سفری به تمدن چندهزار ساله ایرانی در نمایشگاه شهر بن + عکس
دویچه وله: باغهای فردوس، شهدختهای رازآمیز و مرد قدرتمندی از دوران نوسنگی. نمایشگاهی در شهر بن آلمان گنجینهای از ۸ هزار سال تمدن ایرانی را عرضه کرده است. این گنجینه برای نخستین بار در خارج از مرزهای ایران به نمایش درآمده.
حوالی جیرفت مثل صفحه عظیمی است که لشکر موشان در هر گوشه آن سوراخی حفر کرده است. سارقان آثار باستانی و حفاران غیرقانونی زمین ۲۰۰ کیلومتری جنوب کرمان را زیر و رو کرده و هر چیزی را که به دستشان افتاده، با خود بردهاند. عکسی در نمایشگاه "ایران؛ فرهنگهای آغازین میان آب و بیابان" در "سالن هنر و نمایش جمهوری فدرال آلمان" ابعاد این ویرانی را نشان میدهد.
یافتههای ارزشمندی که اینک برای نخستین بار در خارج از مرزهای ایران به نمایش گذاشته شدهاند، قرار بوده توسط سارقان از کشور خارج شده و در حراجهای کشورهای غربی به پول تبدیل شوند.
"این گنجینه برای نخستین بار در خارج از مرزهای ایران به نمایش درآمده.حوالی جیرفت مثل صفحه عظیمی است که لشکر موشان در هر گوشه آن سوراخی حفر کرده است"اما در آخرین لحظات پلیس وارد عمل شده، دزدان هنری را دستگیر کرده و آثار باستانی شهری چند هزار ساله را نجات داده است.
اینک بخشی از این گنجینه در شهر بن آلمان در پشت ویترین به نمایش درآمده است: جواهرات، تندیسهایی گلی از مردان و زنان نیایشگر و ظروفی از سنگ صابون.
جهان اسطورهای
این آثار از طریق آرایههایی غنی اطلاعاتی را درباره زندگی روزمره ساکنان جنوب شرقی ایران در عصر مفرغ عرضه میکنند. بر سطح بیرونی ظروف، صحنههایی غریب نقش بستهاند: مردی عضلانی دو پلنگ را معلق در هوا از دم گرفته است؛ رودی از جبین گاومیشی بیرون زده؛ ماری بر گرد ظرفی پیچیده است.
باربارا هلوینگ (Barbara Helwing)، سازمانگر نمایشگاه که در مأموریتی از سوی انستیتوی باستانشناسی آلمان تا سال ۲۰۰۷ میلادی در ایران فعالیت داشته و قطعات و آثار نمایشگاه بن را برگزیده است، میگوید: «اینها موجوداتی الهی با اعمالی ابرانسانی هستند. این با غلبهی نیروهای موجود در طبیعت ارتباط دارد». و با لبخند ادامه میدهد: «ایرانیها امروز با قدرتنمایی برای باشگاههای ورزشیشان تبلیغ میکنند».
ایران در سال ۲۰۰۳ میلادی تلاشهایش را برای بازپسگیری آثار بهسرقترفته از منطقه جیرفت آغاز کرد. سازمانگر نمایشگاه ادامه میدهد: «آنچه ما در اینجا به نمایش گذاشتهایم، به نخستین گروه از آثار توقیفشدهای تعلق دارد که در جیرفت کشف شده است.
آنها از حراجخانه ساتبیز (Sotheby's) و دیگر حراجخانههای جهان بازپس گرفته شدهاند».
تاریخ یکجانشینی
اطلاعات کامل چندرسانهای تهیهشده برای بازدیدکنندگان از نمایشگاه، آنها را در سفر به تاریخ ایران باستان همراهی میکند. در زیرِ زمینِ ایران، صفحات زمینساختی بسیاری فرونشستهاند و شکستگیهای سنگها به زایش کوههای مرتفع انجامیدهاند؛ امری که شکل کنونی طبیعت ایران را رقم زده است.
با وجود خشکی این منطقه، در درهها، حاشیههای کویر و نیز در ساحل دریای خزر از ۷ هزار سال پیش از میلاد آبادیهای حاصلخیزی با رستنیهای انبوه سر بر آورده است. ایرانیان در این فرورفتگیها، آنگونه که در نمایشگاه نامیده میشوند، سکنی گزیدهاند. علاوه بر این، زندگی در انزوای درهها محافظتکننده هم بوده است و کوهستاننشینان میتوانستهاند از خود در برابر حملاتی که از ناحیه بینالنهرین به آنها میشده، دفاع کنند.
نخستین دولتشهرهای وابسته به دستگاه اداری مرکزی حدود ۳۸۰۰ سال پیش از میلاد مسیح در ایران به وجود آمدهاند. فیلمهای انیمیشن نمایشگاه نشان میدهند که ایرانیان توان برنامهریزیهای پیچیده شهری را داشتهاند.
"سارقان آثار باستانی و حفاران غیرقانونی زمین ۲۰۰ کیلومتری جنوب کرمان را زیر و رو کرده و هر چیزی را که به دستشان افتاده، با خود بردهاند"مُهرهای استوانهای ثابت میکنند که خانهها حتی چند چندطبقهای بودهاند و در شهرها قصرهای باشکوهی نیز سر برافراشتهاند.
پس از فروپاشی شهر چغامیش از طریق حریقی خانمانسوز، تمدن ایرانی در شوش ادامه یافته است؛ جایی که تراکم بیشتری داشته و به مهمترین مرکز تجاری تبدیل شده است. در اینجا بوده که از طریق وسایل حمل و نقلی مانند خر و شتر و کشتی خریدوفروش مس و نقره رونق گرفته است.
نوشیدن شراب به یاد مردگان
در نمایشگاه ایران در بن ۴۰۰ قطعه و اثر بازدیدکنندگان را در سفر به آغاز تمدن ایرانی همراهی میکنند. آنها راهی را به فرهنگی میگشایند که حسی قوی برای زبان اصیل و طبیعتمحور تصویری داشته است. سوزانه آنن (Susanne Annen)، کمکسازمانگر نمایشگاه میگوید: «ما با فرهنگهایی مواجهیم که ایدههای بصری خود را از طبیعت پیرامونشان میگرفتهاند. در رشته کوههای زاگرس، جایی که نخستین آبادینشینی به وجود آمد، بزهای کوهی زندگی میکردهاند که نقششان را ما بر ظروف میبینیم».
به گفتهی باربارا هلوینگ، ایران سه هزار سال پیش از میلاد به شاهزادهنشینهای کوچکی با فرماندهان نظامی مختلفی تجزیه میشود که رفتار نظامیشان یادآور "جنگسالاران" بوده است.
آنگونه که یکی از یافتههای کرانهی خزر نشان میدهد، آنها با سلاحهایشان، خنجرهایی با پرداخت هنرمندانه، دفن میشدهاند. ظروفی با نقشهای موجودات خیالی نیز که آمیختهای از انسان و حیواناند، با تصاویر گوسفندان و گوزنها در گور این فرماندهان کشف شدهاند. از این ظروف در جشنهایی استفاده میشده که بر مزار آنان بر پا میشده است. اینها جامهایی هستند از طلای ناب با نقشهایی از کرکس، قوچ یا بز که با دقت و حوصله تزیین شدهاند.
جواهرات گور شهدختها
در کنار یافتههای جیرفت، گنجینهای دیگر نیز ایران را برای نخستین بار به مقصد آلمان ترک کرده است. یافتههایی از آرامگاه دو شهدخت ایلامی از محوطه باستانی جوبجی رامهرمز، بازتابدهنده شکوه مالکان آنهاست.
"سازمانگر نمایشگاه ادامه میدهد: «آنچه ما در اینجا به نمایش گذاشتهایم، به نخستین گروه از آثار توقیفشدهای تعلق دارد که در جیرفت کشف شده است"اسکلت این دو زن به شکلی کاملا تصادفی در نزدیکی خلیج فارس کشف شده است؛ آراسته به دستبندها، انگشترها و زنجیرهای طلا.
به گفتهی سازمانگر نمایشگاه ایران در بن: «نوشتههای حکاکیشده بر انگشترها بسیار جالب است. از روی این حکاکیها میتوانیم نام نیاکانشان را کشف رمز کنیم. بدینوسیله نشانهای مستقیم برای رهنمون شدن به خاندان سلطنتی ایلام داریم». جنوب غربیِ ایرانِ کنونی مقر اصلی ایلامیها بوده است.
نمایشگاه تمدن ایرانی در آلمان با "سبزی" پایان مییابد. در حیاط داخلی "سالن هنر فدرال" شهر بن باغی ایرانی بازسازی شده است.
این باغ با مساحتی ۴۰۰ مترمربعی حس یک خانه بزرگ ایرانی را به بیننده القا میکند. گلهای شرقی، حوض و فواره و طاقیهای بازسازیشده، تداعیگر بهشتی با ابعاد کوچکاند. بازدیدکننده با لم دادن بر کاناپهای در زیر طاقی ساختهشده در این "باغ" میتواند خود را همچون بخشی از فرهنگ دیگری احساس کند که دیروز هم مانند امروز آکنده از تخیل بوده است.
گنجینههای فرهنگهای آغازین
ساده، اما کارآ: این خانه یکاتاقه در هزاره ششم پیش از میلاد ساخته شده است. نمایشگاه "ایران؛ فرهنگهای آغازین میان آب و بیابان" گنجینههای باستانشناختی ایران در طول هشت هزاره را در "سالن فدرال هنر" در بن گرد آورده است. این آثار زندگی در دورههای آغازین فرهنگ ایرانزمین را از هزاره هفتم تا برآمدن هخامنشیان در هزاره اول پیش از میلاد تصویر میکنند.
برج بابل
نمایشگاه بیش از ۴۰۰ اثر و قطعه را شامل میشود که برای نخستین بار در آلمان به نمایش درمیآیند.
"ایرانیان در این فرورفتگیها، آنگونه که در نمایشگاه نامیده میشوند، سکنی گزیدهاند"این آثار حدود ۱۰ هزار سال پیش در مناطقی واقع در ایران امروز به وجود آمدهاند. داستان ساختن برج بابل در کتاب مقدس به معبد زیگورات (بازسازیشده) بازمیگردد. شواهدی از این عمارت پلهای شکل در تمدن ایلام واقع در جنوب غربی ایران یافته شده است.
بازیهای ایران باستان
تختههای بازیِ ساختهشده از سنگ صابون در ایران باستان با نقشهایی زیبا تزیین شدهاند. گاهی بر آنها حیواناتی مثل مار و پرنده تصویر شدهاند. بازی تخته نرد به سنتی محبوب در هزاره سوم تا یکم پیش از میلاد در غرب آسیا بازمیگردد.
یافته جنجالی جیرفت
در سال ۲۰۰۱ میلادی کشفی جنجالی در جیرفت از دست سارقان نجات پیدا کرد.
سارقان آثار باستانی میخواستند قطعات بسیار زیبای ساختهشده از سنگ کلریت را از کشور خارج کنند. پلیس توانست جلوی آنان را بگیرد. این قطعه متعلق به هزاره سوم پیش از میلاد است. حدود ۹۰ کیلومتری حفاریهای باستانشناختی، معدنی از این کانی در "تپه یحیی" وجود دارد.
جامهای زرین برای نوشیدن شراب به یاد مردگان
ایرانیان به احتمال، با جامهای طلا بر مزار مردگان خود شراب مینوشیدهاند؛ رسومی گواه بر شکوه و جلال و نیز شاهدی بر مهارت بالای صنعتگری. پیکر موجودی میان انسان و حیوان همچون نقشهای برجستهای ساخته شده و بر سطح ظرف قرار گرفتهاند.
"فیلمهای انیمیشن نمایشگاه نشان میدهند که ایرانیان توان برنامهریزیهای پیچیده شهری را داشتهاند"سرها سپس نصب شدهاند.
جواهرات شهدختها
همچون افسانهای از هزار و یک شب. جواهراتی سنگین از طلا، در گور دو شهدخت ایلامی کشف شدهاند: انگشتر، دستبندهایی مزین به نگین و زنجیرهای زرین. گور این شهدختها در سال ۲۰۰۷ میلادی در روستای جوبجی کشف شده است. قدمت این آثار به هزاره ششم پیش از میلاد بازمیگردد. به رفتگان حتی آذوقه و ظروف غذاخوری هم برای سفر آخرت داده میشده است.
مقر پادشاه
نیایشگاه چُغازنبیل برای ستایش ایزد نگهبان شهر باستانی شوش و به دستور اونتاش ناپیریش شاه ساخته شده است.
شوش مقر حکومتی اونتاش ناپیریش (۱۲۷۵−۱۲۴۰ پیش از میلاد)، یکی از پادشاهان بزرگ ایلام باستان، بوده است. هزاران خشت نیز از دیوارهای این بنای شگفتانگیز کشف شدهاند. چُغا به معنای "تپه" و زنبیل به معنای "سبد" است. نام چغازنبیل اشارهای است به شکل نیایشگاه: تپهای شبیه به یک سبد واژگون.
بهشتی بر زمین
نه باغ ایرانی به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدهاند. در برابر سالن هنر فدرال آلمان در شهر بن، سنخی آرمانی از معماری داخلی این نوع باغ بازسازی شده است.
"مُهرهای استوانهای ثابت میکنند که خانهها حتی چند چندطبقهای بودهاند و در شهرها قصرهای باشکوهی نیز سر برافراشتهاند"حوض فوارهدار نقش خنککننده دارد. در سمت راست و چپ حیاط گیاهان کمنظیر کاشته شدهاند. یک طاقی با کاناپهای واقع در آن دعوت به استراحت میکند. دیوارهای بلند، هم محافظی در برابر آفتاب سوزان هستند و هم سدی در برابر "چشم غریبهها".
قهرمانی با قدرتی معجزهآسا دو پلنگ را از دم گرفته و در هوا معلق نگه داشته است
ظرفی به شکل چارپایان برای نوشیدن
شهدختها خود را با جواهراتی سنگینوزن میآراستهاند
اخبار مرتبط
دیگر اخبار این روز
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران