتقدان انجمن صنفی روزنامه‌نگاران چرا گفت‌وگو نمی‌کنند؟

در چند روز گذشته هجمه‌ای سنگین از سوی مخالفان و منتقدان بازگشایی انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران آغاز شده است که از تاریخ شکل گیری انجمن تا به امروز بی‌سابقه بوده است. حتی برخی روزنامه‌نگارانی که از نوشته‌های آنها بر می‌آمد در زمره نیروهای معتدل و عقل‌گرایند، اینک به آتش تهیه توپخانه یکپارچه طرف مقابل تبدیل شده‌اند تا از هر سو تیر به سمت انجمن پرتاب کنند.

مهمترین حجت و برهان اصلی مخالفان انجمن بیش از آنکه به خود انجمن و وضعیت حقوقی آن راجع باشد، به برخی از اعضاء آن بازمی‌گردد. آنها می‌گویند که این اعضاء روزنامه‌نگار نبوده‌ و بیشتر سیاسیونی بوده‌اند که نهاد انجمن را به جای نهادی صنفی به وضعیتی سیاسی هل دادند. اما تا کنون حتی یک مورد محکمه پسند از سیاسی‌کاری اعضای انجمن ارائه نکرده‌اند تا اهل خبر و نوشتن بدانند که "این چنین شیری"کجا آمد پدید!

از جمله انتقادهایی که پیشانی و قله نقد منتقدان است ، همانا حضور برخی از اعضای مرکزی و یا عضو‌های عادی انجمن در خارج از کشور و یا همکاری با رسانه‌های خارجی است. پاسخ این گروه از پیش در اساسنامه انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران داده شده است.

آنجا که آمده است هر عضو انجمن صنفی که به صورت پیوسته و بیش از شش ماه در خارج از ایران باشد از عضویت در انجمن صنفی کنار گذاشته می‌شود، اما برخی از اهل حقوق معتقدند که اگر این حضور در خارج از ایران به دلخواه و از سر رضایت فرد عضو بوده، باید به آن عمل کرد و فرد را مستعفی شناخت، اما وقتی فرد به اجبار و اکراه در خارج از ایران هست و علاقه‌مند است که به وطن برگردد، نمی‌توان بر چنین بندی تاکید کرد.

در مقابل اما به نظر می‌رسد با توجه به سخنان چندی قبل رئیس انجمن صنفی روزنامه‌نگاران (آقای شمس‌الواعظین) که تشکیل مجمع عمومی را به روزنامه‌نگاران عضو انجمن حاضر در داخل کشور تقلیل داد، عملا این بهانه منتقدان هم از آنها ستانده شده باشد. با این حساب حرف حساب آنها چیست و چرا چنین به جوش و خروش آمده‌اند؟!

دلیل اصلی چنین تحرکاتی در این است که منتقدان به چیزی کمتر از مرگ و هدم انجمن صنفی روزنامه‌نگاران راضی نیستند و حتی رضایتی ندارند که راه میانه‌ای را انتخاب کنند. اگر منتقدان انجمن صنفی روزنامه‌نگاران که در سخنانشان مدام نکته ها و موارد غیر حقوقی و غیرمستند بیان می‌دارند، اندکی تامل کنند و به جای تاکید بر منحل بودن (که در هیچ رای و حکم دادگاهی انحلال انجمن نیامده است) به گفت‌وگوی رو در رو با هیات مدیره بپردازند، به قطع و یقین می‌توان اختلاف ها را حل و فصل کرد.

البته این ایراد به هیات مدیره کنونی انجمن هم وارد است که چرا به صورت علنی پیشنهاد گفت وگو به منتقدان را نمی دهد؟ راه حل میانه این است که برخی روزنامه‌نگاران پیش‌کسوت مورد اعتماد طرفین(مثلا آقایان سید فرید قاسمی،امیر محبیان و ابراهیم رستمیان و ...) وارد میدان شوند و به گفت و گو با دو طرف بنشینند تا بتوانند راه حلی مرضی‌الطرفینی پیدا کنند.

"این انجمن که در دولت قبلی بنا بر شکایت وزارت اطلاعات از آن به دستور دادستان کل کشور «سعید مرتضوی» بسته شده بود با پس گرفتن این شکایت منع قانونی برای فعالیت ندارد"البته همه این موارد هنگامی رخ می‌دهد که انجمن فک پلمب شده و مجمع عمومی آن برگزار شود.

حتی می‌توان یکی از دستور نشست های مجمع را تعیین کمیته‌ای برای گفت وگو با منتقدان و انتشار نتیجه این کمیته به عموم روزنامه‌نگاران قرار داد. اگر چه در چنته منتقدان از منظر حقوقی ماجرا چیز خاصی نیست، اما باید بپذیریم که همه چیز زندگی(از جمله زندگی و زیست صنفی روزنامه‌نگاران) حقوقی نیست و برخی ظرایف و دقایق هست که اسباب تکدر خاطر منتقدان انجمن را فراهم ساخته و هر ساله هم ابرهای سوء تفاهم آنان نسبت به انجمن بیشتر و بیشتر شده است.

از سوی دیگر منتقدان باید بپذیرند که از عمر انجمن صنفی ۱۲ سال هم نگذشته( ۵ سال اخیر را که پلمب بوده نباید درنظر گرفت) و اگر نیمه پر لیوان را ببیند ، و تنها بر نکات منفی و خالی آن انگشت تاکید ننهند، در خواهند یافت برای کودکی ده، دوازده ساله این تجارب اگر نمره ۲۰ نگیرد ،‌نمره زیر ۱۵ نخواهد گرفت. واقعا اگر ما روزنامه‌نگاران که مدام از گفت وگو دم می‌زنیم، نتوانیم بر سر مشکلاتمان به گفت وگو بنشینیم،  پس از دیگران چه انتظاری می‌رود؟!

پس لرزه یک زلزله

انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ برگزار شد، انتخاباتی بحث برانگیز که خیلی زود به زمین لرزه ای سیاسی در ایران تبدیل شد؛ از همان نخستین روزهای پس از انتخابات برخورد با روزنامه های منتقد دولت و روزنامه نگاران منتقد وضع موجود آغاز شد.

کمتر از دو ماه از اعلام نتایج انتخابات و برخوردها نمی گذشت که خبر دیگری هم رسید، انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران را با حکم دادستان وقت تهران، مهر و موم کردند! در همین رابطه «بدرالسادات مفیدی»، عضو هیات مدیره انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران، هفدهم مرداد ۱۳۸۸ نوشته بود: «اختلاف حقوقی وزارت کار با انجمن صنفی روزنامه نگاران یک سال پیش با به حد نصاب رســیدن مجمع عمومی انجمن حل شــد. به نظر می رسد پلمب دفتر بیش از آنکه دلیل قانونی داشته باشد، سیاسی اســت.»

در این چند سال فعالیت های حقوقی برای بازگشایی انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران، ادامه داشت، هر چند که به جای روشنی نرسید تا اینکه در هفته های گذشته و به دنبال انتخاب حسن روحانی به عنوان رییس جمهوری منتخب ایران، او در نخستین نشست رسانه ای خود و در پاسخ به درخواست روزنامه نگاران، برای بازگشایی انجمن، ابراز امیدواری کرد و بار دیگر احتمال بازگشایی انجمن صنفی به موضوع بحثی داغ میان روزنامه نگاران تبدیل شد.



پس از آنکه رییس جمهوری منتخب ایران، در نشست خبری خود از ضرورت توجه به انجمن صنفــی روزنامه نگاران ایران ســخن گفت، ناگهان بیانیه ای با نامی شبیه، اما ناآشنای «انجمن صنفی خبرنگاران و روزنامه نگاران ایران» منتشر شد. انجمنی ناشناخته که نام انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران را مصادره کرده و تنها کلمه «خبرنگاران» را به آن افزوده بود!

این بیانیه در خبرگزاری فارس انتشار یافت و رسانه های دیگر نیز آن را پوشش خبری دادند. نوشتار و محتوای این بیانیه نشان می داد که نام انجمن صنفی روزنامه نگاران با مقاصد سیاسی مصادره شده است و در واقع آمده تا جایگزین انجمن صنفی اصلی باشد. این در حالی است که بر اساس قانون،«انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران» تنها انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران است و هر انجمن صنفی دیگری برای روزنامه نگاران غیر قانونی است.

در توضیح بیشتر این موضوع، کامبیز نوروزی حقوقدان و دبیر حقوقی انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران نیز به تازگی در گفت و گو با روزنامه بهار چاپ تهران (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۲) گفت: «طبق قانون کار، هر صنف فقط یک انجمن صنفی می تواند داشته باشد.

"قرار بر این شده است که روزنامه‌نگاران عضو ،مجمع عمومی برگزار کرده و اعضای هیات مدیره جدید انجمن را انتخاب کنند"من با حفظ احترام فراوان برای همه همکاران روزنامه نگار که تشکل های خودشان را دارند، عرض می کنم که وزارت کار مطلقا اجازه نداشته است که با وجود اعتبار حقوقی انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران، به تشکل های دیگر به عنوان انجمن صنفی روزنامه نگاری مجوز بدهد.»

این اتفاق در حالی رخ داده و نام انجمن صنفی روزنامه نگاران مصادره شده که فضای رسانه ای ایران هم در چند سال اخیر با پدیده هایی ناخوشایند رو به رو بوده است، پدیده هایی همچون مدیران مسئول غیرحرفه ای، به کارگیری نیروهای سفارشی، نابسامانی در بخش های اداری و مالی و ... که همراه فشارهای سیاسی، وضعیت روزنامه نگاری حرفه ای را در ایران به مخاطره انداخته است.

اما پس از کش و قوس های بسیار در باره ضرورت بازگشایی دوباره انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران و رفع پلمب از آن، همچنان این انجمن تعطیل است و فعالیتی ندارد. البته با پیروزی دکتر حسن روحانی و روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، جمع زیادی از روزنامه نگاران فعال کشور در نامه ای مشترک و سرگشاده به رئیس جمهور، خواهان و خواستار راه اندازی دوباره انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران و رفع پلمب و محدودیت های ایجاد شده برای آن شدند که متاسفانه تاکنون این تلاش ها راه به جایی نداشته است!

منابع خبر
بندبازی روی میدان مین! - تابناک - ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۳

اخبار مرتبط

دیگر اخبار این روز

تابناک - ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۳
تابناک - ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۳
تابناک - ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۳