پیچیده‌تر شدن وضعیت تعیین نخست وزیر جدید عراق/ سرنوشت الزرفی چه خواهد شد؟!

تحریریه تابناک جهان: انتخاب جانشین برای عادل عبدالمهدی جهت تصدی پست نخست وزیری عراق به یک چالش جدی برای ساختار سیاسی عراق مبدل شده که به نظر می‌رسد روز به روز بر پیچیدگی آن افزوده می‌شود. در این میان، معرفی عدنان الزرفی، از سوی برهم احمد صالح، رئیس‌جمهوری عراق به عنوان مامور تشکیل کابینه جدید حکومت، سطحی جدید از منازعات را این بار میان جریان‌های سیاسی حاضر در پالمان و شخص رئیس جمهوری ایجاد کرده است.

احزاب شیعی از اینکه نتوانستند گزینه‌ای از سوی خود معرفی کنند و رئیس جمهور شخصاً یک چهره متهم به فساد و دارای تابعیت آمریکایی را ـ که مواضع منحصر به فردی دارد ـ گزینش کرده، ناراحت و نگرانند. به همین دلیل هم عمده حملاتی که الزرفی را نشانه رفته، در خصوص فساد وی و همراهی او با اهداف ایالات متحده است. در همین راستا، اکنون برخی جریان‌های سیاسی حتی برهم صالح را به برکناری از ریاست کاخ السلام متهم کرده‌اند.

در همین رابطه، منبع سیاسی آگاهی در گفت وگو با روزنامه الاخبار لبنان تصریح کرد: فرصت موفقیت الزرفی در تشکیل دولت و ناکامی وی به یک اندازه است. برخی می‌گویند، الزرفی چرخ مذاکرات با اغلب احزاب و گروه‌ها به جز ائتلاف الفتح (دربردارنده فراکسیون‌های همسو با الحشد الشعبی) به رهبری «هادی العامری» را به حرکت درآورده و در مقابل، برخی اعلام کرده اند طیف گسترده‌ای از الفتح به استثنای العامری بر سر سهم خود از کیک قدرت وارد مذاکرات با الزرفی شده اند.

منبع مذکور در ائتلاف بناء که شامل العامری، نوری المالکی، فالح الفیاض، خمیس الخنجر و دیگر رهبران گروه‌ها می‌شود، افزود: «کسانی که با الزرفی وارد مذاکرات شده اند، این کار را شخصی انجام داده‌اند و ائتلاف بناء هنوز بر تصمیم خود در مخالفت با الزرفی مٌصر است و تلاش می‌کند این رفتار‌های شخصی را کنترل کند، اکنون سرنوشت دولت الزرفی در گرو توافق چهار طرف؛ الفتح به رهبری العامری، ائتلاف دولت قانون به رهبری المالکی، جریان حکمت ملی به رهبری سید عمار حکیم و سائرون به رهبری سید مقتدا صدر است.

در همین رابطه، منبعی آگاه به نخست وزیر مامور به تشکیل کابینه اعلام کرد که الزرفی موفق شده نظر مساعد ۱۰۰ نماینده پارلمان را به خود جلب کند و این اقدام در سایه ارتباط‌گیری وی با خود نمایندگان و به دور از ائتلاف‌هایشان انجام شده است.

طبق نظر منابع آگاه، چنددستگی و اختلاف‌نظر موجود میان گروه‌های سیاسی می‌تواند در روز‌های آتی تبدیل به اجماع و اتفاق‌نظر شود؛ این در صورتی است که الزرفی و گروه‌های مخالف در مقابل تقسیم وزارتخانه‌ها، برنامه دولت و نیز شکل مناسبات عراق با ایران و امریکا موفق به دستیابی به تفاهمات و توافقاتی شوند.

در همین رابطه، یک منبع بلندپایه دولتی تاکید کرد: تمایل احزاب و گروه‌های سیاسی برای تامین منافع و تمایلات خود، بخت الزرفی را برای تشکیل دولت بالا می‌برد، چون وی در سایه قدرت بالای چانه‌زنی خود در تلاش است، نظر مساعد گروه‌های مخالف را به سمت خود جلب کند؛ از این روی، شانس وی در کسب رای اعتماد پارلمان در حال افزایش است.»

منبع مذکور اظهار داشت: «ائتلاف بناء بعید نیست در ماموریت الزرفی و دادن رای اعتماد به وی نظر مثبتی در پیش گیرد؛ موفقیت وی در گرو توان‌مندی‌اش در ایجاد تفاهمات میان گروه‌های سیاسی است؛ تفاهماتی که باید ویژگی‌ها و خواسته‌های هر گروه را مدنظر قرار داده و رعایت کند، چون اختلاف گروه‌های مذکور نه با الزرفی که با نحوه نامزد وی و سازوکار انتخابی برهم صالح است.»

این عقب‌نشینی تاکتیکی نشان می‌دهد که مواضع گروه‌های مذکور قابل تغییر است، به ویژه آنکه الزرفی فعالیت‌های خود برای کسب رای اعتماد را از طریق خود نمایندگان و نه فراکسیون‌هایشان پی گرفته است.

این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که مذاکرات برای یافتن جایگزین الزرفی تقریبا از دو روز پیش به حالت تعلیق درآمده است چون برخی گروه‌های مخالف فهرستی از گزینه‌های جانشین از روسای دانشگاه‌ها از جمله «منیر السعدی» و «عماد الحسینی» را به صدر ارائه داده اند، اما تاکنون پاسخی در این باره دریافت نکرده اند.

در واکنش به این اخبار، «شبل الزیدی»، دبیرکل گردان‌های امام علی ـ علیه السلام ـ از شانه خالی کردن فراکسیون‌های سیاسی از مسئولیت خود در توافق بر سر شخصیت قادر به اداره کشور و مقابله با چالش‌های سیاسی و اقتصادی کنونی انتقاد کرد.

الزیدی در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «فراکسیون‎‌های سیاسی باید به مسئولیت اخلاقی خود در توافق بر سر شخصیت سیاسی آگاه به مسائل عمومی کشور و قادر به مقابله با چالش‌های اقتصادی و سیاسی داخلی و خارجی عمل کنند و تبعات و خرابی‌های فرایند سیاسی را به گردن اختراعی جدید نیندازند.»

الزیدی در ادامه افزود: «شخصیت آکادمیک بار مشکلات مربوط به دهه‌های گذشته را به گردن می‌کشد، مردم عراق میدان آزمایش نیستند و شخصیت‌های دانشگاهی هم دستاویزی برای برعهده گرفتن عدم توافق شما و زباله‌دانی برای انداختن پسماند‌های فرایند سیاسی گذشته نیستند.»

مخالفت احتمالی فراکسیون‌های اهل سنت و کردی

محمد البلداوی عضو ائتلاف پارلمانی صادقون نیز امروز چهارشنبه گفت: پیش بینی می‌شود که فراکسیون‌های اهل سنت و کردی در کنار گروه‌های شیعی مخالف مامور شدن عدنان الزرفی برای تشکیل دولت قرار گیرند. وی افزود: فراکسیون‌های پارلمانی یک شخصیت دانشگاهی را به یک شخصیت قاضی برای تصدی نخست وزیری ترجیح می‌دهند.

البلداوی که با پایگاه خبری المعلومه گفتگو می‌کرد، خاطرنشان کرد فراکسیون‌های شیعی (اکثریت) در پارلمان همچنان با الزرفی مخالفند و انتظار می‌رود فراکسیون‌های اهل سنت و کردی هم در کنار صف شیعیان قرار گیرند، زیرا فراکسیون‌های شیعی در مخالفت با محمد توفیق علاوی در کنار اهل سنت و کرد‌ها قرار گرفته بودند.

وی ادامه داد: فراکسیون‌های سیاسی در مسیر نامزد کردن یکی از استادان دانشگاه‌ها و نیز نامزدی از دستگاه قضایی برای انتخاب یکی از قضات به منظور تصدی نخست وزیری آینده حرکت می‌کنند.

این در حالی است که باسم الخشان از نمایندگان پارلمان عراق گفته بود، عدنان الزرفی مامور تشکیل دولت جدید قادر به برگزاری انتخابات زودهنگام نیست، حتی اگر متعهد به برگزاری آن باشد. به گفته الخشان، الزرفی در پارلمان عراق رای اعتماد کسب نخواهد کرد.

از سوی دیگر «غیاث سورجی» از رهبران اتحادیه میهنی کردستان عراق گفت: گام‌های برهم صالح، رئیس جمهور بیانگر نظر و دیدگاه حزب ما نیست (برهم صالح یکی از رهبران اتحادیه میهنی به شمار می‌رود). اشاره وی به اختلافات برهم صالح با فراکسیون‌های اکثریت پس از مامور کردن عدنان الزرفی بدون جلب رضایت آن‌هاست.

سورجی با بیان اینکه رئیس جمهور، رئیس جمهور همه عراقی هاست، تصریح کرد: روابط کرد‌ها و شیعیان تاریخی بوده و همینطور خواهد ماند.

عضو اتحادیه میهنی کردستان عراق افزود: اتحادیه میهنی همچنان بر موضع خود مبنی بر حمایت الزرفی پافشاری می‌کند و با دیگر طرف‌های کردی برای نخست وزیر کردن الزرفی تلاش خواهد کرد.

سرنوشت الزرفی چه خواهد شد؟

اگر الزرفی نیز هم سرنوشت با علاوی و دیگرانی شود که نتوانستند کابینه را تشکیل دهند، در این صورت احتمال برگزاری انتخابات زودهنگام در عراق، پس از پایان گرفتن شیوع کرونا بیشتر می‌شود و در چنین شرایطی، محتملاً شاهد تداوم نخست وزیری عادل عبدالمهدی و ادامه وضع موجود خواهیم بود.

در همین زمینه اردشیر پشنگ کارشناس مسائل عراق عنوان کرد: یکی از موضوعاتی که حساسیت روی عدنان الزرفی را دو چندان کرده، برخی از مواضع انتقادی او علیه ایران است. به نحوی که برخی او را حتی یک ایران ستیز قلمداد می‌کنند، طبیعتاً این مساله چنانچه بدون تغییری از سوی او تداوم یابد، در مسیر دستیابی اش به کرسی نخست وزیری با مشکلات و سختی بیشتری روبرو خواهد شد؛ اما اگر فرض هم کنیم او به رغم این مسائل به پست نخست وزیری برسد، آیا این رویه انتقادی‌اش علیه ایران بر روابط تهران – بغداد اثر گذار خواهد بود؟

آیا عدنان الزرفی می‌تواند نخست وزیر شود؟ طبیعتاً اگر او بخواهد رویه توفیق علاوی را دنبال کند، راه به جایی نخواهد برد، از سوی دیگر ـ همانطور که می دانیم ـ الزرفی از اعضای ائتلاف نزدیک به حیدر العبادی است، در نتیجه موفقیت او تا حد زیادی متاثر از این است که آیا العبادی خواهد توانست نظر مساعد دست کم دو سوم گروه‌های شیعه از جمله جریان مقتدا صدر و عمار حکیم را جلب کند و از سوی دیگر در مذاکرات برون هویتی، نظر مساعد کُرد‌ها و دست کم نیمی از اعراب سنی را جلب کند یا خیر؟

ممکن است شیوع کرونا در چنین شرایطی، باعث کمی انعطاف گروه‌ها برای روشن شدن تکلیف دولت شود، فشار مرجعیت و نیز تداوم اعتراضات در بغداد می‌تواند این انعطاف را بیشتر کند، اما تا مادامی که رهبران اصلی گروه‌های مختلف نظرشان مثبت نشود، این فشار‌ها به تنهایی کافی نخواهد بود!