شرکت های خارجی خودشان رفتند یا ایران آنها را بیرون کرد

بی بی سی، کاوه امیدوار : ایران برای توسعه صنعت نفت و گاز خود با مشکلات مالی رو به رو شده و سعی دارد با تغییر قراردادهای نفتی، فروش اوراق مشارکت ارزی در داخل کشور و استفاده از امکانات بانکهای داخلی بخشی از نیازهای مالی خود را تامین کند. مسعود میرکاظمی وزیر نفت ایران هفته پیش در هنگام دیدار آیت الله علی خامنه ای رهبر ایران از پارس جنوبی تاخیر در توسعه میدان گازی پارس جنوبی را تائید کرد و گفت که "استمرار نداشتن جریان نقدینگی" یکی از دلایل تاخیر در توسعه این میدان است. آقای میرکاظمی گفت که از شرکت های خارجی که در پارس جنوبی فعالیت می کردند "خلع ید" شده است و اجرای پروژه ها به شرکت های ایرانی واگذار شده است. میدان گازی پارس جنوبی، نیمی از ذخایر گاز ایران را در خود جای داده و از میدانهای مشترک بین ایران و قطر است. قطر با همکاری شرکت های بین المللی به سرعت در حال برداشت از این میدان مشترک است اما برنامه توسعه بخش شمالی که در اختیار ایران است به کندی پیش می رود.

"آقای میرکاظمی گفت که از شرکت های خارجی که در پارس جنوبی فعالیت می کردند "خلع ید" شده است و اجرای پروژه ها به شرکت های ایرانی واگذار شده است"کناره گیری شرکت های بین المللی و عدم همکاری آنها با ایران، پروژه های نفت و گاز این کشور را با تاخیر و رکود رو به رو کرده است و ایران ناچار شده پروژه های نفتی اش را به شرکت های داخلی به خصوص شرکت های وابسته به سپاه پاسداران واگذار کند. میدان گازی پارس جنوبی به ۲۸ فاز تقسیم شده است که قرارداد ده فاز آن در دولت محمد خاتمی بسته شد و پنج فاز آن نیز در دولت دوم آقای خاتمی به بهره برداری رسید و پنج فاز بعدی نیز در دولت محمود احمدی نژاد افتتاح شد. قرارداد بقیه فازها در دولت آقای احمدی نژاد بسته شده اما با وجود گذشت حدود شش سال، هنوز گزارش دقیقی از میزان پیشرفت این فازها منتشر نشده و معلوم نیست که این فازها دقیقا در چه زمانی به بهره برداری می رسند. شرکت های بین المللی به خصوص شرکت های نفتی اروپایی که در دولت آقای خاتمی همکاری گسترده ای با ایران داشتند بعد از اصرار ایران به ادامه برنامه هسته ای با فشارهای بین المللی، همکاری با ایران را به تعلیق در آوردند. در مقابل، ایران سیاست تشویق و تهدید را در پیش گرفت تا بتواند شرکت های بین المللی را که با آنها موافقت نامه هایی برای اجرای پروژه های نفتی داشت، به ادامه همکاری راضی کند اما گسترش تحریم های بین المللی، ایران را ناکام گذاشت.

با گسترده شدن تحریم های بین المللی ایران کوشید تا شرکت های درجه دوم آسیایی نظیر شرکت های چینی و هندی را جایگزین شرکت های نفتی غربی کند اما گذشت زمان نشان داد که این شرکت ها نمی توانند گره از مشکلات نفتی ایران باز کنند. ایران به هر دری زد بلکه بتواند سرمایه و تکنولوژی مورد نیاز برای توسعه صنعت نفت خود را از تامین کند اما وقتی همه درها را بسته دید، تصمیم گرفت کارها را به شرکت های داخلی واگذار کند. این تصمیم بعد از آن گرفته شد که بیشتر از پنج سال از دولت آقای احمدی نژاد می گذشت و وزارت نفت نتوانسته بود حتی یک قرارداد بزرگ با شرکت های بین المللی نفتی امضا کند. مشارکت سپاه در پروژه های نفتی سال گذشته وزارت نفت بخشی از توسعه میدان گازی پارس جنوبی را به ارزش بیشتر از بیست میلیارد دلار به چند شرکت داخلی داد که سهم عمده آن نصیب قرارگاه خاتم الانبیا و شرکت های وابسته به سپاه پاسداران شد. شرکت های وابسته به سپاه پاسداران تا پیش از دولت آقای احمدی نژاد فعالیت چندانی در بخش نفت نداشتند و بیشتر در راهسازی و ساخت سد فعالیت می کردند اما در چند سال اخیر حضور آنها در بخش نفت به حد چشمگیری افزایش پیدا کرده است.

"میدان گازی پارس جنوبی، نیمی از ذخایر گاز ایران را در خود جای داده و از میدانهای مشترک بین ایران و قطر است"وزیر نفت ایران می گوید که "شرکت های ایرانی با تمام توان علمی و عملیاتی خود مشغول کار هسند و با اطمینان می گوییم که پس از اجرای کامل فازهای پارس جنوبی توسط شرکت های ایران، ایران اسلامی در زمینه تولید تجهیزات پیشرفته صاحب تکنولوژی و فناوری های پیچیده خواهد بود." اما حضور شرکت های ایرانی، مشکل پول را حل نمی کرد و برای همین وزارت نفت برنامه فروش اوراق مشارکت ارزی در داخل و خارج به اجرا گذاشت و بانکها داخلی نیز برای پشتیبانی مالی بسیج شدند. آقای میرکاظمی مشکل نقدینگی را یکی از علل تاخیر پارس جنوبی می داند و می گوید که دولت با "راه اندازی صندوق های انرژی و ابزارهای مالی مانند سپرده گذاری در بانکها و فروش سهام" اقدام کرده است. اما آیا منابع داخلی کفاف هزینه های سنگین را خواهد داد؟ بنابر گزارش وزارت نفت ایران، این کشور برای توسعه صنعت نفت و گاز در پانزده سال آینده به حدود ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد و تحلیلگران بازار انرژی می گویند که این کشور نمی تواند با اتکا به منابع داخلی پول مورد نیاز توسعه میادین نفت و گاز را تامین کند. "خلع ید" شرکت های خارجی با آنکه شرکت های نفتی به دلیل تحریم های بین المللی همکاری با ایران را قطع کرده اند اما وزیر نفت آن کشور می گوید که از "بسیاری از شرکت های خارجی که پیشتر در پارس جنوبی فعالیت می کردند، خلع ید شده است." تعداد زیادی از شرکت های بین المللی نظیر توتال، شل، انی و رپسول موافقت نامه هایی برای همکاری در صنعت نفت با ایران امضا کرده بودند اما بعد از گسترش تحریم های بین المللی و باز بودن پرونده هسته ای این شرکت ها همکاری های خود را به حالت تعلیق در آوردند حتی برخی نظیر شل نیز با وجود مذاکرات طولانی بر سر اجرای یک پروژه مایع سازی گاز، با رقیب ایران یعنی قطر قرارداد امضا کردند. اکنون دولت ایران درصدد است با تغییر قراردادهای فاینانس و بیع متقابل که شرکت های بین المللی نسبت به آن انتقاد داشتند، بتواند جذابیت سرمایه گذاری در این کشور را افزایش دهد.

در این نوع از قراردادها شرکت های بین المللی بعد از اجرای پروژه های نفتی، سرمایه و سود خود را از محل تولیدات نفت و گاز بر می داشتند اما اکنون وزارت نفت ایران به این نتیجه رسیده که بدون تغییر در این قراردادها، حتی به فرض برداشته شدن تحریم ها، شرکت های بین المللی حاضر نخواهند شد همانند گذشته در قالب این قراردادها با ایران همکاری کنند. شواهد نشان می دهد که دولت ایران بیشتر از گذشته به تنگناهای موجود بر سر توسعه صنعت نفت پی برده است ولی کارشناسان اقتصادی می گویند که ایران برای اجرای برنامه های نفتی خود به چیزی بیشتر ازاین نیاز دارد. از نظر این گروه از کارشناسان، دولت ایران به جای این در و آن در زدن و صرفه هزینه و وقت زیاد برای یافتن راههای تازه تامین منابع مالی، می تواند با جدیت در پی حل مسئله هسته ای باشد که در آن صورت هم به منابع مالی کافی دسترسی خواهد داشت و هم با حضور شرکت های بین المللی نفتی، مشکل تامین تجهیزات و تکنولوژی حل خواهد شد