ویروس کرونا:‌ چرا بعضی کشورها از ماسک استفاده می‌کنند و بعضی نه؟

حق نشر عکس AFP Image caption داشتن ماسک به صورت در خیلی از مناطق آسیا، از جمله چین، تصویری عادی شده است

این روزها اگر در هنگ‌کنگ، سئول یا توکیو بدون ماسک از خانه‌ خارج شوید، ممکن است بعضی چپ چپ به شما نگاه کنند.

از زمان شیوع ویروس کرونا بعضی کشورها آنقدر زدن ماسک را جدی گرفته‌اند که اگر کسی بدون ماسک دیده شود، منفور جامعه می‌شود.

اما در بعضی نقاط دیگر جهان، از بریتانیا گرفته تا آمریکا یا سیدنی و سنگاپور، هنوز کاملا عادی است که بدون ماسک صورت در شهر قدم بزنید.

اینکه چرا بعضی کشورها ماسک صورت را می‌پذیرند و بعضی نه، فقط به راهنمایی‌ دولت‌ها یا توصیه‌های پزشکی مربوط نیست، مسئله فرهنگ و تاریخ هم هست. اما آیا با فراگیرتر شدن این همه‌گیری این وضعیت تغییر می‌کند؟

توصیه رسمی درباره ماسک صورت

از زمان شروع کرونا، توصیه رسمی سازمان بهداشت جهانی روشن بود. فقط دو گروه از مردم باید ماسک بزنند: کسانی که بیمارند و علائم بیماری دارند، و کسانی که از افراد مشکوک به ابتلاا مراقبت می‌کنند.

هیچ کس دیگری نیاز به زدن ماسک صورت ندارد، به چند دلیل.

اول اینکه ماسک صورت محافظ قابل اعتمادی نیست. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که ویروس با ترشحات و تماس با سطوح آلوده منتقل می‌شود. بنابراین فقط در شرایط ویژه‌ای ماسک صورت می‌تواند از شما محافظت کند. مثلا وقتی نزدیک دیگران هستید و فردی بیمار ممکن است نزدیک به صورت شما سرفه یا عطسه کند. به همین دلیل است که کارشناسان می‌گویند شست‌وشوی مکرر دست با آب و صابون بسیار موثرتر از زدن ماسک است.

هنگام برداشتن ماسک باید خیلی توجه کرد تا دست‌ها آلوده نشوند، و استفاده از آن ممکن است احساس نادرستی از ایمن بودن القا کند.

پخش این فایل در دستگاه شما پشتیبانی نمی شود. کرونا: پاسخ به سوال‌های شما؛ آیا ماسک را می‌شود ضدعفونی و دوباره استفاده کرد؟

با این حال در بعضی نقاط آسیا همه ماسک صورت می‌زنند چون به نظرشان هم امن‌تر است و هم نشانی از مراعات حال دیگران.

در چین، هنگ‌کنگ، ژاپن، تایلند و تایوان، فرض عمومی این است که هر کسی می‌تواند ناقل ویروس باشد حتی افراد سالم. بنابراین برای همدردی، باید از دیگران در مقابل خودتان محافظت کنید.

دولت بعضی از این کشورها از همه خواسته‌اند که ماسک صورت بزنند و در بعضی مناطق چین حتی ممکن است کسانی که ماسک صورت ندارند دستگیر و مجازات شوند.

حق نشر عکس AFP Image caption در ووهان و گوانگ‌جو، مقام‌های چین گفته‌اند کسانی که ماسک صورت ندارند ممکن است دستگیر شوند

در عین حال در اندونزی و فیلیپین، که انتظار می‌رود موارد ابتلا بیشتر از میزان گزارش شده باشد، خیلی از مردم در شهرهای اصلی برای محافظت خودشان شروع به زدن ماسک کرده‌اند.

برای بسیاری از این کشورها زدن ماسک از نظر فرهنگی حتی قبل از شیوع ویروس کرونا کاری عادی بود. حتی مد شده بود؛ زمانی ماسک‌های صورت 'هلو کیتی' را در بازارهای خیابانی هنگ‌کنگ روی دست می‌بردند.

در شرق آسیا خیلی از مردم عادت دارند وقتی مریض‌احوال‌‌اند یا موقع حساسیت فصلی ماسک صورت بزنند، چون عطسه یا سرفه بدون محافظ بی‌ادبی محسوب می‌شود. شیوع ویروس سارس در سال ۲۰۰۳ هم اهمیت زدن ماسک صورت را تقویت کرد. به ویژه در هنگ‌کنگ که بسیاری به خاطر ابتلا به این ویروس جانشان را از دست دادند.

بنابراین یک تفاوت عمده بین این جوامع و کشورهای غربی این است که آنها امراض مسری را قبلا تجربه کرده‌اند و خاطره‌ آنها هنوز برایشان زنده و دردناک است.

حق نشر عکس AFP Image caption در هنگ‌کنگ ماسک‌های صورت در طرح‌های مختلف فروخته می‌شود

با این حال در جنوب شرق آسیا، به ویژه در شهرهایی که تراکم جمعیت بالاست، خیلی‌ها به خاطر آلودگی هوا ماسک می‌زنند.

اما این عادت به همه جای آسیا سرایت نکرده است. اینجا در سنگاپور دولت از مردم خواسته که ماسک صورت نزنند تا بیشتر در دسترس کارکنان درمانی و بهداشتی باشد. خیلی از مردم بدون ماسک در خیابان‌ رفت و آمد می‌کنند. مردم اعتماد قابل توجهی به دولت دارند و قاعدتا به توصیه‌اش عمل می‌کنند.

ماسک صورت به عنوان "تلنگر اجتماعی"

بعضی‌ها استدلال می‌کنند که استفاده از ماسک صورت می‌تواند یادآور روشنی برای خطرات ویروس باشد و یک "تلنگر رفتاری" برای همه تا بهداشت فردی را بهتر رعایت کنند.

دونالد لو، اقتصاددان رفتاری و پروفسور دانشگاه علم و صنعت هنگ‌کنگ می‌گوید: "هر روز ماسک زدن قبل از بیرون رفتن از خانه یک عادت است، مثل یونیفورم پوشیدن. در عادات رفتاری شما احساس می‌کنید باید آن چیزی را که یونیفورم نشانگر آن است انجام دهید. در این مورد یعنی رفتار بهداشتی، مثلا دست نزدن به صورت یا اجتناب از اماکن شلوغ و رعایت فاصله ایمن.‌"

حق نشر عکس AFP Image caption آیا زدن ماسک صورت می‌تواند روزانه به شما و دیگران یادآوری کند که بهداشت را بهتر رعایت کنید؟

در عین حال این نظر هم هست که هر اقدامی، هر چند کوچک، در نبرد جهانی با ویروس به حساب می‌آید.

بنجامین کاولینگ، اپیدمی‌شناس دانشگاه هنگ‌کنگ می‌گوید: "نمی‌توانیم بگوییم که ماسک‌های صورت بی‌اثرند، ما فرضمان این است که تاثیر دارند. برای همین است که آنها را برای محافظت به کارکنان خدمات درمانی می‌دهیم."

"اگر ماسک‌های صورت را افراد زیادی در مناطق شلوغ استفاده کنند به نظرم روی انتقال عمومی تاثیر خواهد داشت و در حال حاضر ما به دنبال کوچک‌ترین تدابیر هستیم تا میزان انتقال را پایین بیاوریم."

اما مشکلاتی هم هست. بعضی مناطق مثل ژاپن، اندونزی و تایلند در حال حاضر با کمبود مواجه‌اند و کره جنوبی هم مجبور شده ماسک‌ها را جیره‌بندی کند.

• ویروس کرونا؛ ماسک چه تاثیری دارد؟
• کرونا در ایتالیا؛ 'باید تصمیم بگیریم کدام بیمار را درمان کنیم و کدام را درمان نکنیم'
• دورکاری در زمان کرونا؛ چطور می‌توان شرایط کاری را بهتر کرد؟
• پنج دلیل برای امید در میان هرج و مرج ویروس کرونا
• ویروس کرونا؛ حفظ فاصله اجتماعی و جداسازی خود از دیگران یعنی چه؟
• ویروس کرونا؛ چقدر تا ختم غائله و بازگشت زندگی عادی فاصله داریم؟

این نگرانی هست که مردم از ماسک‌هایشان مجددا استفاده کنند، که بهداشتی نیست، یا ماسک‌هایی بخرند که در بازار سیاه به فروش می‌رسد، یا از ماسک‌های دست‌ساز استفاده کنند که ممکن است کیفیت خوبی نداشته باشد و در واقع کاملا بی‌ثمر باشد.

کسانی که در این مکان‌ها از ماسک استفاده نمی‌کنند تحقیر می‌شوند، حتی تا جایی که مردم از آنها دوری می‌کنند و یا از ورودشان به فروشگاه‌ها و ساختمان‌ها جلوگیری می‌شود.

در هنگ‌کنگ،‌ بعضی نشریات زرد، تصاویر غربی‌هایی را که بدون ماسک دور هم جمع شده‌اند و مشغول معاشرت و خوشگذرانی هستند،‌ طرح جلدشان کردند و از مهاجران و توریست‌ها انتقاد کردند که به اندازه کافی احتیاط نمی‌کنند.

اما این تبعیض دو طرفه است.

در کشورهایی که ماسک زدن عادی نیست، مانند کشورهای غربی،‌ کسانی که ماسک صورت می‌زنند در مواردی با واکنش‌های عجیب روبرو شده‌اند یا حتی هدف حمله قرار گرفته‌اند. اینکه خیلی از ماسک‌زننده‌ها هم آسیایی هستند ماجرا را بدتر کرده است.

اما جوامعی که ماسک زدن برای همه مردم را تشویق می‌کنند ممکن است نکته‌‌ای قابل تامل داشته باشند و هر روز که می‌گذرد کارشناسان بیشتر و بیشتر نظر سازمان بهداشت جهانی را زیر سوال می‌برند.

حق نشر عکس Reuters Image caption پرایوت چان‌اوچا، نخست‌وزیر تایلند، اخیرا با ماسکی دیده شد که با لباسش هماهنگ بود موارد گزارش نشده

اولا شواهد تازه نشان می‌دهد که تعداد "ناقلان ساکت" و افراد سالم مبتلا به ویروس که یا علائم بیماری ندارند یا خیلی کم دارند، بیشتر از آن است که ابتدا تصور می‌شد.

بر اساس اطلاعات محرمانه دولت چین که نشریه "ساوت چاینا مورنینگ پست" می‌گوید به آن دسترسی پیدا کرده، تخمین زده می‌شود که یک سوم موارد مثبت در چین علائمی نشان نمی‌دهند.

در کشتی تفریحی پرنسس دایاموند که در یوکوهاما لنگر انداخت، حدود نیمی از بیش از ۶۰۰ مورد مثبت، علائم بیماری نداشتند.

نسبت مشابهی از موارد بدون علائم بیماری هم در ایسلند گزارش شده است،‌ کشوری که می‌گوید درصد بالاتری از شهروندانش را در مقایسه با دیگر کشورهای جهان آزمایش کرده است.

تصور غالب این بود که چون این افراد علائم بیماری نشان نمی‌دهند، چندان ناقل نیستند. اما الان خیلی‌ها این نظریه را زیر سوال می‌برند و می‌گویند شاید اگر همه ماسک صورت می‌زدند حاملان ساکت ویروس به ناقل تبدیل نمی‌شدند.

یک تحقیق تازه در چین نشان می‌دهد که "مبتلایان شناسایی‌نشده" یا افراد بدون علائم یا با علائم خفیف، بسیار ناقل ویروس‌اند و احتمالا مسئول ابتلای ۸۰٪ موارد مثبت.

البته این تنها یک تحقیق است و مسلما تحقیقات آتی تصویر دقیق‌تری از کل ماجرا به دست می‌دهد.

ماسک صورت ممکن است محصول تاریخ معاصر، تجربه بیماری‌های مسری و عادت فرهنگی باشد. اما هرچه ابعاد این همه‌گیری جهانی با شواهد و تحقیقات بیشتر، گسترده‌تر می‌شود، رفتار ما هم ممکن است به تبع آن تغییر کند.

• خبرهای بیشتر را در کانال تلگرام بی‌‌بی‌سی فارسی دنبال کنید