نگاهی به هزینه های گزافی که هرساله به مناسبتهای مختلف صرف تبلیغات رسانه ای و ایدئولوژیک در اموزش و پرورش و سایر ارگانهای دولتی می شود، نشان می دهد مشکل اصلی در رفع معضل آتش سوزی در مدارس نه کمبود بودجه، که بیش از هر چیز بی کفایتی و بی مسئولیتی مدیران دولتی در ادوار مختلف است

دانش آموز، معلم ومدرسه سه مولفه اصلی نظام اموزشی هر کشوری محسوب می شوند. سه مولفه ای که هرکدام به صورت جداگانه و نیز در ترکیب با یکدیگر، سطح و میزان استانداردهای آموزشی یک کشور را نشان می دهند. تغییر و تحول در مولفه های دانش آموز و معلم، به عنوان نیروهایی انسانی، مستلزم برنامه هایی بلندمدت و زمان بر است. به عبارت دیگر جزیی از تغییرات فرهنگی و اجتماعی یک کشور محسوب می شود.

اما مدرسه به عنوان یک مکان، جایی که تبادلات آموزشی در آن شکل می گیرد، از جنبه هایی متفاوت از دو مولفه دیگر است. مدرسه امکانات و ابزارهای لازم برای آموزش کودکان و نوجوانان را فراهم می کند و معمولا با اجرای برنامه هایی مدون و صرف هزینه های لازم، هر کشوری می تواند در کوتاه مدت به زیر ساخت های لازم برای رسیدن به مدارس بهینه دست یابد.
اما سی و شش سال پس از انقلاب ۵۷ و استقرار نظام جمهوری اسلامی، با وجود منابع نفتی و مالی فراوان در ایران، هنوز مدارس این کشور از اولین ضروریات یک مکان آموزشی، یعنی ایمنی محروم هستند. بعد از طرح و اجرای پنج برنامه توسعه و تبلیغات فراوان رسانه ای در زمینه پیشرفتهای فنی و علمی در طول سه دهه اخیر، یک مقام مسئول در آموزش و پرورش دولت یازدهم از وجود ۱۲۰ هزار کلاس درس در سراسر کشور که فاقد سیستم گرمایشی استاندارد هستند، سخن می گوید. به عبارت دیگر هنوز یک سوم مدارس کشور از سیستم گرمایشی ناایمن برخوردارند. به گفته همین مقام مسئول این تعداد کلاس، نزدیک به سه میلیون و ۲۰۰ هزار دانش آموز را در خود جای داده است. (۱)
یعنی هر ساله با آغاز فصل سرما، خطر اتش سوزی در کمین این تعداد دانش آموز ایرانی است. در این میان دانش آموزان مناطق حاشیه ای، شهرستان های محروم و روستاها در معرض آسیب پذیری بیشتری هستند. سیستم گرمایشی در کلاسهای درسی این مناطق به دلیل فقدان امکانات و محرومیت شدید، از حداقل های امنیتی لازم هم برخوردار نیستند. در واقع به همین علت است که تقریبا تمام حوادث منجر به آتش سوزی در طول دو دهه اخیر در این مناطق اتفاق افتاده است.
مشهورترین آنها فاجعه آتش سوزی در مدرسه دخترانه روستای شین آباد بود که در نتیجه آن ۲۹ دانش آموز دختر دچار سوختگی شدید شدند که دو نفر از آنها بر اثر شدت جراحات وارده فوت کردند. اگرچه تمرکز شبکه های مجازی بر این فاجعه و حساسیت رسانه ها، فاجعه شین آباد را در مرکز توجه افکار عمومی قرار داد، اما این اولین باری نبود که دانش آموزان قربانی بی کفایتی مسئولین اموزش و پرورش می شدند.
در سال ۷۶ آتش سوزی در یک مدرسه ابتدایی در شهرستان شفت گیلان منجر به سوختگی شدید معلم کلاس و سوختگی ۱۱ دانش آموز دیگر شد. فداکاری و از جان گذشتگی معلم کلاس (حسن امیدزاده)، نجات بخش جان دانش آموزان بود. معلمی که در تیر ماه ۹۱ پس از تحمل ۱۵ سال درد و رنج ناشی از سوختگی در سن ۵٨ سالگی درگذشت. در حادثه ای دیگر، ۱٣ دانش اموز روستایی محروم در لردگان استان چهارمحال و بختیاری – روستای سفیلان- دچارسوختگی بالای چهل درصد شدند. این حادثه در آبان ماه ٨٣ اتفاق افتاد. دو سال بعد در آذر ماه ٨۵، سرنگونی یک بخاری علاالدین، تنها وسیله گرمایشی یک کلاس، در مدرسه شهید رحیمی درودزن -از توابع استان فارس - فاجعه دیگری را رقم زد که خبر آن تا مدتها با دستور مقامات مسئول رسانه ای نشد. در این حادثه ٨ دانش آموز دچار سوختگی شدید از ناحیه سر و دست شدند.
در آبان ماه ٨۹ بر اثر وقوع آتش سوزی دیگری در یک خوابگاه شبانه روزی دانش آموزی در منطقه چاه رحمان سیستان و بلوچستان، یک دانش اموز جان خود را ازدست داد. درست یکسال بعد، در آبان ماه ۹۰ خوابگاه دانش اموزان دبیرستانی در چابهار طعمه حریق شد. در این آتش سوزی چهار دانش آموز جان خود را ازدست دادند. دانش آموزانی که بنابر نظر مسئولان محلی از نخبگان استانی بودند. و نهایتا فاجعه آتش سوزی در مدرسه دخترانه شین آباد. (۲)
اما شین اباد هم آخرین حادثه نبود. در همین آذر ماه امسال نیز استفاده از بخاری نفتی غیراستاندارد در یک مدرسه روستایی در اردبیل منجر به آتش سوزی شد که بنا بر نظر مسئولان محلی تلفات جانی نداشته است. (٣)
آنچه که ارائه شد تنها گوشه ای از حوادث اتش سوزی در مدارس کشور است. و همانطور که تاریخ حوادث نشان می دهد محدود به دوره مشخصی نبوده است. بسیاری از این حوادث از چشم رسانه ها دور مانده و بعضا آمار صحیحی از قربانیان، در نتیجه فشارهای مسئولین وزارتی ارائه نمی شود.
از سوی دیگر استفاده از وسایل گرمایشی ناامن تنها مختص به شهرستانهای دور افتاده و محروم نیست بلکه دانش اموزان در استانهای بزرگ هم با سرمای کلاسهای درس دست به گریبان هستند. بنابر نظر یکی از نمایندگان مجلس "سیستم گرمایشی ۵ درصد از مدارس اصفهان چراغهای نفتی است در حالیکه حدود ده درصد از کل دانش اموزان اصفهان در این کلاسها تحصیل می کنند. بعضی از این مدارس روستایی در مناطق سردسیر واقع شده اند که سرمای کلاس و نبود سیستم گرمایشی مناسب احتمال وقوع خطرات و تعطیلی ناخواسته را فراهم می کند." (۴)
یکی از راهکارهای مسئولین امر در دوسال اخیر، اجبار دانش آموزان به تحصیل در کلاسهای سرد و فاقد بخاری است. به طور مثال بنابر گزارش خبرگزاریها بسیاری از دانش اموزان مدارس عشایری در شمال استان خوزستان، در فصل سرما، در چادرهای سرد و بدون استفاده از وسایل گرمایشی مشغول تحصیل هستند. بنا بر دستور مقامات مسئول، این مدارس اجازه استفاده از بخاری نفتی را ندارند. (۵)
در واقع به جای صرف هزینه های لازم و ایجاد سرپناه مناسب برای تحصیل دانش آموزان، مقامات اموزش و پرورش ترجیح داده اند که صورت مساله را به طور کامل پاک کنند.
بدین ترتیب در طول سه دهه اخیر و باوجود منابع مالی عظیمی که در نتیجه فروش نفت عاید دولت های متعدد در جمهوری اسلامی شده، همچنان هر ساله باید در فصل زمستان شاهد حوادث دلخراش آتش سوزی و قربانی شدن دانش آموزان بیشتری باشیم. همانطور که تاریخ حوادث آتش سوزی نشان می دهد تغییر دولت ها و مسئولین آموزشی نیز تاثیری در جلوگیری از فجایع آتش سوزی در مدارس نداشته است. این در حالی است که به گفته عضو هیئت ریسه کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هزینه تجهیز یک مدرسه ۶ کلاسه به سیستم گرمایشی ایمن، تنها ۲۰ میلیون تومان است. (۶)
نگاهی به هزینه های گزافی که هرساله به مناسبتهای مختلف صرف تبلیغات رسانه ای و ایدئولوژیک در اموزش و پرورش و سایر ارگانهای دولتی می شود، نشان می دهد مشکل اصلی در رفع معضل آتش سوزی در مدارس نه کمبود بودجه، که بیش از هر چیز بی کفایتی و بی مسئولیتی مدیران دولتی در ادوار مختلف است. با این همه رییس سازمان نوسازی مدارس در آخرین اظهارنظر خود، از کمبود بودجه درسال جاری برای تجهیز مدارس سخن گفته و وعده تجهیز همه مدارس کشور به سیستم های گرمایشی استاندارد تا پایان سال ۹۵ را داده است. وعده ای که سالهاست تکرار می شود و بعید است با این شرایط مدیریتی عملی شود.

فهرست یادداشت ها
۱- سایت خبری تابناک ۱۷ آذر ۹٣
۲- سایت خبری خبرآنلاین ۲۲ آذر ۹۱
٣- خبرگزاری ایسنا ۶ آذر ۹٣
۴- خبرگزاری مهر ۷ آبان ۹٣
۵- خبرگزاری مهر ۵ آبان ۹٣
۶- روزنامه خراسان ۱۷ آذر ۹٣

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید: