ادامه راه ژنو در وین

سیاست > دیپلماسی  - روسیه، فرانسه و بریتانیا دیروز طی نشستی با ایران سعی کردند تا توافقی را که قبلاً در مورد ارسال اورانیوم از ایران به خارج برای تبدیل به سوخت هسته‌ای حاصل شده بود، نهایی کنند. گفته می‌شود این مذاکرات که در محل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین برگزار شد، نشست یا گفت‌وگویی فنی است که مباحث سیاسی و دیپلماتیک مطرح شده در مذاکرات ژنو را دنبال نمی‌کند اما بی‌تردید سایه سنگین دغدغه‌های سیاسی میان ایران، آمریکا، روسیه و فرانسه با توجه به مناسباتی که میان هر یک از این کشورها وجود دارد روی مباحث مطرح در این مذاکرات خواهد افتاد. ایران و آمریکا رسماً در حاشیه مذاکرات ژنو گفت‌وگوهایی داشتند که شاید نتیجه این گفت‌وگوها از اصل توافقات حاصله در ژنو مهمتر بود، فرانسه و روسیه در فرایند غنی‌سازی ایران مسئولیت‌هایی را اختیار کردند که شرایط هر یک در برابر ایران تحت تأثیر این مسئولیت قرار گرفت به این معنا که روسیه هر چند موافق با روند فعالیت‌های هسته‌ای ایران بود اما با همکاری در غنی‌سازی اورانیوم ایران موقعیت فشار بر تهران و همکاری با غرب را بیش از گذشته به دست آورد و فرانسه هر چند از مخالفان سرسخت برنامه هسته‌ای ایران و معتقد به تشدید تحریم‌ها علیه این کشور بود با این مسئولیت زمینه‌ای برای تغییر نظر پیدا کرد. حالا که این سه کشور یعنی آمریکا، فرانسه و روسیه با میزبانی آژانس مباحث و جزئیات فنی انتقال اورانیوم از ایران را بررسی کردند، شاید در این گفت‌وگوها دیگر سخنی از تحریم، توقف غنی‌سازی یا ادامه مذاکرات نباشد چراکه بنا بود مسائل فنی بررسی شود اما به نظر می‌رسد ماهیت توافق انتقال اورانیوم به خارج از ایران تنها بهانه‌ای برای توافق‌های مورد نظر شرکت‌کنندگان باشد چراکه هدف از توافق بر سر انتقال اورانیوم به خارج از ایران دریافت سوخت هسته‌ای مورد نیاز برای رآکتور تحقیقاتی تهران اعلام شده که چندان با عزم ایران برای ادامه غنی‌سازی اورانیوم در داخل و توسعه فعالیت‌های هسته‌ای کشور سازگار نیست، در واقع رآکتور تهران سوخت مورد نیاز را پیش از این توافق از آرژانتین دریافت می‌کرد که گفته می‌شود در حال اتمام است اما تهران می‌توانست در صورت اتمام سوخت، برای دریافت مجدد آن با این کشور یا هر کشور دیگری وارد مذاکره شود و نیازی نبود که تأمین سوخت رآکتور تهران وارد مذاکرات حساس با 1+5 شده یا توافق نهایی این مذاکرات محدود به تأمین سوخت رآکتور تهران شود. از این توافق به عنوان بستری برای تعامل مثبت غرب و ایران در موضوع هسته‌ای یاد شده است که این تصور را ایجاد می‌کند که تنها مشکل ایران و غرب بر سر رآکتور تهران و سوخت آن بود، در حالی که مشکل اصلی میان طرفین فرایند غنی‌سازی در داخل خاک ایران بود که برای غرب شائبه دست‌یابی ایران به سلاح اتمی را ایجاد می‌کرد و اکنون با توافق بر سر انتقال فرایند غنی‌سازی به خارج از ایران حداقل می‌توان گفت که غرب به هدف خود رسیده است، حال این سؤال مطرح می‌شود که چانه‌زنی و اصرار ایران برای ادامه غنی‌سازی و خودداری از تعلیق یا توقف این فرایند، همچنین تأکید بر توسعه دستاوردهای هسته‌ای کشور چه شده است؟ آیا تهران از اهداف خود عقب نشسته و در مذاکرات وین می‌خواهد بر سر جزئیات این عقب‌نشینی گفت‌وگو کند؟ از سوی دیگر در داخل کشور این تحلیل وجود دارد که هرچند مذاکرات ایران و آمریکا در حاشیه ژنو مثبت ارزیابی شد اما بلافاصله بررسی تحریم‌های بیشتر و متنوع‌تر در دستور کار آمریکا قرار گرفت که نشانه ثبات موضع واشنگتن در برابر تهران و بالعکس تغییر موضع ایران در برابر آمریکا بود، به این ترتیب برخی صاحب‌نظران تهران را در هر دو جبهه هسته‌ای و مذاکره با آمریکا امتیاز‌دهنده و نه امتیاز گیرنده تلقی می‌کنند، و اکنون که مذاکرات وین به مدت دو روز کار خود را برای بررسی جزئیات فنی توافق حاصل شده در ژنو آغاز کرده است، برخی منابع داخلی از احتمال قبول ادامه غنی‌سازی در داخل ایران توسط آمریکا سخن می‌گویند و این تصمیم را در صورت نهایی شدن، گام دوم واشنگتن در عقب‌نشینی مقابل ایران تفسیر می‌کنند؛ گام اول، ورود به مذاکرات 1+5 با ایران بدون طرح پیش شرط تعلیق غنی‌سازی و گام دوم قبول غنی‌سازی در داخل خاک این کشور. تفسیری که با توجه به شواهد بسیار دور از واقعیت می‌نمایند اما اگر عملی شود می‌تواند نشانه‌ای باشد از توافقات پشت پرده میان ایران و آمریکا. مذاکرات فنی و موانع پیش رو در مذاکرات فنی وین قرار است پیرامون مباحثی چون قیمت، برنامه‌ زمانی و امنیت نقل و انتقال اورانیوم و این که آیا متخصصان ایران مجاز هستند فرایند فرآوری در روسیه و فرانسه را از نزدیک دنبال کنند و بر آن نظارت داشته باشند یا خیر گفت‌وگو شود که به نظر می‌رسد توافق بر سر هر یک از این موارد نیز چندان آسان نخواهد بود. به عنوان مثال هنوز مشخص نیست که آیا ایران حاضر خواهد بود کنترل اورانیومی را که خود غنی کرده است ازدست بدهد؟ به گفته ابوالفضل ظهره‌وند، از مشاوران سعید جلیلی نماینده ارشد ایران در مذاکرات اتمی «ایران بر اساس توافق فعلی تنها غنی‌سازی بالای پنج درصد در خارج از کشور را پذیرفته است و اهمیت این کار در آن است که کشور تکنیک‌ها و فناوری غنی‌سازی همچنین مراکز و تأسیسات تحقیقاتی خود را حفظ خواهد کرد.» او همچنین گفت که «ممکن است تهران در شرایط خاص به اورانیوم با غلظت بالای 63 درصد نیاز داشته باشد که تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خریداری یا خود آن را غنی خواهد کرد.» گفته این مسئول ایرانی شاید برای نشان دادن توان ایران در ادامه غنی‌سازی در داخل کشور و رد هرگونه عقب‌نشینی در مذاکره ژنو باشد اما نمی‌توان از این تعبیر که «اگر ایران نیاز به اورانیوم با غلظت 63 درصد داشت آن را خریداری یا خود غنی می‌کند» به سادگی گذشت چراکه اهمیت این گفته در توان غنی‌سازی ایران تا مرز 63 درصد و زمینه‌های نیاز به اورانیومی با این غلظت است. در مجموع چنین به نظر می‌رسد که بحث از انتقال اورانیوم به خارج، دریافت سوخت برای رآکتور تهران و آغاز فصل جدیدی در همکاری‌های هسته‌ای ایران و غرب می‌توانند بهانه‌های خوبی برای تحقق اهداف فرا‌هسته‌ای ایران باشند.