نگرانی از ابهامات توقف انتشار مطبوعات/تهدیدی که می‌تواند فرصت شود

به گزارش خبرنگار مهر تصمیم دیروز کمیته اطلاع رسانی و مدیریت جو روانی ستاد ملی مقابله با کرونا در اعلام تعطیلی نسخه کاغذی نشریات تا اطلاع ثانوی موجب ابهامات مختلفی در فضای رسانه‌ای کشور شده است.

در شرایطی که روزنامه‌های چاپی در یکی از سخت‌ترین شرایط حیات خود به سر می‌برند و شرایط قیمت کاغذ و همین‌طور رقابت نامتوازن با شبکه‌های اجتماعی بسیاری از آنها را در شرایط سخت تولید و چاپ قرار داده است؛ حالا ادامه تعطیلی تقریباً ۲۰ روزه روزنامه‌ها در انتهای سال گذشته و ابتدای سال جاری؛ شرایط را برای آنها سخت‌تر هم خواهد کرد.

یکی از اساسی‌ترین مشکلاتی که در روند چاپ غیرکاغذی مطبوعات وجود دارد عدم نهادینه‌شدن سیستمی فراگیر برای درآمدزایی از چاپ نسخه الکترونیکی روزنامه‌هاست. علاوه بر اینکه بسیاری از فعالان عصر مطبوعات معتقدند که اعلام دفعی و یک شبه توقف چاپ کاغذی مطبوعات منجر به بهم ریختن برنامه‌ریزی‌های قبلی آنها مثل خرید کاغذ و… خواهد شد و با توجه به اینکه این تصمیم بازه زمانی مشخصی هم ندارد؛ معلوم نیست که این تبعات تا کجا ادامه خواهد یافت.

در مصوبه کمیته اطلاع رسانی ستاد ملی مقابله با کرونا آمده است نظر به اینکه انتشار مطبوعات و نشریات کاغذی مستلزم فعالیت مجموعه‌ای از افراد از خبرنگاران تا فعالان صنعت چاپ و توزیع خواهد بود و این روند ممکن است به‌صورت بالقوه به شیوع بیشتر بیماری منجر شود لذا در راستای عمل به الزامات طرح ملی فاصله‌گذاری اجتماعی مصوب ستاد ملی مقابله با کرونا، نسخه کاغذی نشریات تا پایان این طرح چاپ نخواهد شد.

مشخص نیست که اگر قرار است نشریات به سمت چاپ نسخه دیجیتال و آنلاین مطبوعات بروند؛ چگونه خبرنگاران این مجموعه‌ها از کار معاف خواهند شد.

اما این تصمیم طرفدارانی هم دارد. آنهایی که معتقدند سرنوشت نهایی مطبوعات به سمت نسخه‌های آنلاین پیش می‌رود و پیش آمدن این شرایط به صورت ناخواسته گامی در جهت پیشبرد جامعه مطبوعاتی کشور به سمت روش‌های پیشرو و نوین است. راهی که نهایتاً مطبوعات ایرانی باید به سمت آن گام بردارند.

وزارت ارشاد به عنوان متولی اصلی انتشار مطبوعات در کشور هنوز به این تصمیم واکنشی نشان نداده است. اما از آنچه که تصمیمات ستاد ملی مقابله با کرونا در حکم تصمیماتی فرادستی برای همه اجزای مدیریتی کشور به ویژه دولت به شمار می‌روند بعید است که مخالفتی جدی با این تصمیم از ناحیه معاونت مطبوعاتی ارشاد وجود داشته باشد.

اما محمد ایمانجانی مدیرمسئول روزنامه فرهیختگان، مهدی عرفاتی مدیرمسئول روزنامه جام‌جم و الیاس حضرتی مدیرمسئول روزنامه اعتماد درباره این تصمیم نظرات خود را با خبرنگار مهر مطرح کرده‌اند.

محمد امین ایمانجانی مدیرمسئول روزنامه فرهیختگان در پاسخ به سوالی درباره تبعات تصمیم روز گذشته ستاد ملی کرونا مبنی بر تعطیل شدن روزنامه‌های مکتوب در کشور به منظور جلوگیری از شیوع بیماری عنوان داشت: در شرایطی بحرانی مانند وضعیت فعلی شیوع این بیماری که کشورها دچار مشکلات زیادی هستند اصلی‌ترین مجموعه‌ای که می‌تواند با افکار عمومی ارتباط برقرار کند و پل ارتباطی میان مردم و مسئولت باشد، دست به اقناع جامعه بزند و از ظرفیت روانی آن را کنترل کند و حتی ابزاری برای استفاده دولت‌ها از افکار عمومی به منظور عبور از بحران باشد، روزنامه‌ها و رسانه‌ها هستند.

وی ادامه داد: در روزهای پیش از سال نو با توجه به اتفاقاتی که در کشور رخ داد، رسانه‌های مکتوب نشان دادند که با استفاده از ظرفیت دورکاری هم می‌توانند کماکان به فعالیت خود ادامه دهند اما این مساله برای سال جدید مورد توجه تصمیم‌گیران قرار نگرفت. دولت در ند سال اخیر نشان داده که از رسانه‌ها به ویژه رسانه‌های منتقد فراری است و در فضای فعلی کشور که حتی روزنامه‌ها و رسانه‌های همسو با دولت نیز منتقد آن شده‌اند، فضاسازی برای همکاری میان دولت و رسانه‌ها به منظور تأثیرگذاری بر افکار عمومی می‌توانست برای دولت یک امتیاز در شرایط خاص فعلی به شمار برود که متأسفانه از آن استفاده نشد.

ایمانجانی افزود: جامعه به هر تقدیر در وضعیت فعلی از خبر دور نیست و روزنامه‌ها نیز چه منتظر بشوند و چه نه باید نسخه دیجیتال خود را مهیا کنند. با توجه به اینکه فضای کار روزنامه‌ها معمولاً ارائه مطالب از سوی قشر نخبگانی به قشر عادی جامعه است، می‌شد با تمهیداتی مانند کاهش افراد درگیر با کار تولید روزنامه و یا ایجاد کانال‌هایی برای دسترسی بهتر به این تولیدات جریان اطلاع رسانی مکتوب را قطع نکرد. فراموش نشود که رسانه‌ها کادر درمانی در خط مقدم فعالیت در فضای بحرانی فعلی هستند و باید به وظیفه خود عمل کنند حتی اگر ابزار کارشان را هم از آنها بگیرند باز ناچارند که کارشان را پیش ببرند.

مدیر مسئول روزنامه فرهیختگان با تاکید دوباره بر اشتباه بودن تصمیم روز گذشته مبنی بر تعطیلی رسانه‌ها در فضای شیوع بیماری کرونا، عنوان کرد: این تصمیم اشتباه می‌توانست با ضریب تأثیر کمتری ابلاغ شود و انتشار روزنامه‌ها را می‌شد کنترل کرد. این اشتباه البته برای رسانه‌ها فرصتی شد تا دیگر ظرفیت‌های خود را فعال کنند و با ایجاد کانال‌های تعاملی بیشتر و مستحکم‌تر بتوانند فعالیت خود در فضای مجازی را تقویت کنند.

از سوی دیگر مهدی عرفاتی مدیر مسئول روزنامه جام جم از این تصمیم به دلیل موقعیت خاصی که کشور در آن دارد حکایت کرده و می‌گوید: شرایط کشور بسیار خطیر و منحصر به فرد است و فکر نمی‌کنم هیچ رسانه‌ای در ایران چنین تجربه‌ای را از حیث کاری تا پیش از این داشته باشد. از سویی ما بر این باوریم که تصمیم گرفته شده منطقی و معقول است و توزیع نسخه‌های چای نشریات می‌تواند به شیوع بیماری کرونا کمک کند از سوی دیگر هم ما و هم دولت و سایر تصمیم‌گیران می‌دانند که روزنامه‌های کاغذی تا پیش از این مصوبه نیز دچار بحران مخاطب بوده‌اند و با رونق فضای مجازی مشتری کمتری داشته‌اند.

عرفاتی با تاکید بر فرصت بودن این بحران و نه تهدید بودنش برای رسانه‌های کاغذی عنوان کرد: به نظر من باید مطبوعات از این تهدید برای خود یک فرصت بسازند و کارشان را تا جایی که امکان دارند ادامه دهند، اینکه مردم حتی نه الان که نهایت یک سال بعد دیگر بیش از پیش به فضای مجازی راغب می‌شوند و علاقه‌شان به خواندن متون بلند را کم کرده و بیشتر دوست دارند در فضای مجازی به سر ببرند، مسأله‌ای نیست که بشود کتمانش کرد. به همین خاطر در چنین شرایطی باید رسانه‌های مکتوب در فضاهای تازه‌ای زندگی و به فضای تحت وب و فضای مجازی بیشتر راغب شوند.

همچنین الیاس حضرتی مدیر مسئول روزنامه اعتماد نیز در گفتگو خود با مهر با اعلام مخالفت و ناراحتی خود با این اقدام نیز گفت: ما از این اتفاق ناراحت هستیم و امیدواریم زودتر در این مساله تجدید نظر کنند.

وی افزود: اینکه روزنامه‌ها منتشر نشوند به معنی تعطیلی آگهی آنها و کاهش فروش آنهاست و این به معنی بی‌کار شدن پرسنل آنهاست.

حضرتی افزود: منطق ستاد برای جلوگیری از شیوع بیماری درست است و اینکه جایی مانند چاپخانه می‌تواند موجب شیوع بیماری شود اما به نظرم این امکان وجود داشت که با تعریف پروتکل‌های ویژه‌ای رسانه‌ها را به فعالیت وا داشت. به نظرم با این اقدام می‌شود دست رسانه‌ها را برای فعالیت باز گذاشت و امیدواریم در این مساله تجدید نظر شود.