تلاطم در اقتصاد عربستان در پی سقوط قیمت نفت

سایت رسمی وزارت اقتصاد عربستان دیروز دوشنبه ۲۲ اردیبهشت با انتشار گزارشی از قول محمد جدان، وزیر اقتصاد این کشور گزارش داد که از ابتدای ماه آینده، ژوئن، کمک‌هزینه‌های دولتی به مردم متوقف خواهد شد و از ابتدای ماه ژوئیه، مالیات بر ارزش افزوده سه برابر می‌شود.

عربستان سال ۲۰۱۸ برای متنوع کردن درآمدهای بودجه، برای اولین بار قانون پنج درصد مالیات بر ارزش افزوده را اعمال کرد و اکنون این رقم به ۱۵ درصد رسیده است. این کشور همچنین بعد از افت قیمت نفت در سال ۲۰۱۴، قیمت بنزین و محصولات انرژی را در کشور افزایش داده بود. دولت عربستان برای اینکه مردم از اثرات تورمی اصلاحات اقتصادی دچار مشکل نشوند، ماهی ۲۷۰ دلار برای شهروندان به عنوان کمک‌هزینه دولتی اختصاص داده بود.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

اما با شیوع کرونا و سقوط قیمت نفت، عربستان با معضل کسری هنگفت بودجه مواجه شده و این کمک‌هزینه را نیز لغو کرده است.

بودجه عربستان برای سال ۲۰۲۰ حدود ۲۷۲ میلیارد دلار در نظر گرفته شده بود، اما این کشور می‌خواهد هزینه‌های بودجه را نزدیک به ۲۷ میلیارد دلار کاهش دهد تا از سطح کسری بودجه مقداری بکاهد.

ماه گذشته صندوق بین‌المللی پول طی گزارشی اعلام کرد، تولید ناخالص داخلی عربستان در سال جاری با افتی ۲.۳ درصدی نسبت به سال گذشته به ۶۶۸ میلیارد دلار خواهد رسید.

افت درآمدهای نفتی و کسری بودجه

این گزارش می‌گوید، عربستان در سال جاری تنها زمانی می‌تواند دچار کسری بودجه نشود که قیمت نفت بالای ۷۶ دلار باشد و با قیمت‌های فعلی نفت، این کشور با ۷۴ میلیارد دلار کسری بودجه مواجه خواهد شد.

عربستان بعد از آمریکا و روسیه بزرگترین تولید کننده نفت جهان است، اما از لحاظ حجم صادرات نفت صدرنشین است.

بر اساس آمارهای شرکت اطلاعات انرژی و ردیابی نفتکش‌ها (کپلر)، عربستان از آوریل سال گذشته تا آوریل امسال، به‌طور متوسط روزانه هفت میلیون و ۹۴۰ هزار بشکه صادرات نفت خام داشته است.

عربستان ماه گذشته به‌خاطر جدال با روسیه در مورد توافق کاهش تولید نفت، صادرات روزانه خود را به شدت افزایش داد و به ۹.۶ میلیون بشکه نیز رساند.

اما با فشارهای آمریکا و کوتاه آمدن روسیه، نهایتا اوپک و کشورهای هم‌پیمان توافق کردند که از ابتدای ماه جاری میلادی، تولید روزانه خود را در ماه‌های مه و ژوئن مجموعا ۹.۷ میلیون بشکه کاهش دهند که سهم عربستان از این کاهش ۲.۵ میلیون بشکه است.

بدین ترتیب انتظار می‌رود تولید نفت عربستان در ماه جاری به ۸.۵ میلیون بشکه در روز برسد، اما وزارت نفت این کشور دیروز دوشنبه اعلام کرد که برای کمک به افزایش بیشتر قیمت نفت در بازارهای جهانی، در ماه آینده دوباره یک میلیون بشکه از سطح تولید خود می‌کاهد. بدین ترتیب تولید روزانه نفت عربستان قرار است در ماه ژوئیه به ۷.۵ میلیون بشکه برسد و به تبع آن، انتظار می‌رود صادرات کشور نیز به حدود ۴.۵ میلیون بشکه در روز برسد.

قیمت نفت عربستان در بازارهای جهانی در ماه گذشته حتی به زیر ۱۲ دلار نیز سقوط کرد، اما با توافق کاهش تولید اوپک و کشورهای هم‌پیمان، هم‌اکنون قیمت نفت عربستان به بالای ۲۲ دلار رسیده است، اما این باز هم بسیار کمتر از رقمی است که مانع از ایجاد کسری بودجه دولت شود.

نگاهی به اقتصاد عربستان

صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده است که میزان بدهی خالص دولت عربستان از معادل پنج درصد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۱۹ به نزدیک ۱۹ درصد تولید ناخالص داخلی در سال جاری برسد و یک رکورد تاریخی ثبت کند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

بدین ترتیب انتظار می‌رود بدهی‌های خالص دولت عربستان در سال جاری به ۱۲۶ میلیارد دلار برسد. جالب این است که دولت عربستان در سال ۲۰۱۸ هیچ بدهی خالصی نداشت و وضعیت جاری نشان می‌دهد که این کشور با چه میزان فشار اقتصادی مواجه شده است.

صندوق بین‌المللی پول می‌گوید که کل صادرات نفتی و غیرنفتی عربستان در سال جاری نسبت به سال گذشته بیش از ۱۰۵ میلیارد دلار کاهش خواهد یافت و به ۱۸۰ میلیارد دلار سقوط خواهد کرد. ذخایر ارزی کشور نیز بیش از ۴۱ میلیارد دلار کاهش خواهد یافت.

بازار سهام

افت قیمت نفت بر بازار سهام عربستان نیز به شدت تاثیر گذاشته است. شاخص بورس عربستان (تداول) از نزدیک هشت هزار و ۵۰۰ واحد در ابتدای سال ۲۰۲۰ به زیر شش هزار و ۶۰۰ واحد در روز دوشنبه سقوط کرده است.

روز دوشنبه، بعد از اعلام افزایش مالیات بر ارزش افزوده و قطع کمک‌هزینه‌های دولتی، شاخص بورس عربستان نسبت به یکشنبه بیش از یک درصد سقوط کرد.

تقریبا همه شرکت‌های عمده تجاری، مالی و اقتصادی عربستان با افت ارزش سهام مواجه شده‌اند، اما مهم‌ترین آنها شرکت ملی نفت عربستان (آرامکو) و غول پتروشیمی کشور (سابیک) هستند.

عربستان سال گذشته اعلام کرد که ارزش این دو شرکت مجموعا نزدیک به سه تریلیون دلار است، اما ارزیابی‌های بین‌المللی ارزش آنها را کمتر ارزیابی کرده‌اند.

به هر تقدیر، ارزش سهام آرامکو از ابتدای سال جاری تاکنون بیش از ۱۸ درصد و ارزش سابیک در همین دوره بیش از ۲۲ درصد کاهش یافته است.

هنوز معلوم نیست توافق کاهش تولید نفت تا چه میزان قیمت نفت را در ماه‌های آتی بالا ببرد، اما قیمت نفت برنت که چند دلاری گران‌تر از نفت عربستان است، برای تحویل در ماه ژوئیه به ۳۰ دلار رسیده است.

هم‌اکنون شیوع کرونا در جهان مصرف جهانی نفت را به شدت کاهش داده است. آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید، تقاضای روزانه نفت در جهان طی ماه گذشته ۲۹ میلیون بشکه کمتر از آوریل سال گذشته و هم‌سطح سال ۱۹۹۵ بود.

البته این نهاد بین‌المللی خوشبین است که در نیمه دوم سال دوباره مصرف جهانی نفت افزایش یابد و کل تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۲۰ تنها پنج درصد کمتر از سال گذشته باشد، اما نکته اینجاست که کرونا اگرچه در اروپا و چین مقداری فروکش کرده، اما در کشورهایی مانند آمریکا، برزیل، روسیه و حتی خود عربستان در حال اوج گرفتن است.

برای نمونه شمار مبتلایان روزانه در عربستان طی یک ماه گذشته همواره روند صعودی داشته و اکنون به حدود ۲۰۰۰ مورد طی یک شبانه‌روز اوج گرفته و جزو پنج کشور دنیا با بیشترین شمار مبتلایان جدید است. در مورد روسیه، شمار مبتلایان روزانه به بالای ۱۱ هزار نفر رسیده و هم‌اکنون بعد از آمریکا در مقام دوم قرار دارد.