بزرگراه‌کردستان باز هم قد می‌کشد

اوقات فراغت- حميد هيدارن: بزرگراه‌ها، معابر اصلي تردد وسايل نقليه محسوب مي‌شوند كه عبور و مرور خودروها در داخل شهر را به ميزان قابل توجهي كاهش مي‌دهند. اما اگر بزرگراه‌ها در اتصال به يكديگر رينگ داخلي و خارجي حركت وسايل نقليه را فراهم سازند، سطح سرويس‌دهي آن‌ها رشد تصاعدي پيدا كرده و ايضا ورود به خيابان‌هاي درون‌شهري به حداقل ممكن مي‌رسد. بنابراين ادامه بزرگراه‌ها و اتصال آن‌ها به يكديگر را بايد يك پروژه تكميلي در راه بهره‌برداري هرچه بيشتر از اين اماكن حمل و نقلي تلقي كرد. بزرگراه كردستان يكي از بزرگراه‌هاي شمالي-‌جنوبي تهران به طول تقريبي 6200متر است كه در مناطق3 و 6 شهرداري واقع شده است. اين بزرگراه مركز تهران را به شمال آن متصل مي‌كند. سه‌راهي بزرگراه كردستان، خيابان شهيدگمنام و بزرگراه جلال آل‌احمد نقطه آغاز اين بزرگراه در جنوب محسوب شده و در مسير خود به سمت شمال پس از عبور از محله‌هاي يوسف‌آباد، اميرآباد، كاووسيه و ونك به بزرگراه شرقي-غربي نيايش ختم مي‌شود. بزرگراه كردستان در طول مسير خود با  آزادراه‌شهيدهمت، بزرگراه‌ شهيدحكيم و خيابان ملاصدرا تقاطع پيدا مي‌كند كه به وسيله دور برگردان به آن‌ها متصل شده و به وسيله پل‌هاي روگذر از آن‌ها عبور مي‌كند. اين بزرگراه قرار است به بزرگراه شهيدچمران بپيوندد. طرحي كه اخيرا در مورد بزرگراه كردستان به طور جدي دنبال مي‌شود، گسترش بخش‌هاي شمالي و جنوبي آن در قالب ايجاد تقاطع‌هاي غيرهمسطح بوده و در صورت اتمام طرح، بزرگراه كردستان 2تقاطع غيرهمسطح با بزرگراه نيايش و بزرگراه شهيدگمنام خواهد داشت.  البته در قسمت جنوبي پروژه يعني تقاطع با بزرگراه شهيدگمنام، هم‌اكنون مطالعات فاز2 در حال انجام است و بيشتر قسمت‌شمالي طرح پيشرفت داشته است. در طرح تفصيلي شهر تهران، بزرگراه كردستان از بزرگراه شهيدگمنام شروع و تا بزرگراه شهيدچمران ادامه مي‌يابد. شهرداري تهران به عنوان مجري طرح‌هاي تفصيلي برحسب نياز منطقه ملزم به اجراي بزرگراه كردستان است.  به همين منظور مطالعات بزرگراه كردستان، حدفاصل آزادراه شهيدهمت و بزرگراه شهيد چمران در سال1372 به مهندسان مشاور «گذرراه» واگذار شد. قطعه جنوب بزرگراه كردستان تا بزرگراه نيايش اجرا شده و تقاطع نيايش به صورت ناقص در حال بهره‌برداري است، اما پس از خاتمه مطالعات، به دليل ساخت‌وسازهاي جديد در مسير طرح بزرگراه و ايجاد كاربري‌هاي نوين در منطقه و پاره‌اي ملاحظات ديگر، تجديد طراحي بزرگراه كردستان حدفاصل بزرگراه نيايش تا بزرگراه شهيدچمران ضرورت پيدا كرد.  در سال1380 مهندسان مشاور گذرراه به عنوان مهندسان مشاور و همكار براي تجديد مطالعات و بازنگري قطعه بين بزرگراه نيايش و بزرگراه شهيدچمران انتخاب شد. در ادامه پس از اخذ مجوزهاي لازم از مسئولان صدا و سيما، مجموعه ورزشي انقلاب و نمايشگاه بين‌المللي، عمليات نقشه‌برداري انجام و مشخص شد در اطراف مسير مصوب و حتي در برخي قسمت‌هاي محور از طرف سازمان صدا و سيما، ساختمان‌هاي مهم از جمله دانشگاه صدا و سيما و منبع‌آب احداث شده است.  بنابراين با تعديل مشخصات هندسي بزرگراه، تنها كريدور باقي‌مانده در محدوده به عنوان مسير بزرگراه انتخاب و طراحي گرديد. در اين قطعه از بزرگراه 3تقاطع غيرهمسطح  براي ورود و خروج خودروها و نيز برقراري ارتباطات به شرح ذيل پيش‌بيني شده است:1 -تقاطع غيرهمسطح نيايش در موقعيت بزرگراه نيايش2 -تقاطع غيرهمسطح دسترسي صدا و سيما، باشگاه انقلاب و نمايشگاه بين‌المللي در موقعيت محور جنوب نمايشگاه3 -تقاطع غيرهمسطح با بزرگراه شهيدچمران در موقعيت تقاطع تابناك با بزرگراه شهيدچمراناز ابتداي مطالعات جهت انتخاب بهترين مسير، بيش از 8 گزينه پلان  و گزينه‌هاي نيمرخ طولي از جمله تونل زيرگذر، زيرگذر مسقف و روگذر مورد بررسي قرار گرفت.  در شهريورماه1382 پس از تهيه نقشه‌هاي اجرايي تقاطع كردستان-شهيدچمران، با نظر معاونت وقت حمل‌ونقل و ترافيك شهرداري تهران، طراحي گزينه جديد براي اين تقاطع به مهندسان مشاور ابلاغ گرديد كه اين طرح به تجديد طراحي(2) تقاطع كردستان- شهيد چمران موسوم شد. اتصال بزرگراه شهید چمران به کردستان در حال‌حاضر عمليات اجرايي بزرگراه كردستان حدفاصل آزادراه شهيدهمت تا بزرگراه نيايش و تقاطع‌هاي غيرهمسطح مربوطه خاتمه يافته و در حال‌بهره‌برداري است، اما اجراي ادامه بزرگراه كردستان تا بزرگراه شهيدچمران متوقف  است. علت توقف مطالعات، نظرات مختلف سازمان صدا و سيما و نيز سازمان تربيت‌بدني در پذيرش و توافق بر سر گزينه مصوب محور بزرگراه كردستان و عدم اجازه مجموعه ورزشي انقلاب جهت عبور اين بزرگراه از بخشي از تاسيسات اين مجموعه است.  حوزه معاونت فني و عمراني شهرداري تهران از تاريخ تعريف پروژه تاكنون پيگيري‌هاي لازم جهت آزادسازي زمين‌هاي معارض طرح را از سازمان‌هاي مذكور داشته و در جلسات متعدد مشترك، درخواست تحويل زمين كرده، اما در اين زمينه نقطه‌نظر مشتركي حاصل نشده و گزينه‌هاي حذف ادامه بزرگراه يا احداث آن به صورت تونل، جايگزين با تونل‌شهيدصدر–نيايش مطرح شده است.  طول بزرگراه كردستان از حدفاصل بزرگراه شهيدگمنام تا بزرگراه شهيدچمران 7800متر است و در حدود 1800متر آن، حدفاصل بزرگراه‌هاي نيايش تا شهيدچمران اجرا نشده است. در جنوب اين بزرگراه نيز با توجه به نقش بزرگراه شهيدگمنام، اين تقاطع بايد به صورت غيرهمسطح احداث شود. علاوه بر اين به علت ترافيك سنگين در تقاطع مذكور، احداث اين تقاطع نيز در دستور كار سازمان قرار گرفته كه مطالعات فاز دوم آن هم اكنون در حال انجام است. پروژه تقاطع غيرهمسطح بزرگراه نيايش-كردستان و رابط جهتيآمار حجم عبور وسايل‌نقليه از بزرگراه‌هاي شهيدمدرس و شهيدچمران نشان مي‌دهد در ساعات اوج ترافيك، سرعت عبورومرور و سطح سرويس‌دهي معابر كاهش يافته و به‌ويژه در بزرگراه شهيدمدرس حجم تردد در حد اشباع بالا رفته و رفت‌وآمد در آن  به كندي انجام مي‌شود. از طرفي با انقطاع محور بزرگراه شرقي-غربي نيايش بين بزرگراه شهيدمدرس و خيابان حضرت‌وليعصر(عج)، عملا بخشي از سفرهاي شرقي-غربي شمال‌تهران مي‌تواند از طريق بزرگراه‌هاي شهيدصدر، شهيدچمران، كردستان و نيايش به طرف غرب پايتخت انجام شود.  بزرگراه شهيدچمران به دليل حجم قابل ملاحظه و روبه‌افزايش تردد خودروها، جوابگوي نيازهاي آينده نخواهد بود، لذا نقش ارتباطی شمالي–جنوبي بزرگراه كردستان به مرور زمان اهميت بيشتري خواهد يافت. به علاوه چنان‌چه ارتباط شمالي-جنوبي در تقاطع كردستان-شهيدچمران-تابناك عملي شود، انتظار مي‌رود بخشي از سفرهاي شمالي-جنوبي محدوده‌هاي زعفرانيه، آصف و ولنجك كه در ‌حال‌حاضر از طريق تقاطع شهيدچمران-تابناك و يا خيابان حضرت‌وليعصر(عج) و بزرگراه شهيدمدرس انجام مي‌گردد، جذب بزرگراه كردستان شود. كليات: مطالعات طراحي و اجراي رمپ جهتي جنوب به غرب تقاطع غيرهمسطح بزرگراه كردستان با بزرگراه نيايش، به منظور جايگزيني لوپ، گردش جنوب به غرب در طرح تقاطع مذكور با رمپ جهتي، به منظور آزادسازي بخشي از سطوح زير طرح در محدوده پارك ملت و احداث مجموعه فرهنگي در آن صورت مي‌پذيرد. طرح مصوب تقاطع غيرهمسطح بزرگراه كردستان با بزرگراه نيايش، سال1375 تهيه و سال1382 با حفظ كليات، به منظور تطبيق با موقعيت جديد محور بزرگراه كردستان و ساختمان جديدالاحداث دانشكده صداوسيما شامل تغييراتي شد كه مورد تصويب كارفرما قرار گرفت. طرح رمپ جهتي، حركت از جنوب بزرگراه كردستان به سمت غرب و جنوب بزرگراه نيايش را تامين مي‌كند. موقعيت و وضعيت شبكه ارتباطي محدوده تقاطع: مجموعه بزرگراه‌هاي كردستان، نيايش، شهيدچمران، شهيدمدرس و هم‌چنين آزادراه‌همت، ستون‌فقرات شبكه سريع ارتباطي شمال‌ تهران را تشكيل مي‌دهد. شاخه شمالي تقاطع غيرهمسطح بزرگراه كردستان با بزرگراه نيايش به بزرگراه شهيدچمران، شاخه غربي به خيابان سئول و شاخه شرقي به تقاطع خيابان‌حضرت‌وليعصر(عج) منتهي مي‌شود. شاخه جنوبي نيز به تقاطع شهيدياسمي متصل شده است.  در حال‌حاضر موانع احداث بزرگراه كردستان حدفاصل بزرگراه نيايش تا بزرگراه شهيدچمران برطرف نشده است. تقاطع همسطح خيابان حضرت‌وليعصر(عج)-نيايش نيز فاقد ظرفيت و كارايي لازم براي عبور حجم تردد بالاي بزرگراه نيايش بوده و در ساعات اوج ترافيك، صفي طولاني از خودروها در پشت چراغ راهنمايي ايجاد مي‌شود. موقعيت و مشخصات محورها در محدوده تقاطع: مشخصات اين محورها به شرح ذيل است؛الف) بزرگراه نيايش: عرض حريم اين بزرگراه در محدوده تقاطع 61متر بوده و از سمت شرق تا خيابان حضرت‌وليعصر(عج) و از سمت غرب تا خيابان سئول ادامه دارد. اين بزرگراه از تقاطع سئول به سمت غرب با حريم 45متر تا بزرگراه شهيداشرفي‌اصفهاني ادامه يافته و پس از آن با نام بزرگراه شهيدآبشناسان به سمت غرب امتداد مي‌يابد. بزرگراه نيايش داراي 2سواره‌رو مجزا با 3خط عبور در هر سمت بوده و هر ميانه به عرض4متر است. ب) بزرگراه كردستان: حريم بزرگراه كردستان در محدوده تقاطع 45متر بوده كه در قسمت شمالي تقاطع به دليل عبور مسير بزرگراه از اراضي صداوسيما و مجموعه ورزشي انقلاب 35متر آن به بستر بزرگراه و بقيه به مسير دسترسي مجموعه ورزشي انقلاب اختصاص داده شده است.  در حال‌حاضر بزرگراه كردستان حدفاصل بزرگراه شهيدگمنام تا بزرگراه نيايش ساخته شده و در دست بهره‌برداري است. مذاكرات براي رفع موانع ادامه اين بزرگراه تا بزرگراه شهيدچمران ادامه دارد. بزرگراه كردستان داراي 2سواره‌رو مجزا با 3خط عبور در هر سمت و ميانه متغير به عرض بين يك تا 4متر است. وضعيت ترافيك محدوده طرح: در حال‌حاضر به دليل عدم ادامه بزرگراه كردستان به سمت بزرگراه شهيدچمران، محدوده به صورت سه‌راهي نيمه‌همسطح به بزرگراه نيايش ختم شده است. روزانه حجم قابل ملاحظه‌اي از خودروها از بزرگراه نيايش(تقاطع سئول) به سمت شرق در حركت هستند.  بخش زيادي از اين خودروها از طريق بزرگراه كردستان به سمت جنوب و مركز شهر ادامه مسير داده و بقيه بار تردد از طريق تقاطع خيابان حضرت‌وليعصر(عج)-نيايش توزيع مي‌شود. با بهره‌برداري از تقاطع غيرهمسطح كردستان-ملاصدرا، در صورت برقراري ارتباط جنوب به غرب در تقاطع كردستان-نيايش، بخشي از خودروهايي كه از طريق آزادراه شهيدهمت در امتداد شرقي-غربي و بالعكس در تردد بوده و با تراكم ترافيك مواجه هستند ، مي‌توانند از طريق بزرگراه‌هاي كردستان و نيايش و بالعكس، با جريان آزاد ترافيك و بدون برخورد با تقاطع‌هاي همسطح به مقاصد موردنظر دسترسي يابند.بررسي ترافيك در محدوده تقاطع و تعداد خطوط عبور لازم: با توجه به افزايش بار ترافيك در دوره طرح، طويل بودن شيب‌راهه‌ها و درنظرگرفتن سقف توسعه، بدنه رمپ جهتي به صورت دوخطه طراحي شده است.  استانداردهاي موجود براي تقاطع‌هاي غيرهمسطح شهري، حداكثر ظرفيت رابط‌هاي يك‌خطه را با توجه به شرايط رانندگي در شهرها 1600وسيله‌نقليه در ساعات و رابط‌هاي 2خطه را 3000وسيله نقليه در ساعات اعلام داشته است. لذا رمپ 2خطه پاسخگوي رشد ترافيك متوسط سالانه بين 2 تا 3درصد در سال‌هاي آينده خواهد بود. در ورودي رمپ 2خطه به بزرگراه، مساله تعادل خطوط رعايت شده به‌طوري‌كه 3خط عبوري بزرگراه‌ و 2خط رمپ جهتي، مجموعا به صورت 4خط در روي پل ادامه مي‌يابد.  از سوي ديگر با توجه به احداث اين رمپ به صورت غيرهمسطح و عدم امكان تعريض آن در آينده، احداث رمپ يك خطه توجيه فني ندارد.مشخصات پل‌هاي تقاطع پل اصلي: پل اصلي تقاطع در امتداد بزرگراه نيايش و در قوس افقي و قائم مسير واقع شده كه بزرگراه كردستان به صورت زيرگذر از اين تقاطع عبور مي‌كند.  مشخصات اين پل به شرح ذيل است؛ طول پل 91و3دهم‌ متر شامل 4دهانه به طول‌هاي 23ويك‌دهم‌، 24و8دهم‌، 23‌و3دهم‌ و 20ويك‌دهم‌متر در امتداد مسير با زاويه كجي متغير از 30 تا 45درجه، دهانه‌هاي مفيد پل شامل 2دهانه مياني 19متري و 2دهانه كناري 16متري در جهت عمود بر مسير زيرگذر، عرض پل متشكل از 2عرشه مجزا هر يك به عرض 19متر شامل سواره‌رو 4خطه به عرض 15متر، پياده‌رو سمت راست به عرض 3متر و پياده‌رو سمت چپ به عرض يك‌متر. نوع دال عرشه بتوني در جاي پيوسته مجوف به ضخامت 120سانتي‌متر، تكيه‌گاه‌هاي پيوسته و گيردار در پايه‌هاي مياني و تكيه‌گاه‌هاي مفصلي با استفاده از الاستومر در پايه‌هاي كناري.پل در قوس به شعاع 300متر و در شيب 5و8دهم‌درصد واقع شده كه ارتفاع پايه‌ها متغير و به طول حداكثر 12و7‌دهم متر از روي فونداسيون است. پل رابط  جهتي جايگزين لوپ شمال‌شرقي تقاطع شده و از روي بزرگراه نياش عبور مي‌كند كه قطعه‌اي از حدفاصل جنوب به غرب را تشكيل مي‌دهد. طول آن 160متر بوده و 6دهانه شامل 4دهانه 27متري و 2دهانه كناري 22متري است. عرض پل رابط جهتي 11و8دهم‌متر شامل 8و8دهم‌متر سواره رو و پياده‌‌هاي طرفين مي‌باشد. ارتفاع پايه‌ها حداكثر 8ويك‌دهم‌متر از روي فونداسيون بوده و نوع دال عرشه بتوني در جاي پيوسته مجوف به ضخامت 120سانتي‌متر است.  تكيه‌گاه‌ها شامل پايه‌هاي مياني تك‌ستوني و 2ستوني‌گيردار به صورت قارچي و پايه‌هاي كناري(كوله‌ها) مفصلي با استفاده از الاستومر مي‌باشد. پل در پلان و نيمرخ طولي 2قوس واقع شده است. حداقل شعاع قوس افقي پل 45متر و پارامتر قوس قائم 9و9دهم‌ است.