صیانت از بافت اجتماعی محله‌ها

به گزارش خدمت؛ مدتی پیش در یکی از محله‌های قدیمی منطقه ۱۱، خانه‌های یکی از کوچه‌های قدیمی و فرسوده به دست ساکنان آن تجمیع و به یک مجتمع تبدیل شد و نام مجتمع جدید را همان نام کوچه، یعنی شهید تفرشی، گذاشتند.

این اقدام ستودنی و نمونه‌های شبیه به آن، دارای یک تذکر فرهنگی و اجتماعی است. اهالی این کوچه آنقدر به هم وابستگی و از همه مهم‌تر به هویت کوچه تعلق اعتقادی داشتند که بعد از نوسازی و تجمیع نیز به‌صورت خودجوش این بافت اجتماعی را حداقل به‌صورت نمادین حفظ کردند.

اما سؤال این است که آیا در باقی موارد نیز این تعلق اجتماعی بعد از نوسازی بافت‌های فرسوده حفظ می‌شود؟ معمولاً این‌طور است که وقتی صحبت از بافت فرسوده می‌شود بیشتر ساختمان‌ها و فضای کالبدی مدنظر قرار می‌گیرد. البته طبیعی است که ده‌ها خطر جبران‌ناپذیر از حوادث طبیعی در کمین بافت‌های فرسوده است؛ فراموش نکنیم که تهران در جایی که دارای بافت‌های فرسوده است اغلب با بافت اجتماعی سرزنده مواجه است و هرجایی بافت نو می‌بینیم با بافت اجتماعی نحیف و مندرس مواجه‌ایم. با این توصیف باید دید در این تعارض اجتماعی چه تصمیمی اولی است؟

مسئله این است که باید نوسازی کالبدی را به نحوی رقم زد که بافت اجتماعی این محله‌ها تخریب نشود. یکی از روش‌های صیانت از بافت اجتماعی محله‌ها، ایجاد تعلق و تحکیم این رابطه میان اهل محل با هویت اصیل این محله‌ها است.

"با این توصیف باید دید در این تعارض اجتماعی چه تصمیمی اولی است؟مسئله این است که باید نوسازی کالبدی را به نحوی رقم زد که بافت اجتماعی این محله‌ها تخریب نشود"هرمیزان رابطه تعلقی با هویت محل تقویت شود بافت اجتماعی محل کمتر آسیب می‌بیند.

در گزارشی که از مجتمع شهید تفرشی منتشر شد، رابطه اهل کوچه با هویت‌شان که در هم تنیده با نام شهید است، منجر به یک اقدام نمادین برای حفظ بافت اجتماعی قدیمی است. هر میزان این تعلق هویتی تحکیم شود آسیب اجتماعی ـ فرهنگی نوسازی کمتر خواهد بود.

عامل دوم نقش معتمدان محله است. معتمدان هر محله‌ای در همگرایی و تجمع اهل محل نقش بسزایی دارند. اما در بسیاری از موارد نوسازی محل نقش معتمدان محلی را کمرنگ می‌کند.
معتمد محل می‌تواند حافظ بافت اجتماعی محل باشد.

بنابراین گام دوم این است که دست معتمد محلی از اهالی، در بافت‌های نوسازی شده، کوتاه نشود و همچنان مرجعیت خودش را حفظ کند.

در همان کوچه شهید تفرشی بدون شک نقش خانواده شهید و حفظ جایگاه ایشان در حفظ تعلق‌های هویتی بسیار مؤثر است. این رابطه تنگاتنگ می‌تواند ضامن سرزنده مانده بافت‌های نوسازی شده باشد و اجازه ندهد سردی روابط اجتماعی در محله‌های تازه تأسیس با نوسازی تسری و توسعه یابد.

خلاصه اینکه اجرای سیاست نوسازی محله‌ها باید همراه با یک پیوست فرهنگی اجتماعی مرتبط با محله باشد که البته به نظر می‌رسد مسئولان امر به این موضوع عنایت داشته و تلاش کرده‌اند این دو مقوله را توأمان مورد توجه قرار دهند. با این حساب باید بررسی کرد چه میزان در اجرای این مهم موفق بودند