هیجانِ تعقیب دیده‌بان برای پیروزی در «شطرنج با ماشین قیامت»

هیجانِ تعقیب دیده‌بان برای پیروزی در «شطرنج با ماشین قیامت» تهران- ایرنا- خلق آثار ادبیات داستانی در حوزه دفاع مقدس در نگاه کلی به دو رویکرد «ادبیات تهییجی» که منحصر به سال‌های وقوع جنگ تحمیلی است و «ادبیات تحلیلی» که به خلق آثار در سال‌های پس از جنگ با نگاهی تفسیری و تبیینی تقسیم‌بندی می‌شود و حبیب احمدزاده از آن دست نویسندگانی است که آثارش به ساحت دوم این شکل ادبی تعلق دارد.

به گزارش روز چهارشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، حبیب احمدزاده از آن دست نویسندگانی است که بسیار صریح و بی‌پروا در بازتاب افکار، عقاید و جهان‌بینی خود در گفتار شفاهی و در زبان نوشتار آثار داستانی‌اش بهره می برد. شاید یکی از مهم‌ترین دلایل این اتفاق در ساحت خلق آثار ادبیات داستانی دفاع مقدس به حضور او در شهر آبادان به عنوان یکی از شهروندان این شهر در سال‌های جنگ تحمیلی باز می‌گردد.در حقیقت مواجه شدن بی پروا و عریان احمدزاده با اتفاقات، حوادث، یورش، تهاجم، مقاومت و در نهایت ایثار و شهادت رزمندگان و همشهریانش در روزهای حماسه‌سازی دفاع مقدس، باعث شده است که احمدزاده به عنوان شاهد آن روزگاران در روایت آثار داستانی‌اش زبانی صریح و بی پرده داشته باشد. البته نباید از خاطر دور داشت که در شکل ادبیات داستانی احمدزاده همواره ما با دو خط تفکر روایی و نگاه تحلیلی و فلسفی در مسیر ایجاد پرسشگری در ذهن مخاطب مواجه هستیم.** صدور ادبیات دفاع مقدس به خارج از مرزها با «شطرنج با ماشین قیامت»در حوزه ادبیات دفاع مقدس وقتی درباره موج انتشار این گونه ادبی کشورمان به خارج از مرزها می‌اندیشیم بار دیگر با نام حبیب احمدزاده و یکی از درخشان‌ترین آثار حوزه ادبیات دفاع مقدس مواجه می‌شویم؛ رمان «شطرنج با ماشین قیامت.»«شطرنج با ماشین قیامت» جزء نخستین آثار ادبیات داستانی ایران بود که توسط «پل اسپراکمن» نایب رییس مرکز مطالعات دانشگاهی خاورمیانه در دانشگاه «راتجرز» آمریکا به زبان انگلیسی ترجمه شد. نکته حائز اهمیت اینکه این اثر هم اکنون در رشته زبان و ادبیات فارسی بسیاری از دانشگاه‌های جهان از جمله ایالات متحده به عنوان منبع درسی توسط اساتید به دانشجویان تدریس می‌شود.** «شطرنج با ماشین قیامت» و روایت ۷۲ ساعت از حصر آبادانتمام داستان رمان «شطرنج با ماشین قیامت» طی سه روز نخست حصر آبادان در روزهای آغاز جنگ تحمیلی روایت می‌شود.

"آنچنان که گفته شد احمدزاده، زبان و روایتی صریح و بی‌پروا دارد و در کنار تاکید بر خلق حوادث، رخدادها و خُرده داستان‌هایش در این رمان، او لحظه‌ای مساله فلسفیدن و پرسشگری را کنار نمی‌گذارد"این رمان روایت‌کننده داستان «موسی» - به عنوان قهرمان این اثر - دیده‌بان نوجوان ۱۷ ساله‌ای است که به ناچار به جای «پرویز» دوست و هم‌رزم مجروحش، راننده ماشین حمل غذا می‌شود، او از این شغل ابا دارد و سعی می‌کند افراد کمتری از آن باخبر شوند.وی مأمور به دیده‌بانی برای عملیاتی می‌شود که طی آن قرار است رادار عراقی موسوم به «سامبلین» را گمراه کنند؛ راداری که آن را «ماشین قیامت‌ساز» می‌نامند. وی در طی این روزها و در حین مأموریتش در شغل جدید، با افراد مختلفی (از جمله یک مهندس نیمه دیوانه) آشنا می‌شود و این آشنایی‌ها تحول بزرگی در او ایجاد می‌کند.او طی سه روز به دنبال پیچیدگی‌هایی که در سیر داستانی می‌بینیم، آرامش کاری خود را از دست می‌دهد و مجبور می‌شود هم مسئول پخش غذا باشد، هم به چند آدم غیرمعمول که در شهر پناه گرفته‌اند، رسیدگی کند و هم به عنوان دیده‌بان برای عملیات خاصی که در پیش است، بیشتر از قبل دیده‌بانی دهد؛ عملیاتی که هدف آن ناکارآمد کردن سیستم رادار جدید عراقی است.در این داستان شخصیت‌های مختلفی دیده می‌شوند که هر کدام عقاید و ادیان مختلف دارند. دیگر شخصیت کلیدی داستان «مهندس» است؛ مهندس باسابقه شرکت نفت که حالا در طبقه سوم یک ساختمان هفت طبقه مخروبه با گربه‌هایش زندگی می‌کند.او شخصی است که در طول داستان، خصلتی آفتاب‌پرست‌گونه دارد و جنگ و دلیل آن برایش بی‌مفهوم است.مخاطب در مواجهه با رمان «شطرنج با ماشین قیامت» ابهاماتی را که به ذهن این نوجوان دیده بان نمی‌رسد، از زبان مهندس می‌شنود و او عامل مولد شک و پرسشگری برای دیده‌بان است. ** تلاقی ذهن پرسشگر با دو خط موازی حادثه و اندیشهآنچنانکه که در خلاصه داستان اشاره شد، «شطرنج با ماشین قیامت» تنها روایت‌کننده سه روز از دوران محاصره آبادان در حماسه‌سازی هشت سال دفاع مقدس ایران است. روزهایی که شاید حتی ثانیه‌های آن آنقدر کشدار به نظر می‌رسد که دید و توان بزرگسالان را برای روایت و تحمل حوادث و اتفاقات این سه روز را نمی‌تواند در خود جای دهد چه رسد به حضور قهرمان نوجوان ۱۷ ساله‌ای که درخلق رمان احمدزاده به عنوان راوی و البته رزمنده حضور دارد.

قهرمان نوجوانی که شاید در طی این سه روز با مهم‌ترین، سخت‌ترین، پیچیده‌ترین و در عین حال تلخ‌ترین روزهای زندگی نوجوانی‌اش مواجه شود.«شطرنج با ماشین قیامت» از جمله رمان‌های حبیب احمدزاده است که بیشترین نگاه تفسیری و فلسفی را در خود جای داده است. احمدزاده با قرار دادن بازه زمانی کوتاه‌مدت اثر داستانی خود یعنی وقوع اتفاقات در طی سه روز نخست از حصر آبادان؛ به بررسی نگاه فلسفی و ایجاد حس پرسشگری و چرایی در مخاطب خود از زاویه دید قهرمان می‌پردازد. حس پرسشگرانه‌ای که در فرازهای مواجهه مخاطب با این اثر گاه او را مجبور می‌کند که خواندن را متوقف کرده، کتاب را ببندد و به نحوه وقوع یا جنس پرسش‌هایی که «موسی» - قهرمان این اثر - در مواجهه با شخصیت‌ها و یا حوادث مطرح می‌کند، در ذهن خود پاسخی درخور بیابد.البته با تمام این تفاسیر نمی‌توان «شطرنج با ماشین قیامت» را رمان فلسفی نامید اما چربش جنس پرسشگری و تاکید بر نگاه و جهان‌بینی حبیب احمدزاده در خلق این اثر، با استناد به قدرت روایت و داستان‌پردازی در زمینه وقوع حوادث به شکل دو خط موازی در ذهن مخاطب پیش می‌رود.این ویژگی پیش‌برندگی موازی بعد از ترجمه به انگلیسی و زبان‌های دیگر مانند عربی و فرانسه به خودی خود نشان می‌دهد که این حرکت دو خط موازی در کنار یکدیگر تا چه حد می‌تواند برای آشنایی مخاطبان جهانی که به شکل ملموس، شناختی از روزهای حماسه‌سازی رزمندگان اسلام در جبهه‌های حق علیه باطل نداشتند، عنصر مهمی به شمار آید.در حقیقت یکی از دلایل اقبال عمومی مخاطبان بین‌المللی در مواجهه با رمان «شطرنج با ماشین قیامت» خلق چنین نگاهی از زاویه دید نویسنده است. آنچنان که گفته شد احمدزاده، زبان و روایتی صریح و بی‌پروا دارد و در کنار تاکید بر خلق حوادث، رخدادها و خُرده داستان‌هایش در این رمان، او لحظه‌ای مساله فلسفیدن و پرسشگری را کنار نمی‌گذارد. درست به همین سبب است که رمان «شطرنج با ماشین قیامت» به عنوان یکی از جریان‌سازترین آثار حوزه ادبیات دفاع مقدس کشور ما به شمار می‌رود و در کنار توفیق در میان مخاطبان ایرانی توانسته همراهی مخاطبان جهانی را نیز با خود به همراه داشته باشد، این توفیق تا حدی است که وقتی امروز در محافل ادبی جهان درباره ادبیات دفاع مقدس ایران صحبت می‌شود همواره یکی از نگاه‌های مخاطبان برای شناخت این گونه ادبی به رمان «شطرنج با ماشین قیامت» ختم می‌شود.** ویژگی‌های نثر حبیب احمدزادهپر واضح است که توفیق در روایت یک اثر داستانی در میان منتقدان، کارشناسان و خبرگان فن از یک سو و از سوی دیگر میان مخاطبان؛ مگر به سبب داشتن ویژگی‌های منحصر به فرد در قلم، نگاه، بینش و اندیشه نویسنده میسر نمی‌شود.

در بیان مهم‌ترین ویژگی‌های قلم احمدزاده می توان به مواردی مانند آنچه در ذیل می‌آید اشاره کرد:۱) یکی از مهم‌ترین توفیقات حبیب احمدزاده در روایت داستان‌ها و رمان‌هایش به ترسیم شخصیت‌های مختلف با نگرش‌ها، الگوها و همچنین رفتارهای کاملا متفاوت باز می‌گردد. شخصیت‌هایی که هر کدام از آنها با قلم احمدزاده، با چنان شناسنامه دقیقی در ذهن مخاطب نقش می‌بندد که جنس همراهی و همذات‌پنداری مخاطب، برای قبولی شخصیت‌ها به عنوان شخصیت‌های واقعی و نه قهرمان های یک داستان که برگرفته شده از تخیل یک نویسنده است را هموارتر می‌کند.خلق ملموس‌ترین شخصیت‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های نثر ادبی حبیب احمدزاده به شمار می‌رود که تجلی آن را در رمان «شطرنج با ماشین قیامت» و همچنین کتاب «داستان‌های شهر جنگی» به وضوح می‌توانیم مشاهده کنیم.۲) نکته دیگر که از ویژگی‌های مهم نثر ادبی احمدزاده به شمار می‌رود، جنس فضاسازی و همچنین کنش‌ها و خلق حوادث در خیل اتفاقات و حوادث آثار اوست. نگاه ریزبین و همچنین ترسیم جزء به جزء اتفاقات، حوادث، جغرافیا و محل وقوع داستان‌ها و قصه‌های این نویسنده به حدی دارای کشش و همچنین حس کشف شده برای خواننده است که مخاطب با وجود مواجهه مستقیم با کتاب خود را در بطن حوادث و یا در محل وقوع آنها می‌بیند.در حقیقت احمدزاده به واسطه تجربیاتی که در حوزه سینما پشت سر گذاشته است به شکلی کاملا تصویری و سینمایی به خلق آثار داستانی اش می‌پردازد.۳) تفکر فلسفی و تاکید بر نگاه پرسشگرانه در امر پیش برندگی داستان، آنچنان که در این گزارش به آن اشاره شد؛ یکی دیگر از مهم‌ترین وجوه قلم حبیب احمدزاده در خلق آثار داستانی‌اش است. در حقیقت ذهن جستجوگر، کاوشگر و پرسشگر احمدزاده در آینه آینه حوادث رمان‌هایش همواره همراه قلم داستان‌سرای اوست و همین عامل باعث می شود که شخصیت‌های او در قامت یک فیلسوف یا اندیشمند در قامت کاراکترهایی بروز و ظهور پیدا کنند که از کنار کوچک‌ترین حوادث بدون رسیدن به سببیت و چیستی دلیل آن اتفاقات به سادگی عبور نمی‌کنند.۴) گستره و نگاه عمیق اجتماعی احمدزاده به عنوان یک خالق هنری در ادبیات داستانی، او را به یکی از مهم‌ترین نویسندگان معاصر ایران بدل کرده است. در حقیقت او نویسنده چند بعدی است که در کنار روحیات هنرمندانه، با نگاه بر تفکرات فلسفی، جامعه‌شناسی، رفتارشناسی و مردم‌شناسی که از دانش آنها بهره‌مند است؛ در خلق آثارش، نگاهی کاملا یک‌نواخت و یک‌دست و به دور از هر گونه اغراق در روایت رویداد‌های اجتماعی و خلق جامعه‌ای که در آن زیست می‌کند را با مخاطب قسمت می‌کند.رویکرد و نگرش اجتماعی حبیب احمدزاده درست همانند چشمانِ مخاطبانش است که آثارش را دنبال می‌کنند و در عین حال در جامعه‌ای زیست می‌کنند که نویسنده نیز با تمام تلخی‌ها، شیرینی‌ها، فرازها و فرودهایش آن را زیست کرده است.

پس شکی باقی نمی‌ماند که یکی از مهم‌ترین دلایل همراهی و جذب مخاطب به آثار داستانی و رمان‌های احمدزاده به گستره نگاه اجتماعی او باز می‌گردد.۴) یکی دیگر از نکات بسیار تاثیرگذار جریان آثار داستانی حبیب احمدزاده به زبان و روایت طنز او در خلق آثار برمی‌گردد. در حقیقت واقع‌گرایی و عریان‌نویسی احمدزاده در قصه‌ها و روایت قهرمان‌های داستانش در پاره‌ای موارد به چنان تلخی می‌گراید که مخاطب با داستان‌ها و رمان‌های احمدزاده در پس سفر با واژه‌ها و کلمات با آن تلخی نمی‌تواند سفری منطقی داشته باشد چرا که امکان پس‌زدگی برای او وجود دارد.. در چنین بزنگاهی، احمدزاده دست به خلق طنز ظریفی می‌زند که به هیچ وجه نمی‌توان سخره‌ای بر ادبیات و اتفاقات و حوادث داستان‌ها و قهرمان‌هایش گرفت.در حقیقت آن طنز به تلطیف فضا و همچنین شکل‌بخشی به سایر ابعاد داستان‌هایش برای خروج از آسیبی به نام خلق شخصیت‌های تک بعدی می‌انجامد. به همین سبب است که در کنار زبان و لحن تند و تلخ نویسنده در کنار واقع‌ نمایی داستانش، زبان و روایت طنز آثار او می‌تواند مهری دیگر بر قوت آثار حبیب احمدزاده به شمار آید.فراهنگ**ا.خ** ۱۰۵۵

انتهای پیام /*

برچسب ها

فرهنگی

معرفی کتاب

دفاع مقدس

ارسال دیدگاه ها برای ارسال دیدگاه از فرم پایین صفحه استفاده کنید

فرستنده

*

*

پست الکترونیک کد امنیتی ارسال یادداشت ارسال نظر

*

موضوع از شما گزارش از ما

سخن شما با مسئولین

دیدگاه شما با موفقیت ارسال شد.

ارتباط با سردبیر newsroom@irna.ir

تماس بی واسطه با مسئولین

گالری تصاویر پربیننده

محل اقامت روحانی کانون رایزنی های سیاسی

بیانیه ایران و ۱+۴ پیامی قوی به یکجانبه گرایی آمریکا

نخستین بیانیه ظریف و موگرینی درباره برجام پس از خروج آمریکا

در مجمع عمومی سازمان ملل

روحانی:آمریکا به میز مذاکره ای که برهم زده بازگردد

بازتاب سخنرانی روحانی در سازمان ملل در رسانه های چین، ژاپن و کره جدیدترین مطالب سایت

هفته دفاع مقدس و کتاب‌هایی که باید خواند (۴)

هیجانِ تعقیب دیده‌بان برای پیروزی در «شطرنج با ماشین قیامت»

سوپر لیگ کاراته ۱۳ مهرماه آغاز می شود

ترکمنستان به رایگان بودن گاز، آب ، برق و نمک پایان می دهد

تاثیر پذیری اجلاس جهانی اسکی از سخنان نماینده اسکی فلسطین

اجرای طرح استعدادیابی در دستور کار فدراسیون اسکی است موضوعات مرتبط

• دفاعی و انتظامی
• اجتماعی
• فرهنگی
• فرهنگ و ادب
• سایر حوزه ها

دسترسی سریع

• صفحه اصلی
• RSS
• آخرین خبرها
• پیوندها
• ارتباط با ما
• عناوین کل اخبار
• عناوین برگزیده

خبرها

• سیاسی
• اقتصادی
• اجتماعی
• فرهنگی
• علمی
• ورزشی
• خارجی
• استانها
• پژوهش
• عکس

چند رسانه ای

• عکس
• فیلم
• صدا
• داده نما

ثبت نام در خبرنامه آدرس ایمیل معتبر نیست!

• سیاسی
• اقتصادی
• اجتماعی
• فرهنگی
• علمی
• ورزشی
• بین الملل
• استان ها
• پژوهش
• اخبار مهم
• ویژه ها
• نقد و نظر
• رسانه ها
• گزارش و میزگرد
• تازه های پژوهش
• مرورمطبوعات
• گفت و گو

فارسی | English | العربیة | Türkçe | Español | Pусский | اردو | Deutsch | Français

بالای صفحه

خبر گزاری جمهوری اسلامی   پست الکترونیک :

irna@irna.ir

© کلیه حقوق این سایت متعلق به خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران بوده و استفاده از مطالب با ذکر منبع آزاد است.