فرجی دانا، اولین وزیر دولت روحانی در آستانه استیضاح

بخشی از اصولگرایان مجلس از مذاکرات میان اعضای هیأت رئیسه مجلس، نمایندگان و وزیر علوم برای تعیین تکلیف استیضاح وزیر علوم در نشست بعدی خود در یکشنبه آینده خبر دادند. صفر نعیمی‌رز سخنگوی فراکسیون اصولگرایان رهروان ولایت مجلس در این باره گفته است که برای تعیین تکلیف و تصمیم نهایی در باره استیضاح وزیر، نشست شورای مرکزی فراکسیون در روز یکشنبه پانزدهم تیر برگزار خواهد شد.

این استیضاح که به ابتکار گروهی از اصولگرایان مجلس با پنجاه امضا تنظیم شده است نزدیک به دو هفته پیش بوسیله الیاس نادران نماینده تهران و از طراحان استیضاح به هیات رئیسه مجلس ارائه شده‌است ولی تا کنون اعلام وصول نشده است. این تاخیر در وصول به گفته برخی از نمایندگان برای بوجود آوردن زمانی برای مذاکره و تعامل و حل مشکلات بدون استیضاح وزیر است.

دلایل استیضاح

دلایلی که آقای نادران برای استیضاح وزیر علوم به رسانه‌ها اعلام کرد عبارت بود از انتصاب‌ها در وزارت علوم و برخی فرآیندها در انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها، بازگشت دانشجویان ستاره‌دار به تحصیل و بحران‌سازی در مورد بورسیه‌های غیر قانونی. اما هم در تعداد دلایل پنهان و آشکار و هم در اهمیت هر دلیل در میان ناظران و صاحب‌نظران جناح‌های مختلف سیاسی اختلاف نظر وجود دارد.

رضا فرجی دانا، دکترای مهندسی برق دارد و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران است. وی در دولت دوم سید محمد خاتمی به مدت سه سال، ریاست دانشگاه تهران را بر عهده داشت.

"بخشی از اصولگرایان مجلس از مذاکرات میان اعضای هیأت رئیسه مجلس، نمایندگان و وزیر علوم برای تعیین تکلیف استیضاح وزیر علوم در نشست بعدی خود در یکشنبه آینده خبر دادند"آقای فرجی دانا در سال ۸۴ و پس از آن‌که مصطفی معین، وزیر علوم وقت، به منظور ثبت نام در انتخابات ریاست جمهوری از سمت خود استعفا کرد، آقای خاتمی آقای فرجی دانا را برای تصدی وزارت علوم به مجلس معرفی کرد؛ اما مجلس به وی رای اعتماد نداد.

برخی از تحلیلگران بر این باورند که می‌توان دلایل آشکار و پنهان استیضاح را به دو دسته کلی تقسیم کرد؛ دلایلی که به سیاست‌های کلی حکومت در کنترل دانشگاه‌ها مرتبط است و دلایلی که منافع شخصی و جناحی گروهی از بازیگران سیاسی کشور را به خطر انداخته است. گرچه نگرانی‌های حکومت در تعیین سرنوشت استیضاح نقش اول را بازی می‌کند ولی موتور محرکه و سوخت مورد نیاز در سرعت بخشیدن به روند استیضاح آقای فرجی دانا مشکلات و تهدیدهایی است که گروهی از سیاستمداران برخوردار از رانت‌های مختلف در دولت‌های پیشین، از برنامه‌ها و اقدامات وزیر علوم احساس می‌کنند.

فارغ از این دسته بندی، با کنار هم گذاشتن سخنان و تحلیل‌هایی که در چند روز گذشته در رسانه‌های وابسته به هر جناح منتشر شده است می‌توان فهرستی از دلایل استیضاح آقای فرجی دانا درست کرد که برخی از آنها نسبت به دیگر دلایل از اهمیت کمتر یا بیشتری برخوردارند. این دلایل به ترتیب تاکیدی که در رسانه‌ها به آنها شده است عبارتند از:

افشای بورسیه‌های غیر مجاز در دولت قبل و برخورد با آنانتخاب و انتصاب برخی از معاونان و مشاوران در حوزه وزارتی تغییر روسای برخی از دانشگاه‌ها، بازگشت به کار برخی از اساتید کنار گذاشته از دانشگاه‌ها در دولت قبل، بازگشت به تحصیل و رفع مشکل گروهی از دانشجویان ستاره دار، تغییر روند انتصاب روسای دانشگاه‌ها بوسیله دولت به انتخاب و به دست دانشگاهیان، کم کردن کنترل دولت در اداره و هدایت سیاست‌های مدیریتی و آموزشی دانشگاه‌ها و کندی و تعلل در روند اسلامی کردن فضای دانشگاه‌ها.

از فهرست بالا، پنج دلیل اول بیشترین بازتاب را در رسانه‌ها داشته‌اند و به بیان برخی از کارشناسان بدون این دلایل احتمال برخورد با وزیر علوم در کوتاه مدت کمتر بود. از دید آنها این پنج دلیل با اینکه بطور مستقیم منافع برخی از جناح‌های حکومتی را به خطر انداخته است ولی بطور غیر مستقیم می‌توان آنها را تضعیف کننده برنامه بلند مدت حکومت در کنترل دانشگاه‌ها با افزایش حضور نیروهای خودی و دور نگه داشتن گروهی که آنها را نامطلوب تلقی می‌کنند، در هیات‌های علمی و کادر مدیریتی دانشگاه‌ها دانست.

"برخی تحلیلگران سخنرانی اخیر رهبر جمهوری اسلامی و هشدار وی به وزیر علوم مبنی بر حفظ آرامش سیاسی دانشگاه‌ها را به نوعی چراغ سبز وی به استیضاح کنندگان می‌دانند."

سیاست دیگری که آقای فرجی دانا در پیش گرفته، بازگرداندن اختیارات دانشگاه‌ها در برخی از حوزه‌ها به خود آنهاست. این برنامه که آن را سیاست استقلال دانشگاه‌ها می‌خوانند، دانشگاهیان را در انتخاب راه و روش مدیریت دانشگاه‌ها مخیر می‌کند.

برنامه‌هایی همانند کمک گرفتن از اعضای هیات علمی یک دانشگاه برای تعیین رئیس دانشگاه، که در این روزها بسیار جنجال آفرین شده است از این دست سیاست‌هاست.

از دیگر برنامه‌های این سیاست باز گذاشتن دست دانشگاه‌ها در برنامه ریزی درسی است. عبدالرحیم نوه ابراهیم مدیر کل دفتر برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم گفته است که اجازه نخواهیم داد یک گروه خاص به صورت متمرکز برای کل آموزش عالی برنامه ریزی کنند و وزارت علوم در حال واگذاری اختیار برنامه ریزی به دانشگاههاست که می تواند تحول بزرگی در نظام آموزش عالی ایجاد کند. این قبیل اقدامات نیز که در فهرست دلایل استیضاح آمده‌اند به نظر برخی از کارشناسان به خطر انداختن اقتدار حکومت در دانشگاه‌هاست.

کندی و تعلل در روند اسلامی کردن فضای دانشگاه‌ها نیز اگرچه بطور مستقیم در دلایل استیضاح نیامده است ولی دغدغه گروهی از اصولگرایان تندرو است که در محافل خصوصی به آن زیاد پرداخته می‌شود. سیاست‌های محدود کننده ورود دختران به دانشگاه و جداسازی جنسیتی از نمونه اقداماتی است که از آن به اسلامی کردن فضای دانشگاه یاد می‌شود و به نظر می‌رسد به جدیتی که در دولت آقای احمدی نژاد پی‌گیری می‌شد، در دولت آقای روحانی دنبال نمی‌شود.

وزیر می‌ماند یا می‌رود دلایل استیضاح وزیر علوم

• افشای بورسیه‌های غیر مجاز در دولت قبل و برخورد با آن
• انتخاب و انتصاب برخی از معاونان و مشاوران در حوزه وزارتی
• تغییر روسای برخی از دانشگاه‌ها و بازگشت به کار برخی از اساتید کنار گذاشته از دانشگاه‌ها در دولت قبل
• بازگشت به تحصیل و رفع مشکل گروهی از دانشجویان ستاره دار
• تغییر روند انتصاب روسای دانشگاه‌ها بوسیله دولت به انتخاب و به دست دانشگاهیان
• کم کردن کنترل دولت در اداره و هدایت سیاست‌های مدیریتی و آموزشی دانشگاه‌ها
• کندی و تعلل در روند اسلامی کردن فضای دانشگاه‌ها.

رایزنی‌ها، چانه زنی‌ها و مذاکرات مختلفی بین استیضاح کنندگان و مدیران دولتی و میانجی‌ها (که حتی هیات رئیسه مجلس را هم در بر می‌گیرد) برای توقف استیضاح در جریان است. سعدالله نصیری‌ قیداری معاون پارلمانی وزارت علوم ‌از برگزاری جلسه مشترک بین دو نفر از اعضای هیات رئیسه مجلس، وزیر علوم و پنج نفر از استیضاح‌ کنندگان برای بررسی درخواست استیضاح از سوی تعدای از نمایندگان خبر داد.

از سوی دیگر همچنین به نظر می‌رسد که جناح استیضاح کننده از سیاست‌ها و اقدامات آقای فرجی دانا آنقدر ناراضی و خشمگین است که وی را به اقداماتی شدیدتر از استیضاح نیز تهدید می‌کند.

عباس مقتدایی، دبیر کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس گفته‌است که: آنچه از الان مشخص است این است که اگر استیضاحی با شرایط موجود در مجلس مطرح شود احتمال اینکه وزیر علوم نتواند نمایندگان را قانع کند، بسیار بیشتر از احتمال جلب رضایت نمایندگان است.

"این تاخیر در وصول به گفته برخی از نمایندگان برای بوجود آوردن زمانی برای مذاکره و تعامل و حل مشکلات بدون استیضاح وزیر است"در این منظر، استیضاح که سهل است، عواقب سخت‌تری در انتظار آقای وزیر خواهد بود.

برخی از تحلیلگران معتقدند که با توجه به خشم استیضاح کنندگان از اقدامات وزیر علوم، بعید است وساطت‌ها و مذاکرات راه به جایی ببرند و به حل مسئله کمکی کنند. آنها همچنین سخنرانی اخیر رهبر جمهوری اسلامی و هشدار وی به وزیر علوم مبنی بر حفظ آرامش سیاسی دانشگاه‌ها را به نوعی چراغ سبز وی به استیضاح کنندگان می‌دانند.

این گروه از تحلیلگران می گویند که احتمال استیضاح و عدم رای اعتماد نمایندگان به آقای فرجی دانا بسیار زیاد است. مگر اینکه به خاطر شرایط حساس سیاسی در زمان مذاکرات هسته‌ای و خواست حکومت در آرام نگاه داشتن فضای سیاسی کشور و عدم فشار روانی به دولت آقای روحانی، یا توافق‌ها و مصالحه‌های پشت پرده بطور موقت این موضوع منتفی شود.