نوبل شیمی ۲۰۰۹ برای کشف اسرار مولکولی حیات

فناوری  - آکادمی سلطنتی علوم سوئد، جایزه نوبل شیمی را در سال 2009 به ونکاترامان راماکریشنان، توماس اشتیتز و آدا یوناس برای تحقیقات درمورد ساختار و عملکرد ریبوزوم اهدا کرد. یکی از اصلی‌ترین پرسش‌ها در مورد حیات، این است که چطور کدهای ژنتیکی موجود در دی.ان.ای به عملکردهای شیمیایی درون موجودات زنده تبدیل می‌شوند. پاسخ این پرسش در عملکرد ریبوزوم‌ها نهفته است که اطلاعات نهفته در دی.ان.ای را به فرآیندهای حیاتی ترجمه می‌کنند و نوبل شیمی 2009 نیز به تحقیقات درمورد ریبوزوم‌ها اهدا شده است. ریبوزوم‌ها، پروتئین‌ها را تولید می‌کنند که کنترل فرآیندهای شیمیایی درون تمام موجودات زنده را برعهده دارند. ریبوزوم‌ها همان‌قدر که نقشی کلیدی در حیات دارند، هدف اصلی داروهای آنتی‌بیوتیک جدید نیز محسوب می‌شوند. ونکاترامان راماکریشنان، توماس اشتیتز و آدا یوناس توانسته‌اند نشان دهند که ریبوزوم چه شکلی است و عملکردش در مقیاس اتمی چگونه است. هر سه پژوهشگر با استفاده از روش بلورنگاری تابش ایکس توانسته‌اند موقعیت هریک از صدهاهزار اتم تشکیل دهنده ریبوزوم را نقشه‌برداری کنند. درون هر سلول تمام موجودات زنده، مولکول‌های مارپیچ و بلند دی.ان.ای وجود دارند که تمام اطلاعات و نقشه ساختار و فعالیت‌های انسان، گیاه یا باکتری را در خود ذخیره کرده‌اند. اما مولکول دی.ان.ای منفعل است و اگر هیچ چیز دیگری در کار نباشد، حیات هم وجود نخواهد داشت. این ریبوزوم‌ها هستند که با فعالیت خود، اطلاعات پنهان در دی.ان.ای را به فرآیندهای حیاتی تبدیل می‌کنند. ریبوزوم‌ها بر اساس اطلاعات دی.ان.ای، پروتئین تولید می‌کنند: هموگلبین برای انتقال اکسیژن، پادتن برای سیستم ایمنی بدن، هورمون‌هایی مانند انسولین، کلاژن برای پوست یا آنزیم‌های شکننده مولکول‌های قند. در بدن انسان، ده‌ها هزار پروتئین وجود دارد که شکل و عملکرد متفاوتی دارند. این ریبوزوم‌ها هستند که حیات را در مقیاس شیمیایی، تولید و کنترل می‌کنند. درک ژرف‌ترین عملکردهای ریبوزوم، مرحله‌ای مهم در درک علمی حیات است و از هر نوع اطلاعات و دانش جدید می‌توان به سرعت در کاربردهایی عملی سود جست. بسیاری از داروها و آنتی‌بیوتیک‌ها، با ممانعت از عملکرد ریبوزوم‌های باکتری مهاجم می‌توانند بیماری‌های مختلف را درمان کنند. وقتی ریبوزوم فعالی وجود نداشته باشد، باکتری‌ها هم نمی‌توانند دوام بیاورند و به همین دلیل است که ریبوزوم به مهم‌ترین هدف باری آنتی‌بیوتیک‌های جدید تبدیل شده است. برندگان نوبل شیمی امسال موفق شده‌اند مدل‌هایی سه بعدی از چگونگی اتصال آنتی‌بیوتیک‌های مختلف به ریبوزوم تهیه کنند که امروز برای تولید آنتی‌بیوتیک‌های جدید استفاده می‌شود. این‌چنین، آنها نقشی مستقیم در نجات جان انسان‌ها و کاهش درد در جامعه انسانی ایفا می‌کنند. آشنایی با دانشمندان ونکاترامان راماکریشنان، در سال 1952 / 1331 در چیدامبارام هند متولد شد. دکترای فیزیک خود را در سال 1976 / 1355 از دانشگاه اوهایو در ایالات متحده دریافت کرد و هم‌اکنون در سمت دانشمند ارشد و رهبر گروه مطالعات ساختاری در آزمایشگاه زیست‌شناسی مولکولی در کمبریج انگلستان مشغول به کار است. توماس اشتیتز، در سال 1949 در میلواکی آمریکا متولد شد و در سال 1966 / 1344، دکترای خود را در زیست‌شناسی مولکولی و زیست‌شیمی از دانشگاه هاروارد دریافت کرد. او هم‌اکنون استاد استرلینگ و بازرس موسسه پزشکی هوارد هیوز در دانشگاه ییل است. آدا یوناس در سال 1939 / 1318 در بیت‌المقدس متولد شد. در سال 1968 / 1347 دکترای خود را در بلورنگاری تابش ایکس دریافت کرد و اکنون، استاد زیست‌شناسی ساختاری است و ریاست مرکز ساختارهای زیست‌مولکولی در انستیتو علوم وایزمن را برعهده دارد. هریک از برندگان یک لوح نفیس دست‌ساز و یک مدال طلای نوبل که چهره آلفرد نوبل روی آن حک شده دریافت خواهند کرد و مبلغ جایزه که ده میلیون کرون سوئد ( 1.4 میلیون دلار آمریکا) است، به نسبت مساوی بین این سه نفر تقسیم خواهد شد.