رئیس سازمان جهانی بهداشت کیست و چه انتقادهایی به او وارد است؟

کسی که مصاحبه‌های تدروس ادهانوم، رئیس سازمان جهانی بهداشت را دنبال کرده باشد، احتمالا می‌داند که او هنگامی که تنها ۷ سال داشته، شاهد مرگ برادر ۵ ساله‌ خود در اثر بیماری بوده است که اگر کشورش سیستم درمانی کارآمد داشت چنین اتفاقی نمی‌افتاد.

در کشور او، اتیوپی اما در آن زمان چنین امکانی وجود نداشت.

تدروس ادهانوم دلیل فعالیت و تعهد خود را برای تأمین نیازهای درمانی و بهبود آنها پیوسته این‌گونه بیان می‌کند: "نمی‌خواست بپذیرد که کسی تنها به دلیل اینکه فقیر است جان خود را از دست بدهد."

خانواده‌ دبیرکل کنونی سازمان جهانی بهداشت در آن روزگاران فقیر بودند. مرگ برادر کوچک به دلیل عدم دسترسی به امکانات درمانی، تا امروز انگیزه او برای فعالیت در این حوزه است.

اصلاح سیستم بهداشت و درمان در اتیوپی

کارنامه تدروس ۵۵ ساله در فعالیت حرفه‌ای خود به عنوان کارشناس در حوزه بهداشت و درمان کارنامه‌ای قطور است. از در دهه‌ نود میلادی در بریتانیا در زمینه بیماری‌های عفونی در دانشگاه تحصیل کرد و در رشته بهداشت عمومی دکترا گرفت. بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۲ در مقام وزیر بهداشت و درمان اتیوپی فرصت اصلاح و گسترش سیستم درمانی کشورش را به دست آورد.

در ۷ سالی که او وزیر بود، هزاران مرکز درمانی جدید در اتیوپی برپا شد و ده‌ها هزار کادر درمانی برای کار در مناطق روستایی و دورافتاده کشور استخدام شدند، بیمه درمانی را برای نخستین بار در اتیوپی راه‌اندازی کرد و شمار مدارس عالی پزشکی در این کشور در زمان او از سه مورد به ۳۳ مورد رسید. شمار پزشکان در زمان وزارت او در یک بازه‌ی زمانی رشد به شدت چشمگیری داشت.

نرخ مرگ و میر در اثر ابتلا به بیماری‌هایی چون سل، مالاریا و ایدز هم در این زمان تا ۹۰ درصد کاهش یافت.  در زمینه‌ی بهبود سلامت مادر و فرزند هم نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کرد. 

اعتراض شهروندان اتیوپی در تبعید به انتخاب تدروس برای دبیرکلی سازمان جهانی بهداشت

دبیر کل کنونی سازمان جهانی بهداشت، افزون بر این، از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ به عنوان وزیر امورخارجه اتیوپی فعالیت کرد.

انتقاد و سرزنش برای وبا و انتخاب او

اما همه هموطنان او کارنامه تدروس را مثبت نمی‌بینند. در بحث چگونگی برخورد با اپیدمی‌ها تا به امروز تدروس با انتقادها و سرزنش‌های زیادی روبروست. گفته می‌‌شود که او چندین مورد شیوع وبا در بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱ را کمرنگ جلوه داده و در نتیجه، اقدامات لازم برای مقابله با این اپیدمی را به تأخیر انداخته است. 

یکی از خبرنگاران دویچه وله که در دوران وزارت تدروس خبرهای این حوزه را دنبال می‌کرده است، آن روزها را به یاد می‌آورد: «در مصاحبه‌ها با سازمان‌های بهداشت و درمان اتیوپی در زمان وزارت او همیشه از عبارت "اسهال آبکی" نام برده می‌شد، هرچند با توجه به یافته‌های کلینیکی، دلایل کافی وجود داشت که بیماری موردنظر وباست.»

به ویژه مردمان اقوام "امهارا" و "اورومو"، دو قوم از بزرگترین اقوام اتیوپی که در زمان وزارت تدروس بیشترین آسیب را از شیوع وبا متحمل شدند  و هنگامی که از او در سال ۲۰۱۷ به عنوان رئیس سازمان جهانی بهداشت نام برده شد، بیشترین اعتراض‌ها را به این انتخاب کردند. او خود از "تیگرایی"هاست، قومی که در اقلیت است و تنها ۶ درصد از جمعیت اتیوپی را تشکیل می‌دهد. این قوم در اقلیت اما مدت‌های مدیدی است بر سیاست اتیوپی تسلط دارد.

یک فعال حقوق بشر در اتیوپی، زمانی که تدروس را به عنوان رئیس سازمان جهانی بهداشت انتخاب کردند، از نگرانی‌هایش برای این گزینش گفت و اینکه "هنگامی که او وزیر بهداشت اتیوپی بود، خیلی‌ها جان خود را به دلیل پنهانکاری‌های او در زمینه شیوع وبا از دست دادند".

این فعال حقوق بشری همچنین در مصاحبه با دویچه وله گفته بود که "از نگاه او برگزیدن شخصی برای این مقام که چنین اشتباهاتی در کارنامه خود دارد، سئوال برانگیز است".

سازمان دیده‌بان حقوق بشر نیز از تدروس در جریان کمپین‌های او برای تصاحب پست جدید و اینکه او برای حکومتی مستبد فعالیت می‌کند که مخالفان سیاسی و خبرنگاران را سرکوب می‌کند، انتقاد کرد.

برنامه‌های اصلاحاتی تدروس

رئیس سازمان جهانی بهداشت انتخاب خود را برای این پست مدیون حمایت گسترده هیئتی متشکل از ۵۵ کشور آفریقایی عضو سازمان ملل است. در شبکه‌های اجتماعی هم در زمان این انتخاب، بازتاب‌ها و واکنش‌های مثبت از اینکه برای نخستین بار یک آفریقایی به عنوان سرپرست سازمان جهانی بهداشت برگزیده شده، زیاد بود.

دویچه وله را در اینستاگرام دنبال کنید

کارشناسان، برخی موفقیت‌های تدروس را در برنامه‌های مهم اصلاحی او تأیید می‌کنند. به گفته‌ی این کارشناسان سازمان جهانی بهداشت اکنون سریع‌تر و گسترده‌تر به بحران‌های حوزه بهداشت و درمان واکنش نشان می‌دهد، برخلاف آنچه که در زمان اپیدمی ابولا در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ در غرب آفریقا روی داد.

درست به همین دلیل (اپیدمی ابولا) بود که دبیرکل پیشین این سازمان با انتقادهای فراوانی روبرو شد. 

کشمکش با آمریکا 

اما به رغم تمام نکات مثبتی که به کارنامه تدروس نسبت داده می‌شود، با توجه به بحران کنونی بسیاری این انتقاد را متوجه دبیرکل سازمان جهانی بهداشت می‌دانند که در آغاز شیوع کرونا از روی ملاحظه با دولت چین، به اندازه کافی با قدرت برای مقابله با این بیماری عمل نکرده است.

دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا با این استدلال حتی پرداخت‌های این کشور به سازمان جهانی بهداشت را متوقف کرده است. 

حمایت گسترده کشورهای آفریقایی هم نقش تعیین‌کننده‌ای در انتخاب تدروس در مقام دبیرکلی سازمان جهانی بهداشت داشت

این موضوع غیرقابل انکار است که تدروس در زمانی که در اتیوپی در قدرت بود، به ویژه در مقام وزیر امور خارجه از سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶، ارتباط تنگاتنگی با رهبران چین برقرار کرد و اتیوپی تا به امروز هم شریک استراتژیک نزدیک چین به شمار می‌رود.

دویچه وله را در تلگرام دنبال کنید

کشمکش رئیس جمهور آمریکا با دبیرکل هم به موضوع کرونا خلاصه نمی‌شود و طولانی‌تر است. در سال ۲۰۱۷ مدت‌ها پیش از شروع اپیدمی ویروس جدید کرونا، ترامپ تهدید کرده بود که کمک‌های مالی خود به سازمان جهانی بهداشت را کاهش می‌دهد.

تدروس هم با شروع فعالیت خود در پست جدید، برپایه آنچه دونالد ترامپ اعلام کرده بود، گفت، قصد آن دارد که تأمین‌کنندگان مالی این سازمان را گسترش دهد تا جلوی شوک‌های مالی را بگیرد. تدروس در آن زمان گفته بود: «اگر همه کشورها مشارکت کنند و حتی‌الامکان کمی کمک کنند، مهم نیست چه قدر باشد، این به ما کمک می‌کند.»