انتخابات شوراها؛ ترکیب جنسیتی نابرابر هم در آغاز، هم در پایان

رادیو فردا - ۲۱ خرداد ۱۴۰۰

بر اساس اعلام مقام‌های رسمی وزارت کشور، ترکیب جنسیتی نامزدهای ششمین دوره انتخابات شهر و روستا با میانگین اختلافی حدود ۹۰ درصد، به نفع مردان است.

شکرالله حسن‌بیگی، رئیس ستاد انتخابات استان تهران، در توضیح «فاصله کهکشانی» میان کاندیداهای زن و مرد در انتخابات شوراهای شهر گفته تا آخرین روز ثبت‌نام، «در حوزه ترکیب جنسیتی، ۸۵ درصد ثبت‌نامی‌ها آقایان و ۱۵ درصد خانم‌ها هستند.»

اسماعیل موسوی، دبیر ستاد انتخابات کشور نیز درباره ترکیب جنسیتی انتخابات شوراهای روستا که نابرابری در آنجا بسیار بیشتر است، گفته از میان ۱۴۴ هزار و ۸۶۵ نفر نامزدی که تا پایان روز ششم ثبت‌نام کردند، «۱۳۵ هزار و ۳۳۹ نفر مرد و ۹۵۲۶ نفر زن هستند.»

به عبارت دیگر، تا پایان روز ششم از هفت روز مهلت ثبت‌نام، ۹۳ درصد ثبت نام کنندگان انتخابات شوراهای اسلامی روستاها مرد و تنها ۷ درصد زن بوده‌اند.

«فاصله کهکشانی» در ترکیب جنسیتی نامزدهای این انتخابات از آن رو مهم است که نسبت کاملاً مستقیمی میان تعداد داوطلبان زن و مرد و سهم آنها در کسب کرسی‌ها وجود دارد.

به عبارت دقیق‌تر، برنده انتخابات ششمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا از نظر ترکیب جنسیتی، پیش از برگزاری، تنها با نگاه به تعداد زنان و مردانی که خود را در معرض انتخاب‌شدن قرار داده‌اند، مشخص است.

بیشتر در این باره:

جایگاه انتخابات شوراها و تاثیر آن در میزان مشارکت در انتخابات

در پنجمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا نیز باوجودی که مشارکت زنان «رکورد» زد و در نقاط مختلف کشور با «افزایش ۳۰ تا ۱۰۰ درصدی»، به ۷ درصد رسید، اما ایــن افزایــش نتوانســت فاصلــه میــان تعــداد نامزدهای مــرد و زن را متــوازن کنــد.

ترکیـب جنسـیتی کاندیداهـا در دوره پنجم نشـان می‌دهـد از مجمـوع ثبت‌نام‌کننـدگان، ۲۶۹ هـزار و ۵۴۰ نفـر مرد بودند کـه حـدود ۹۳.۷ ثبت‌نام‌کننـدگان را تشـکیل می‌داد و مابقـی زنان؛ یعنـی کمتـر از ۷ درصـد کاندیداهـا و معـادل ۱۷ هـزار و ۸۸۵ نفـر.

براسـاس نتایـج بـه دسـت آمـده از مجمـوع ۳۳۳ کرسـی شـوراها در مراکـز اسـتان‌ها، تنهـا ۴۰ کرسـی بـه زنـان اختصـاص یافت و ۲۹۳ کرسـی باقـی مانـده بـه مـردان سـپرده شـد.

در دوره چهـارم شـوراها نیز مجمـوع کرسـی‌های شـوراهای مراکـز اسـتان‌ها، ۴۶۸ کرسـی بـود کـه ۶۳ کرسـی آن در اختیـار زنـان و ۴۰۵ کرسـی آن بـه مـردان تعلـق گرفت.

وب‌سایت «در صحن» که پروژه آن از سوی سازمان غیرانتفاعی «عرصه سوم» حمایت می‌شود، پس از برگزاری دور پنجم انتخابات شوراها در گزارشی مفصل و تحقیقی، به بررسی این موضوع پرداخته است.

در کتاب «زنان، شورای پنجم» که از سوی سازمان عرصه سوم منتشر شده، نیز در این باره آمده که تبلیغات «بلندگوهای انتخاباتی» درباره پیروزی شگفت‌انگیز زنان در انتخابات شوراها، «سرابی» بیش نبود و زنان در کل شهرهای ایران، موفق به «تصاحب کمتر از ۷ درصد کرسی‌های شوراها شدند؛ دقیقا معادل درصد زنان کاندیدا.»

برخلاف تبلیغات گسترده دولت حسن روحانی و مقام‌های محلی استان سیستان‌و‌بلوچستان، بر اساس بررسـی‌های «در صحـن»، از مجمـوع ۱۳۵ کاندیـدای زن شـورای پنجـم شـهرهای ایـن اسـتان، «تنهـا ۵ زن در انتخابـات پیـروز شـده و ۷ زن نیـز به‌عنـوان عضـو علی‌ا‌‌لبـدل انتخـاب» شـدند.

انتخـاب صدرصـدی زنـان در روسـتای افضـل آبـاد اسـتان سیستان‌و‌بلوچستان نیز بـه گفتـه دهیـار روسـتای افضـل آبـاد، تنها به این دلیل بود که «مـردان ایـن روسـتا در تصمیمـی جمعـی، از کاندیداتـوری پرهیـز کـرده و اداره روسـتا را بـه زنـان سـپردند.»

با این حال نمی‌توان انکار کرد که افزایش مشارکت هر چند نابرابر زنان با مردان و حضور آنها در عرصه‌ مدیریت شهری و از همه مهم‌تر پیروزی‌های چشم‌گیر زنان در رقابت‌ با مردان برای کسب جایگاه در هئیت رئیسه، نشان‌دهنده روند صعودی، اما کند مشارکت سیاسی اجتماعی زنان در ایران است.

به طوری که در دوره پنجم شوراها، از انتخـاب دست‌کم ۹ زن بـه ریاسـت شـورا و انتخـاب حداقـل ۲۵ زن بـه نایـب رئیسـی هئیت رئیسـه شـوراها و انتخاب تعدادی از زنان در جایگاه منشی اول یا دوم و خزانه‌دار، به عنوان «مهمتریـن تحـول در حـوزه مدیریـت شـهری» نام برده می‌شود.

آن‌طور که خبرگزاری صداوسیما در گزارشی نوشته، در حال حاضر، در حوزه‌های مدیریت شهر و روستا، ۳۵۴۷ زن عضو شوراهای اسلامی روستاها و ۲۳۹۳ نفر نیز دهیار هستند.

در مدیریت شهری نیز ۴۸۲ زن عضو شوراهای اسلامی شهر و ۸ زن هم به عنوان شهردار مشغول به فعالیت هستند.

از آنجا که ششمین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا هنوز برگزار نشده و اطلاعات دقیقی از حوزه‌های آماری مرتبط با آن در دست نیست، تحلیل آماری این دوره و ترکیب دقیق جنسیتی آن در ماه‌های آینده امکان‌پذیر است.

تجربه برگزاری انتخابات شوراهای شهر در ایران در شرایطی وارد ششمین دوره خود می‌شود که بر اساس نظرسنجی‌های داخلی، به طور کلی انگیزه شهروندان برای مشارکت در انتخابات به کمترین میزان رسیده است.

این دوره از انتخابات شوراهای شهر و روستا که قرار است ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ همزمان با سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شود، همانطور که انتظار می‌رود در سایه انتخابات سیاسی‌تر قرار گرفته و دست‌کم رسانه‌های بزرگ کمتر به آن پرداخته‌اند.

اما باوجود کاهش انگیزه مشارکت انتخاباتی در کل کشور بر اثر بی‌اعتنایی به مطالبات مردمی و به فراموشی‌سپردن وعده‌های انتخاباتی، در کنار سرکوب‌های خشن و خونین معترضان سال‌های اخیر، شاید بتوان ادعا کرد هنوز هم انگیزه‌های دست‌کم فردی برای شرکت در رقابت‌های انتخاباتی شوراها بیشتر از انتخابات دیگر است.

پیوندهای قومی، امکان برقراری ارتباط نزدیک‌تر با نامزدها و در دسترس بودن آنها برای رای‌دهندگان، احتمال تامین زودهنگام منافع و درخواست‌های کوچک و بزرگ مشارکت‌کنندگان، سکوی پرتاب برای ورود به نهادهایی همچون مجلس شورای اسلامی و تامین فضایی برای تمرین فعالیت سیاسی و مدنی جدی برای اقشاری چون زنان و جوان، از دلایل اهمیت انتخابات شوراها برای انتخاب‌کنندگان و انتخاب‌شوندگان محلی است.

باوجود عملکرد هیئت‌های اجرایی و نظارت بر انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا در حذف شمار زیادی از داوطلبان از جمله اصلاح‌طلبان به ویژه در شهرها و استان‌های بزرگ و سیاسی همچون تهران و اصفهان که صدای دولت حسن روحانی را نیز درآورد، شماری از بازیگران تازه‌کار محلی از جمله زنان، به این انتخابات به عنوان روزنه‌ای برای ورود به عرصه‌ مدیریت سیاسی نگاه می‌کنند.

با این حال باتوجه به تفسیری که حاکمیت و قانونگذار در جمهوری اسلامی تلاش می‌کند از نقش و جایگاه زنان در خانواده و جامعه جا بیندازد، مشخص نیست موفقیت زنان در کسب کرسی‌های شوراها و سطوح بالای مدیریتی دیگر تا کجا تحمل می‌شود.

انتخابات ۱۴۰۰