بررسی تطبیقی اهداف و اصول سازمان دعوت عباسیان و اسماعیلیان

چکیده

عباسیان و اسماعیلیه، برای پیشبرد اهداف خویش، اقدام به تشکیل سازمان دعوت مخفیانه نمودند. مقایسه اهداف و اصول این دو سازمان و یافتن وجوه اشتراک و افتراق آن‌ها، از جمله موضوعاتی است که می­ تواند به شناخت بیشتر این دو جریان بینجامد. این موضوع، با استفاده از روش وصفی و تطبیقی و بر پایه مطالعات اسنادی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته­ های تحقیق نشان می ­دهد که وجه تمایز اصلی این دو سازمان، در این است که سازمان دعوت عباسی اهداف سیاسی را دنبال می‌نمود؛ ولی سازمان دعوت اسماعیلی، علاوه بر اهداف سیاسی، به ترویج عقاید اسماعیلی نیز مقید بود. هر دو سازمان دعوت، در اصولی همانند: پنهان‌کاری، نظم‌ و ترتیب در امور، اطاعت محض از امام و جذب پیروان از راه‌های گوناگون، با هم اشتراک داشتند و رسیدن به قدرت و خلافت، از مهم‌ ترین اهداف مشترک آنان بود. درباره وجوه امتیاز آن‌ها هم باید افزود که اسماعیلیه، حتی پس از دستیابی به مقام خلافت، بر حفظ عقاید خویش پایبند بودند و موجودیت سازمان دعوت را حفظ نمودند و نیز تسامح بیشتری در امور از خود نشان می‌دادند؛ درصورتی‌ که عباسیان این‌ گونه عمل ننمودند. از طرفی، سازمان دعوت، بر پایه اصول سلسله مراتبی، نزد عباسیان، عمدتاً بر پایه نمود سیاسی، خود را نشان داد؛ ولی نزد اسماعیلیه، دارای جنبه‌های مذهبی و معنوی، به‌ویژه اعتقاد به ضرورت رهبری امام منصوص در رأس سلسله‌ مراتب سازمان بود.
 

کلیدواژه ها: عباسیان؛ اسماعیلیان؛ سازمان دعوت؛ خلافت عباسی؛ خلافت فاطمی

نویسندگان:

جعفر شریفی: دانشجوی دکتری - گروه تاریخ - دانشکده علوم انسانی - واحد نجف آباد - دانشگاه آزاد اسلامی- نجف‌آباد - ایران

محمد علی چلونگر: دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

سید علیرضا ابطحی: استادیار گروه تاریخ دانشکده علوم انسانی - واحد نجف آباد - دانشگاه آزاد اسلامی- نجف‌آباد - ایران

فصلنامه تاریخ اسلام - دوره 16، شماره 2- مسلسل 62، تابستان 1394.

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.