تشدید بحران در افغانستان متعاقب اعلام نتایج نهایی انتخابات ریاست جمهوری

کمیسیون انتخابات افغانستان روز سه‌شنبه ۲۹ بهمن‌ماه «محمداشرف غنی» رئیس‌جمهوری فعلی را برنده نهایی چهارمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور اعلام کرد. «حوا علم نورستانی» رئیس کمیسیون انتخابات افغانستان در نشستی خبری اعلام کرد که  اشرف غنی از مجموع یک‌میلیون و ۸۲۳ هزار و ۹۴۸ رأی با کسب ۵۰.۶۴ درصد آرا پیروز انتخابات ششم مهرماه ۱۳۹۸ این کشور شده است و عبدالله عبدالله با کسب ۷۲۰ هزار و ۸۴۱ رأی معادل ۳۹.۵۲ درصد در رده دوم قرارگرفته است. انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در ششم مهرماه امسال برگزارشده بود که کمیسیون انتخابات به علت چالش‌های فنی و ادعای تقلب تا امروز موفق به اعلام نتیجه نهایی نشده بود. این چالش‌ها باعث شد که افغانستان طولانی‌ترین و پر چالش ترین انتخابات جهان را به نام خود ثبت کند.

پس از اعلام نتایج نهایی انتخابات افغانستان، گروه طالبان با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد پیروزی مجدد اشرف غنی در انتخابات افغانستان مغایر با «محتوای پروسه صلح» افغانستان است. عبدالله رقیب انتخاباتی غنی نیز همراه با شماری از رهبران تیم انتخاباتی‌اش در کنفرانس مطبوعاتی نتیجه اعلام‌شده توسط کمیسیون انتخابات را رد کرده و آن را کودتای انتخاباتی دانست. وی مدعی است که بر اساس آرای شفاف مردم افغانستان، تیم وی برنده است و دولتی فراگیر تشکیل خواهد داد.

پژوهشگر ایرنا با «پیر محمد ملازهی» کارشناس ارشد منطقه جنوب آسیا درزمینه اعلام نتایج نهایی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان گفت‌وگویی انجام داده است که مهمترین نکات آن به شرح زیر است:

ابتکار عمل اشرف غنی در اعلام نتایج انتخابات 

ملازهی اظهار داشت: به نظر می‌رسد «امرالله صالح» که در انتخابات ریاست جمهوری در کنار اشرف غنی قرار داشت، فردی آگاه به مسائل امنیتی و بین‌المللی است. وی همه جریان‌ها در افغانستان و سیاست بین‌الملل را به‌خوبی می‌شناسد و نقشی که امرالله صالح در این انتخابات ایفا کرد اعلام نتایج زودهنگام انتخابات به نفع اشرف غنی بود. آنان در تحلیل خود به این نتیجه رسیدند که معامله طالبان و آمریکا در دوحه شکل‌گرفته و نزدیک به امضا است و جایگاهی برای این نوع ساختار قدرت در آینده افغانستان وجود ندارد، زیرا هیچ نوعی اطلاعاتی از این توافق پشت پرده وجود نداشت. لذا به نظر می‌رسد که اشرف غنی و تیم انتخاباتی او نوعی پیش‌دستی کرده و قبل از اینکه تحت‌فشار نیروهای داخلی و خارجی قرار گیرند، نتایج انتخابات را اعلام کردند.

گروه اشرف غنی آگاه بودند که طالبان و عبدالله نتایج انتخابات را نخواهند پذیرفت. عبدالله در شرایطی قرار دارد که پذیرش این نتایج به معنی حذف وی از صحنه سیاست افغانستان است. این موضوع را امرالله صالح به‌طور دقیق ارزیابی کرده بود که تیم اشرف غنی و لیبرال دموکرات‌های که قدرت را در دست گرفته بودند در معامله پنهانی آمریکا و طالبان حذف نشوند. با ابتکار عمل گروه  اشرف غنی در اعلام نتایج انتخابات، افغانستان  عملا وارد یک بحران جدی شده است، بحران به این معنا که عبدالله تصمیم گرفته که مقاومت کند، زیرا تیم وی به‌طور کامل حذف می‌شود.

در شرایط فعلی دو راه‌حل وجود دارد: یکی اینکه دولت موازی شکل گیرد و عبدالله با کشاندن مردم به خیابان‌ها و تصرف کاخ ریاست جمهوری اشرف غنی را خلع کنند. اگر این طرح عملیاتی شود شرایط خطرناکی به وجود می‌آید. راه‌حل دیگر این است که از خیر حکومت در کابل بگذرند و در شمال این کشور دولت منطقه‌ای خود را تشکیل دهند که در این صورت خطر تجزیه افغانستان به وجود می‌آید.

این کارشناس مسایل افغانستان در ادامه بیان داشت: اگر چنین حرکتی در افغانستان انجام دهند اوضاع داخلی افغانستان خطرناک خواهد شد. احتمالا اشرف غنی این حرکت را انجام داد که آمریکایی‌ها را در موقعیتی دشوار قرار دهد که آن‌ها مجبور به دخالت شوند و تیم عبدالله را قانع به پذیرش نتایج انتخابات کنند. اگر تحولات جدید به سمت شرایطی پیش رود که احتمال درگیری نظامی پیش آید و یا عبدالله موفق شود با کشاندن مردم به خیابان ارگ ریاست جمهوری را تصرف کند در آن صورت آمریکا مجبور به دخالت خواهد شد.

اشرف غنی می‌خواهد آمریکا را به موضع دخالت بکشاند و شرایط به دوره گذشته انتخابات مانند وساطت «جان کری» وزیر امور خارجه وقت آمریکا، انتخابات را دور بزند و با فرمول دولت وحدت ملی شرایط به همین روال ادامه پیدا کند. اگر جنگ داخلی صورت گیرد آمریکا مجبور به دخالت در افغانستان خواهد شد و راه‌حل موردنظر خود که هر دو طرف در قدرت باشند و دولتی مانند وحدت ملی را عملیاتی می‌کند.

ملازهی ادامه داد: در شرایط کنونی مشکل اصلی، طالبان است. در این مقطع اگر طالبان با آمریکا به تفاهم رسیده باشند تفاهم کلی‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد. واقعیت این است که طالبان به لحاظ ذهنی نمی‌توانند قدرت ترکیبی را تحمل کنند و هم به لحاظ ایدئولوژی و قومیتی انحصارطلب هستند و خواهان تمامی قدرت هستند. آمریکایی‌ها می‌خواهند با شریک کردن طالبان در قدرت به خشونت و درگیری در افغانستان پایان دهند، اما طالبان راضی به این خواسته آمریکا  نیستند. آن چیزی که از طریق سیاسی به دست آید، نمی‌تواند خواسته طالبان را محقق سازد. تکلیف نیروهای نظامی طالبان مشخص نیست. نیروهای که درصحنه جنگ برتری نسبت به نیروهای دولتی حاضر دارند.

پرسش بنیادین این است که آیا طالبان به انحلال نظامیان خود تن می‌دهند و یا خواهان ادغام نظامیان خود در ارتش هستند؟ این ابهامی است که در مذاکرات صلح طالبان و آمریکا وجود دارد و مشخص نیست چه تصمیمی اتخاذ می‌شود. به نظر می‌رسد اشرف غنی با ابتکار عمل خود در اعلام نتایج شرایط بحران در این کشور را تشدید کرد و آمریکایی‌ها را مجبور به دخالت در امور این کشور می‌کند.

احتمال دخالت آمریکا در بحران ریاست جمهوری افغانستان 

ملازهی با اشاره به دخالت احتمالی آمریکا در امور افغانستان اظهار داشت: آمریکا با راه‌حل موردنظر خود در این بحران دخالت خواهند کرد. آمریکا و طالبان با تشکیل نوعی دولت موقت به تفاهم رسیده‌اند هرچند که هنوز هیچ اطلاعاتی از سوی طرفین منتشرنشده است. اما در سطح مطبوعاتی گاهی مطرح‌ شده که دولت موقت ۱۸ ماهه تشکیل شود و این دولت موقت، قانون اساسی را به‌گونه‌ای اصلاح کند که طالبان از قدرت برخوردار شوند و ساختار جدیدی به وجود آید. اگر قرار است بخشی از قدرت را به طالبان در مناطق پشتون نشین واگذار شود، سه قومیت دیگر تاجیک‌ها، ازبک‌ها و هزاره‌ها تکلیف آنان چه خواهد شد؟

به‌احتمال‌زیاد اگر دولت موقتی شکل گیرد و  تفاهمی به وجود آید که این بن‌بست را از بین ببرد در این صورت قانون اساسی و ساختار تغییر می‌کند و منطقه خودمختار در یک نظام فدرالی به وجود خواهد آمد. در این صورت چهار قومیت اصلی می‌توانند در منطقه تحت نفوذ خود تشکیل حکومت محلی دهند و در کابل هم با توجه به شرایط قومی و فرهنگی سهمی از قدرت را داشته باشند. مشکلی اصلی این نظام فدرالی این است که محیط جغرافیایی قومی در افغانستان یکدست نیست در مناطق پشتون نشین، هزاره‌ها و در مناطق ازبک نشین، پشتون ها ساکن هستند. تداخل قومی در این منطقه باعث پیچیدگی شده است که اگر در این زمینه تدبیری اتخاذ نشود، به درگیری قومی منجر خواهد شد.

اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری الزاماً به این معنا نیست که اشرف غنی رئیس‌جمهوری باقی خواهد ماند، یا عبدالله در موقعیتی قرار می‌گیرد که دولت موازی تشکیل دهد و یا کاخ ریاست جمهوری را تصرف کند. به نظر می‌رسد هر دو طرف در این قضیه  مجبور به نرمش خواهند بود و سیاست‌های خود را تعدیل می‌کنند. در شرایط کنونی فهم طالبان از شرایط داخلی و بین‌المللی بالاتر رفته است. بنابراین اگر قرار باشد ائتلافی به وجود آید، این ائتلاف با عبدالله نیست بلکه با اشرف غنی است. اگر قرار باشد دولتی موقت به وجود آید و عبدالله مجبور باشد دولت موقت را بپذیرد، دولت موقت به نفع عبدالله تمام می‌شود.

بنابر این، احتمال می‌رود که یک دولت موقت با فرمول آمریکایی تشکیل شود که عبدالله بتواند در دولت حضورداشته باشد، زیرا امکان ماندن در دولت غنی برای عبدالله مهیا نیست و ظرفیت وجود طالبان نیز به نظر نمی‌رسد. اگر بن‌بست کنونی نتواند حل شود، سناریوی مداخله آمریکا شانس بیشتری برای عملیاتی شدن در جامعه افغانستان را دارد.