شاکری: چگونه «باشگاه تحریمی‌ها» فشار آمریکا را از روی کشورها برمی دارد؟

خبرگزاری تسنیم: مجید شاکری کارشناس مسائل اقتصادی، با اشاره به ورود نفتکش‌های ایرانی به ونزوئلا و تبیین ایده تشکیل باشگاه تحریمی‌ها از سوی کشورهای تحریم‌شده برای مقابله با فشارهای آمریکا، گفت: کشورهای تحریمی مصداقی گسترده‌تر از ایران و ونزوئلا و روسیه است و کشورهای مختلفی هستند که یا تحریم آمریکا روی آنها اثر گذاشته یا این ریسک را دارند که از ابزار تحریم علیه آنها استفاده شود. 

وی افزود: کشور چین مهم‌ترین تحریمی که بعد از فروپاشی شوروی به لحاظ زمانی از سوی آمریکا اعمال شده را داشته که تاکنون برقرار است. بعد از ماجرای میدان تیان آن من، در دستورالعملی که از سوی بوش پدر صادر شد، در بند سوم آن که مهم‌ترین است، ممنوعیت صادرات همکاری‌های فناورانه بین شرکت‌های چینی و آمریکایی بود در حالی که شاید این سوال پیش بیاید که چرا چین اکنون یکی از شرکای آمریکا در همین زمینه است.

این کارشناس مسائل اقتصادی خاطرنشان کرد: چینی‌ها به‌جای گفتگو بر سر حذف تحریم‌ها، در گفت‌وگوهایشان با طرف آمریکایی گفتند ما می‌خواهیم وارد یک سری کاسبی‌های مشترک شویم و نرفتند برای اینکه خواستار لغو تحریم شوند بلکه به آنها فهماندند شما باید این فضا را ایجاد کنید و در همان حوزه طوری عمل کردند که ریسک تحریم برای آمریکا بالا  برود.

شاکری با بیان اینکه آمریکایی‌ها هوشمندانه تحریم‌شان علیه یک کشور را بر نقاط ضعف آن کشور متمرکز می‌کنند، گفت: نکته اینجاست که نقاط ضعف کشورهای مختلف یکی نیست و در صورت همکاری این کشورها، ابزار تحریم تاحد زیادی ناکارآمد می‌شود. تنوع اهداف تحریم آمریکا اگرچه منفرداً امری هوشمندانه است اما در صورت همکاری کشورها یک نقطه ضعف است و موجب می‌شود نیازهای هم را همپوشانی کنند. 

این کارشناس اقتصاد سیاسی در پاسخ به اینکه چرا باشگاه تحریمی‌ها تاکنون شکل نگرفته است، گفت: خود این کشورها تلاش می‌کند تاحد ممکن علناً تحریم‌های ‌آمریکا را به چالش نشکند چراکه نمی‌دانند عواقبش چه خواهد بود. نکته دیگر که مانع از تشکیل باشگاه تحریمی‌ها می‌شود وجود بدنه قابل توجه غربگرا در ساختار بوروکراسی یا سیاسی این کشورها است. واقعیت این است که باتوجه به هژمون بودن آمریکا و تسلطش بر علیه یک کشور، همه کشورها منفرداً می‌گویند اگر ما به‌جای اینکه یک راهکار بدیل گفتگو بسازیم، با خود آمریکا گفتگو کنیم بهتر است و بهمین خاطر یک شکست هماهنگی برای تشکیل باشگاه تحریمی‌ها می‌بینیم. 

** تشکیل باشگاه تحریمی‌ها ابعاد فنی بسیاری دارد

وی با تاکید بر اینکه تشکیل چنین باشگاهی فراتر از یک تصمیم سیاسی صرف است و ابعاد فنی بسیاری دارد. ارسال محموله نفتی ایران به ونزوئلا گرچه به لحاظ  امنیتی کار فوق العاده‌ای است و توان فنی ایران در تولید بنزین و صادرات آن به آمریکا لاتین  نشان به نمایش می‌گذارد ولی این اقدام از نظر فنی به نسبت حوزه‌های پولی و بانکی و پیچیده‌هایی که منجر به شکست هماهنگی‌ها در زمینه همکاری کشورهای تحریمی می‌شود موضوع بسیار ساده‌تر و دست یافتنی‌تری است. 

شاکری در پاسخ به این سوال که با توجه به نکات بیان شده،‌ آیا امکان بسط دادن همکاری کشورهای تحت تحریم آمریکا در حوزه‌های دیگر اقتصادی به غیر از صادرات بنزین وجود ندارد؟ گفت: در تئوری امکان چنین کاری وجود دارد اما در عمل خیر. علت این است که بخش فنی متولی این نوع فعالیت‌ها در ایران، ونزوئلا‌، روسیه و دیگر کشورهای تحت تحریم آمریکا نسبت به انجام  چنین اقداماتی، راغب نیست یعنی چون امکان شکست هماهنگی‌ها در سطح فنی وجود دارد، در حال حاضر نمی‌توان چشم‌انداز مشخصی برای اینگونه هماهنگی‌ها به ویژه در حوزه پولی و بانکی متصور بود. البته رسیدن به تفاهمات سیاسی دور از انتظار نیست ولی وقتی به بحث‌های فنی وارد می‌شویم، شکل و شمایل همکاری‌ها تفاوت پیدا می‌کند.

شاکری همچنین در پاسخ به این سوال که ایران در چه حوزه‌هایی می‌توان ورود کند تا علاوه بر اینکه با صادرات خود نیاز کشورهای تحت تحریم آمریکا را برطرف می‌کند، بتواند نیازهای خود را نیز مرتفع سازد، تصریح کرد: اگر کشورهای تحت تحریم که هر یک دارای سیستم‌های بانکی مجزا بوده و به یک نحوی تحت فشار آمریکا هستند، ‌می‌توانستند یک ساختار تصفیه ارزی برای خود ایجاد کنند،‌با توجه به اینکه که هر یک از این کشورها در دوره تحریم‌ها یک حدی از شبکه ارزی زنده مانده در شرایط تحریم را ایجاد کرده بودند این مسئله به آنها کمک زیادی می‌کرد. به عبارت دیگر همپوشانی شبکه‌های ارزی این کشورها می‌توانست آثار خوبی داشته باشد اما بنده بعید می‌دانم که بخش فنی این کشورها در حال حاضر به این نتیجه رسیده باشد که باید این کار را انجام دهد.

این کارشناس مسائل اقتصادی خاطرنشان کرد: درست است که دلار در شرایط فعلی به عنوان ارز مرجع در دنیا مطرح است، ولی مسئله این است که اکثر کشورهای تحت تحریم آمریکا به اندازه خودشان دسترسی به منابع دلاری دارند. علت آن نیز این است که این کشورها عموما خیلی بدهی ارزی به دلار ندارند و به بخاطر فشارهای تحریم در حوزه تراز جاری یعنی میزان صادرات و واردات نیز در شرایط متناسبی قرار دارند و تنها در نوع دسترسی به منابع دلاری کمی دچار مشکل هستند. اما در این بین ایران و ونزوئلا بیش از دیگر کشورهای تحت تحریم آمریکا در حوزه دسترسی به منابع دلاری تحت فشار قرار گرفته‌‌اند و طبعاً کشورهایی چون چین و روسیه تا زمانی که به شکل موثری مطمئن شوند از این که دستاوردی بیش از گفتگو با آمریکا به دست بیاورند، در همراهی کردن با ایران و ونزوئلا وارد چالشی جدی با آمریکا نمی‌شوند.

** ارسال محموله سوختی به ونزوئلا گام مهمی برای تشکیل باشگاه تحریمی‌ها خواهد بود.

وی افزود: البته این به آن معنا نیست که ما باید منتظر بمانیم تا روسیه و چین به این نتیجه برسند که همراهی با ایران و ونزوئلا در مقابله با سیاست‌های تحریمی آ‌مریکا بیش از همکاری با این کشور به سود آنها تمام می‌شود. بنابراین تشکیل باشگاه کشورهای تحریمی روی کاغذ کاملا منطقی به نظر می‌رسد ولی در عمل زمان زیادی خواهد برد. البته بنده در این تحلیل عوامل جانبی از جمله تاثیر کرونا و یا تغییرات سیاسی در کشورهای مختلف را  بر روند تشکیل چنین باشگاهی  در نظر نگرفتم اما به هر حال اقدام افتخار آمیز ارسال محموله سوختی به ونزوئلا فارغ از مطالب بیان شده گام مهمی برای تشکیل باشگاه تحریمی‌ها خواهد بود.