از نوروز باستان تا نوروز جانان

نوروز تنها جشنی است که از دوران باستان،  با عظمت تمام و همراه با انبوهی افسانه و آیین تا به امروز ادامه یافته است. احترام نوروز در اسلام هر چند که به مذهب شیعه منحصر نیست، اما چنان در میان شیعیان فراگیر است که حتی روایاتی از امامان شیعه در بزرگداشت نوروز نقل شده است.  علامه مجلسی در "السماء‌والعالم" از امام صادق‌ علیه‌السلام حدیثی را بدین مضمون نقل می‌کند: "در آغاز فروردین، آدم آفریده شد و آن روز فرخنده‌ای است برای طلب حاجت‌ها،  و برآورده شدن آرزوها ، و دیدار پادشاهان ، و کسب دانش ، و زناشویی ، و مسافرت ، و داد و ستد.
در این روز خجسته، بیماران بهبودی می‌یابند و نوزادان به آسانی زاده می‌شوند و روزی‌ها فراوان می‌گردد.
مجلسی، همچنین حدیث دیگری درباره نوروز از امام موسی کاظم علیه‌السلام نقل می کند و آن این که "این روز بسیار کهن است. در نوروز خداوند از بندگان پیمان گرفت تا او را پرستش کنند ، و برای او شریک قائل نشوند ، و به آیین فرستادگان‌شان درآیند ، و دستورشان را بپذیرند ، و آن را اجرا نمایند ، و آن نخستین روزی است که آفتاب بدمید ، و بادهای بار دهنده بوزید ، و گل‌های روی زمین پدید آمد ، و هم جبرئیل بر پیامبر نازل شد ، و نیز روزی است که ابراهیم ع بت‌ها را شکست ، و هم پیامبر ص ، علی ع را بر دوش خود گرفت تا بت‌های قریش را از خانه کعبه بینداخت.علاوه بر عدم مخالفت اسلام با آیین نوروز و از آن فراتر ، تأیید این مذهب بر نوروزگان، تداوم گرامیداشت نوروز در دوره اسلامی را می‌توان به علاقه شدید ایرانیان برای حفظ مواریث باستانی خود نیز نسبت داد.

با توجه به این که عباسیان بیش از پنج قرن نفوذ سیاسی و دینی خود را درجهان اسلام - با فراز و نشیب بسیار - حفظ کردند، می‌توان دریافت که بزرگداشت نوروز از سوی خلفای این سلسله ، تا چه اندازه در استمرار و گسترش آن تأثیر گذار بوده است. نوروز از زمان پیامبر اسلام ص  تا دوره سلسله متأخر ایرانی ، همواره مورد توجه بوده است. به شهادت تاریخ، حضرت محمد صلی‌الله علیه‌وآله و حضرت علی علیه‌السلام و بزرگان و خلفای اسلام نوروز را گرامی می‌داشتند و در دستگاه خلافت عباسی ، نوروز عظمتی خاص داشت و پس از اسلام نیز نوروز بزرگ با سنت‌های اسلامی شکوه و جلالی دیگر یافته بود. خاندان‌های بزرگ ایرانی چون سامانیان و دیلمیان وجز اینها  به نگهداری و پاسداری سنن ملی دلبستگی فراوان داشتند و به هنگام نوروز به روش نیاکان خود مردم را بار عام می‌دادند و آداب دیرین را معمول می‌داشتند. شهریاران صفوی هم در اجرای مراسم جشن نوروز کوشش بسیار می‌کردند و مردم نیز تشریفات عید به جای آوردند.

مجلسی در کتاب زادالمعاد در خصوص دعای تحویل سال ، گزارش می‌کند که در کتب غیر مشهوره روایت کرده‌اند که در وقت تحویل سال این دعا را بسیار بخوانید: یا مقلب‌القلوب والابصار یا مدبر اللیل والنهار یا محول الحول و الاحوال حول حالنا الی احسن الحال. بنابراین با توجه به این گزارش،  دعای تحویل سال در دوره صفویه مرسوم و معمول بوده است.

همچنین تقدس دینی لحظه تحویل سال،  چنان در نظر مردمان پر رنگ است که در شهرهای مقدس ، مردم به امامزاده‌ها و اماکن متبرکه می‌روند. مشهدی‌ها به پابوس حضرت رضا (ع) می‌شتابند و بسیاری از مردم قم ، در بارگاه حضرت معصومه گرد می‌آیند . شیرازی‌ها به حرم شاهچراغ و حرم علی‌بن حمزه روی می‌آورند و بعضی از مردم ری و تهران در حرم شاه‌عبدالعظیم.جالب اینکه در یکی دو قرن اخیر ، حال یا به علًت وجود ایرانیان در اعتاب مقدسه عراق ، ویا به علت وجود حوزه علمیه نجف اشرف ، در سال تحویل نه تنها ایرانیان ، بلکه شهروندان عراقی به ویژه در بیش از نیم قرن اخیر ، شاهد حضور هزاران نفر در اماکن مقدسه عراق بودیم که لحظه سال تحویل را ( ساعة الدًخلة) نامیده وسعی داشتند که در این هنگان ، دیدگان خود را به این بارگاهها انداخته وبا دعا و راز ونیاز ، این لحظات را سپری کنند.

با این وجود صیغه اسلامی نوروز که با توجه به اکثریت مطلق مسلمانان در ایران امری بدیهی است، مانع از آن نشده که پیروان سایر مذاهب در بزرگداشت آن کمتر از ایرانیان مسلمان اهتمام ورزند. امروزه نوروز، آیینی متعلق به همه مذاهب و اقوام و فرهنگ‌های ایرانی و بسیاری دیگر از کشورهای تحت نفوذ فرهنگ ایرانی چون افغانستان، پاکستان، هندوستان،‌ کشورهای آسیای میانه و قفقاز و مناطق کردنشین ترکیه، عراق و سوریه است .در روایات اسلام ، نوروز روزی است که جبرئیل بر حضرت محمد (ص) نازل شد، روزغدیر خم است، و روز ظهور حضرت صاحب‌الزمان (عج) خواهد بود. در اعتقادات کهن ایرانی ، روزی است که آفریدگار از خلقت جهان فارغ می‌شود و روز آفرینش انسان است.

به هر تقدیر ضمن گرامی داشت این جشن کهن که از رنگ های تاریخی و مذهبی وجز اینها در خود آمیخته است ، امسال در سرآغاز این تغییر سال ، ایران وجهان دچار ویروس وبیماری کرونا گردیده است.

اینجانب ضمن فرارسیدن عید نوروز در آستانه عید مبعث، ظهور تجلی اعظم و جلوه بزرگ منًت الهی را به ملت همیشه درخشنده ایران در تاریخ کهن وبه ویژه در تاریخ اسلام ، از حضور سلمان فارسی در مدینه وحضور ایرانیان در کوفه دوران امیر المومنین ع ، ودر کنار مختار ره در قیام علیه جانیان وظالمانی که امام حسین ع ویارانش را در کربلا به شهادت رسانیدند، ودر جای جای تاریخ تاکنون،  تبریک عرض می نمایم. به همراه تبریک ، دست استغاثه ودعا در این ساعتهای حساس که ایران وجهان دچار این بلا وبیماری گردیده است ، به آسمان دراز کرده واو را سوگند میدهیم.

بارالها! چه نعمتهایی را در درون و برون و پیرامون خود داریم و از آن غافل ! که  ویروسی خُرد ، چنین ما را بیاد نعمت ها وعظمتت وامی دارد.

ناب ترین دعاهایم را بر تار خورشید و عرش کبریایی به ودیعه می گذارم، تا همای سعادت بر زندگی شما  هموطنان مومن و ولایتمدار، آشیانه کند...ازخداوند آرزو  های والایی را برای شما عزیزان درخواست دارم ، که جز در دفتر الهی، در باور نمی گنجد... به امید نگاه مهربانانه آن امام مهربانیها در این سال جدید،  امامی که قرنها است ، دیدگان عاشقان به ظهورش ، چشم دوخته ،آرزوی در رکاب بودنش را دارند! به تمامی منتظران ظهورش و رفع نگرانی و گرفتاری از چهره غم بار شیعیان و نه، بلکه جهانیان با دعای آن منجی عالم
سالی پر خیر و برکت ، همراه  باسلامتی برای تمامی هموطنانم در ایران ودیگر پهنه های جهان را آرزومندم.
امید آن دارم که در این سال نو که با چنین رخداد دل آزاری روبرو شده ، ضمن سپاس وتقدیر از سپید پوشان تلاشگر ، از پزشکان وپرستاران وامدادگران وتمام دست اندکاران خدمات پزشکی ، که روزها وهفته های خود را در خط مقدم مبارزه با کرونا وخدمات رسانی به بیماران ، گذرانیده وچه تعداد شهید در این راه تقدیم ملت نموده اند ، تقاضا نمایم که تقدیر و سپاس ملت از این جان بر کفان، پیروی از توصیه های پزشکی، چه از زبان ستاد فرماندهی مبارزه با کرونا و چه از زبان خدمتگزاران ما در دولت و نظام باشد.

بدون تردید در این شرایط حسًاس کشور و مردم ، همبستگی وهماهنگی و همکاری شما عزیزان در پیشگیری ودرمان این بیماری سهم بسزایی را خواهد داشت. ملت بزرگ ایران همواره در رخدادهای تاریخی واجتماعی خود، نقطه سپیدی را در تاریخ به ثبت رسانیده اند. التماس دعا.

* عضو فرهنگستان علوم پزشکی