کرونا و مقابله با ضربه به دین

آنان در هنگام همه‌گیری یک بیماری به‌شدت مسری اقدام به لیس‌زدن ضریح مطهر یا بوسیدن و لیسیدن و مالیدن خود به در و ضریح برخی قبور ائمه کرده‌اند و با طرح مسائل غیرعقلی که در ویدئوهایی ضبط کرده و در فضای مجازی منتشر کرده‌اند- می‌کوشند دین‌داری را مخالف عقل و علم و روش‌های سیستماتیک نشان دهند. حرکتی که خوشبختانه با واکنش طلاب و استادان حوزه مواجه شده است. امام صادق (ع) از قول پیامبر نقل کرده که فرمود: یحمل هذا الدین فی کل قرن عدول ینفون عنه تأویل المبطلین و تحریف الغالین و انتحال الجاهلین کما ینفی الکیرُ خُبثَ الحدید: مسئولیت حفظ این دین را در هر قرن مردمان عادلی بر دوش دارند که تأویل‌های باطل‌اندیشان و تحریف‌های غالیان و گزافه‌گویان و برساخته‌های نادانان را از آن دور و نابود می‌کنند.

همان‌گونه که دم آهنگر پلیدی و ناخالصی آهن را از آن دور می‌کند (رجال‌کشی، تحقیق مصطفوی: 4؛ مقدمه لسان‌المیزان: 211). در روزگار جدید نیز بزرگان دینی ما در دهه‌های اخیر به‌شدت در مقابل برداشت‌های خلاف واقع از این حساسیت‌ها نشان داده‌اند. این رفتارها را از دید امام خمینی می‌توان در این تعابیر دسته‌بندی کرد: برخی برداشت‌های ناقص و سطحی از دین، گرایش‌های توأم با جهل و جمود و ظاهرگرایی و مقدس‌مآبی، توجه به ظاهر دیانت و اصالت‌دادن به آن و غفلت از باطن و اهداف آن، عدم درک مصالح دینی و اجتماعی (صحیفه نور: ج 3 :217 و ج 11 :216 و ج 19 :20 و ج 21 :13). علامه شیخ عباس قمی (ز1254ش-ف.1319ش) صاحب کتاب مفاتیح‌الجنان از علما و محدثین بزرگ قرن‌های 19 و 20 ایران در حوزه قم و از فقهای نامدار حوزه‌های قم و نجف، از سال 1277 ش برای تحصیل عازم نجف شد و در این شهر اقامت گزید.

در حدیث و تاریخ، شاگرد علامه ‌میرزا حسین نوری (محدث نوری: 1217ش-1281ش) بود و از وی در دانش حدیث اجازه اجتهاد دریافت کرده بود. ازاین‌رو به تلاش برخاست و در کتاب‌های گوناگون خود، نسبت به رواج این‏گونه رفتارها هشدار داد. در لابه‌‏لای نوشته‌های خود، روایت‌های مجعول و جاعلان آنها را شناساند. وی بارها در نوشته‌هایش، به پیامدهای ناگوار خرافه و آثار ویرانگر آن بر دیانت و فرهنگ دینی اشاره می‏کند، از جمله دروغ‌بستن بر خدا و پیامبر. ازآنجا‌که سخنان بی‏منطق و وهم‌آلود، دروغ و دروغ از گناهان کبیره و حرام است، در آیات و روایات ما را از آن پرهیز داده‏اند، چه رسد به بستن سخنان دروغ و بی‏ریشه به خدا و رسول خدا که گناه آن بیشتر و مجازات آن سنگین‏‌تر است و موجب کفاره نیز هست. دوم وهن دین و مذهب، از جمله نسبت‌دادن مطالب خرافی و دروغ به دین و آنها را از آداب و رسوم و آموزه‌های دینی پنداشتن، سبب وهن دین می‏شود.

امام خمینی در صحیفه نور (جلد21، ص406) درباره علم و فناوری و در مقابل اتهام آخرین شاه ایران که می‌گفت: «اینها می‌خواهند با چهارپایان در این عصر سفر کنند»، چنین نظری دارد: «اگر مراد از مظاهر تمدن و نوآوری، اختراعات و ابتکارات و صنعت‌های پیشرفته است که در پیشرفت و تمدن بشر دخالت دارد، هیچ‌گاه اسلام و سایر مذاهب توحیدی با آن مخالفت نکرده و نخواهند کرد؛ بلکه علم و صنعت، مورد علاقه، تأکید و تأیید اسلام و قرآن مجید است».

علامه جوادی‌آملی نیز در دیدار با دانشجویان در سال 1396 گفت: «عقلانیت به این است که در مسئله اندیشه، علم یعنی علم، در مسئله انگیزه، عدل یعنی عدل. قرآن وقتی جاهلیت را ترسیم می‌کند، می‌فرماید اینها در بخش اندیشه دستشان از اندیشه خالی بود، «ان یتبعون الا الظن». با گمان و خوش‌ظنی و بدظنی. و در بخش انگیزه و عمل هم، «ما تهوی الا نفس» بودند و روی میل کار می‌کردند. جاهلیت دو عنصر اساسی دارد؛ یکی اینکه در بخش اندیشه دستش از برهان خالی است یکی اینکه در بخش اندیشه دستش از عدل خالی است و با میل کار می‌کند نه با عدل. نظام عقلانیت این است که در بخش اندیشه دستش پر از برهان و استدلال باشد و در بخش انگیزه دستش پر از عدل باشد، نه به بیراهه برود و نه راه کسی را ببندد.

اینها وظیفه همه ماست، چه در حوزه و چه در دانشگاه». امروز زمانی است که باید با تمام توان عملی و فکری خود و با حفظ وحدت ضمن دفاع از جامعه در مقابل این بیماری ویروسی (کرونا) که تقریبا در تمام کشور فراگیر شده است و بدون معطلی هرجا که از دید متخصصان سلامت لازم است، قرنطینه شود، بلافاصله اقدام شود و از سوی دیگر با روشنگری، در مقابل متحجران بی‌عقل بایستیم.

* استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم / * منتشر شده در روزنامه شرق