افغانستان: حضور طالبان در قدرت چه ضرر و منفعتی برای دیگر کشورها دارد؟

افغانستان: حضور طالبان در قدرت چه ضرر و منفعتی برای دیگر کشورها دارد؟
بی بی سی فارسی
بی بی سی فارسی - ۷ شهریور ۱۴۰۰

افغانستان: حضور طالبان در قدرت چه ضرر و منفعتی برای دیگر کشورها دارد؟

  • پابلو اوچوآ
  • بی‌بی‌سی
۴ ساعت پیش

منبع تصویر،

Getty Images

توضیح تصویر،

رویدادهای سیاسی افغانستان در منطقه و فراتر از آن تأثیرگذار است

با تثبیت طالبان به عنوان رهبران جدید افغانستان، دیگر کشورها به سرعت دارند خود را با این واقعیت وفق می‌دهند.

پایتخت‌های دنیا، از مسکو تا پکن و از برلین تا اسلام‌آباد، شاهد موجی از تبادلات دیپلماتیک بوده‌اند.

و همان‌طور که حمله‌ ۲۶ اوت به فرودگاه کابل نشان می‌دهد، گروه‌های مسلح نیز دارند به حاکمیت طالبان واکنش نشان می‌دهند.

اما حفظ و یا تامین کدام منافع بعد از به قدرت رسیدن طالبان برای این بازیگران مهم است؟ در ادامه نگاهی خواهیم داشت به تاثیر این روند بر برخی از بازیگران کلیدی در عرصه بین‌الملل.

پاکستان



منبع تصویر،

EPA

توضیح تصویر،

نزدیک به ۱.۴ میلیون افغان به صورت رسمی مقیم پاکستان هستند اما تخمین زده شده شمار زیادی از آنها به صورت رسمی ثبت نشده‌اند

به قدرت رسیدن طالبان می‌تواند دستاوردها و دست‌رفته‌های زیادی برای همسایه جنوبی افغانستان به همراه داشته باشد. این دو کشور ۲٫۴۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارند و ۱.۴ میلیون پناهنده افغانستانی نیز در پاکستان ثبت شده‌اند و به نظر می‌رسد که مقدار مشابهی نیز بدون مدرک در این کشور زندگی می‌کنند.

لذا بی‌ثباتی در افغانستان می‌تواند برایش بسیار مضر باشد.

اما اسلام‌آباد احتمالا نزدیکترین روابط را با طالبان دارد.

  • روابط ایران و طالبان چگونه است؟
  • بحران افغانستان؛ برنامه‌ریزی روسیه برای دوران جدید
  • واکنش گروه‌ها و رسانه‌های جهادی به تسلط طالبان بر افغانستان چه بود
  • بحران افغانستان؛ واکنش قدرت‌های کلیدی منطقه به طالبان چه بوده؟

طالبان در اوایل دهه ۱۹۹۰ از مناطق شمالی پاکستان سر برآورد. بسیاری از افغانستانی‌هایی که در ابتدا به این جنبش پیوستند در مدرسه‌های مذهبی پاکستان درس خوانده بودند.

با این که همیشه کمک به طالبان را تکذیب کرده است، پاکستان یکی از تنها سه کشوری بود که به همراه عربستان سعودی و امارات عربی متحده حکومت طالبان در افغانستان را در دهه ۱۹۹۰ به رسمیت شناخت.

در عین حال آخرین کشوری بود که روابط دیپلماتیک خود با این گروه را قطع کرد.

با وجود این که این رابطه در ادامه رو به سردی گذاشت، عمر کریم، عضو مهمان موسسه انستیتو متحد سلطنتی در لندن، می‌گوید این بار "حس کلی بین تصمیم‌گیران پاکستانی این است که نسبت به دفعه قبل دست پرتری دارند."

برای آن دسته از پاکستانی‌هایی که از منظر رقابت با هند به دنیا نگاه می‌کنند، قدرت‌گیری طالبان به معنی کاهش نفوذ هند در این کشور است.

آقای کریم می‌گوید "چیزی که به طور خاص پاکستان را ناراحت می‌کرد وجود کنسولگری‌های هند در امتداد مرزش با افغانستان بود، در شهرهایی چون جلال‌آباد و قندهار. به نظر پاکستان این کنسولگری‌ها محرک اصلی عناصر ضدپاکستانی بودند، گروه‌های چون تحریک طالبان پاکستان در شمال و نیروهای مسلح بلوچ در جنوب."

به گفته او پاکستان تصور می‌کند که حضور مجدد طالبان در قدرت فرصتی برای برقراری مجدد نفوذش است.

او در ادامه می‌گوید "روابط تجاری افغانستان عمدتا از مسیر پاکستان صورت می‌گیرد، از جمله کالاهای اساسی مانند آرد، برنج، سبزیجات، سیمان و محصولات ساختمانی."

از طرف دیگر، پاکستان خواستار ایجاد "یک پل زمینی اقتصادی" با جمهوری‌های آسیای مرکزی از طریق افغانستان است تا به این شکل خود را به اقتصاد منطقه وصل کند.

این وابستگی اقتصادی ممکن است طالبان را قانع کند که در برخی امور، از جمله امنیتی، با پاکستان همکاری کند.

به گفته آقای کریم "دولت طالبان که از همین حالا در خطر انزوای جهانی است نمی‌تواند برخلاف میل پاکستان رفتار کند."

روسیه



منبع تصویر،

Reuters

توضیح تصویر،

نظامیان روسیه، ازبکستان و تاجیکستان رزمایش مشترکی را در نزدیکی مرز تاجیکستان و افغانستان انجام دادند

خاطره جنگ ده ساله میان شوروی و گروه‌های مسلح افغانستان بین سال‌های ۱۹۷۹ و ۱۹۸۹ - و شکست در آن - هنوز از یاد این کشور نرفته است.

با وجود این که این روزها منافع چندانی در خود افغانستان ندارد، بی‌ثباتی در این کشور می‌تواند تاثیر هنگفتی بر همسایگان شمالیش بگذارد که جمهوری‌های سابق شوروی محسوب می‌شوند و همچنان روابط بسیار نزدیکی با روسیه دارند.

  • زنان و موسیقی 'به اتفاقی نادر' در تلویزیون افغانستان تبدیل شده‌اند
  • اویغورهای افغانستان از طالبان و اکنون از چین وحشت دارند
  • داعش خراسان چیست؟
  • تاکید رسانه‌های چین: شی جین‌پینگ و ولادیمیر پوتین بر سر افغانستان اتفاق نظر دارند

نگرانی اصلی روسیه بابت احتمال تبدیل شدن افغانستان به پناهگاهی برای نیروهای جهادی منطقه قفقاز است، مخصوصا کسانی که به گروه دولت اسلامی عراق و شام وابستگی دارند و هم دشمن روسیه محسوب می‌شوند و هم دشمن طالبان.

روسیه خیلی سریع قدرت طالبان را به رسمیت شناخت و حتی پیش از آغاز خروج نیروهای غربی با این گروه تماس گرفت.

فیودور لوکیانوف، سردبیر مجله روسیه در روابط بین‌الملل، به بی‌بی‌سی گفت مسکو به "سیاست دوگانه" خود در افغانستان ادامه خواهد داد.

به گفته او "از یک طرف تلاش خواهد کرد به تماس‌های خود با طالبان ادامه دهد تا امنیت سیاسی را تضمین کند، و از طرف دیگر ما شاهد افزایش تعداد سربازان روسی حاضر در تاجیکستان و همکاری نظامی شدید با تاجیکستان و ازبکستان به منظور جلوگیری از ورود گروه‌های تندرو از افغانستان به این کشورها بوده‌ایم."

در نگاه کلان‌تر، خروج ایالات متحده از آسیای مرکزی قدرت واشنگتن را در منطقه‌ای که روسیه حوزه نفوذ خود می‌داند کاهش می‌دهد.

آرکادی دوبنوف، تحلیلگر سیاسی در مسکو، به روزنامه فایننشال تایمز گفت "چیزی که برای ما خوب است برای آمریکایی‌ها بد است، و چیزی که برای ما بد است برای آن‌ها خوب است. امروز وضع برای آمریکایی‌ها بد است و به همین خاطر برای ما خوب."

چین

منافع چین در افغانستان هم جنبه اقتصادی دارد و هم امنیتی.

با خروج ایالات متحده، شرکت‌های چینی در موقعیت مساعدی برای بهره بردن از منابع زیرزمینی افغانستان، از جمله عناصر کمیابی که در ریزتراشه‌ها و دیگر فناوری‌های جدید کاربرد دارند، قرار گرفته‌اند.

کارشناسان آمریکایی ارزش منابع زیرزمینی افغانستان را ۱ تریلیارد دلار تخمین می‌زنند.

"خیلی جدی مشغول آزار و اذیت اقلیت مسلمان خودش است و قاعدتا نگران این است که پیکارجویان اسلام‌گرای مخالف دنبال ایجاد پایگاه در افغانستان باشند"تخمین دولت افغانستان سه برابر این مقدار است.

اما روزنامه گلوبال تایمز، چاپ چین، روز ۲۴ اوت گزارش داد که شرکت‌های چینی هنوز دارند خطرات سیاسی و امنیتی را سبک‌ و سنگین می‌کنند.

این روزنامه در عین حال می‌گوید امکان فعالیت این شرکت‌ها در افغانستان تابع تاثیر تحریم‌های احتمالی غرب در آینده است. با این حال، این روزنامه می‌گوید که شرکت‌های چینی اشتیاق زیادی برای ورود به بازاری دارند که "هزاران کار انجام‌نشده در آن هست".

از منظر استراتژیک، دولت چین دلایل خوبی برای حضور بیشتر در افغانستان دارد - این کشور جایگاه مهمی در ابتکار کمربند و جاده چین دارد که شامل پروژه‌های تجاری و زیرساختی در ایران و پاکستان می‌شود.

منبع تصویر،

EPA

توضیح تصویر،

چین و روسیه بر سر بسیاری از مسایل افغانستان اتفاق نظر دارند

و همانند مسکو، پکن نیز نگران تبدیل شدن افغانستان به مامنی برای نیروهای تندرو در منطقه است، و وضعیت در ناحیه سین‌کیانگ در غرب چین این نگرانی را دوچندان می‌کند.

جاناتان مارکوس، تحلیلگر امور دیپلماتیک و گزارشگر سابق بی‌بی‌سی، می‌گوید چین "مرز کوتاهی با افغانستان دارد. خیلی جدی مشغول آزار و اذیت اقلیت مسلمان خودش است و قاعدتا نگران این است که پیکارجویان اسلام‌گرای مخالف دنبال ایجاد پایگاه در افغانستان باشند. لذا اصلا عجیب نیست که دستگاه دیپلماسی چین در هفته‌های اخیر به شدت در حال ابراز علاقه به طالبان بوده است."

شی جین پینگ، رئیس‌جمهور این کشور، و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در تماس تلفنی خود که روز ۲۵ اوت صورت گرفت توافق کردند که خود را برای "مبارزه فراگیرتر با تهدیدات تروریستی و قاچاق مواد مخدر از مبدا افغانستان" آماده کنند.

ایران



منبع تصویر،

EPA

توضیح تصویر،

عمر کریم می گوید انزوای جهانی طالبان به نفع ایران است

عمر کریم می‌گوید ایران "چند سال است" که با طالبان ارتباط دارد، مخصوصا از طریق سپاه قدس که متخصص جنگ‌های غیرمتعارف است و در نگاه ایالات متحده یک "سازمان تروریستی" محسوب می‌شود.

به گفته او این کشور "رابطه کاری خود با طالبان را حفظ کرده است. میزبان رهبران طالبان بوده است و در عین حال سلاح و منابع مالی در اختیار آن‌ها گذاشته است.

در عوض طالبان نیز رفتار بهتری با شیعیان افغانستان، مخصوصا هزاره‌ها، داشته است. به همین دلیل بود که مناطق هزاره‌نشین مرکز افغانستان بدون شلیک حتی یک گلوله به دست طالبان افتاد."

با این اوصاف گزارش‌های زیادی از بدرفتاری سربازان طالبان با اقلیت هزاره وجود دارد.

آقای کریم می‌گوید انزوای جهانی افغانستان باعث افزایش نفوذ ایران در این کشور خواهد شد.

"مساله دیگری که احتمالا برای ایران جذاب است دسترسی و بررسی برخی از پهپادهای پیشرفته، موشک‌ها و دیگر سامانه‌های تسلیحاتی آمریکایی است که حالا به دست طالبان افتاده است. هدف نهایی ادغام این فناوری‌ها در صنایع دفاعی خودش خواهد بود."

حفظ ثبات افغانستان در عین حال روند مهاجرت به ایران را نیز کاهش خواهد داد. به گفته کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان ۷۸۰٫۰۰۰ پناهنده و پناهجوی افغانستانی در ایران حضور دارند.

کشورهای غربی

رهبران غربی احتمالا تلاش خواهند کرد که این کارزار ۲۰ ساله را موفق جلوه دهند، اما شکی نیست که طالبان خود را پیروز میدان می‌داند.

یکی از رهبران این گروه در ماه آوریل، حتی پیش از فتح برق‌آسای کابل و شهرهای بزرگ توسط این گروه، به سکوندر کرمانی، خبرنگار بی‌بی‌سی، گفته بود "ما جنگ را برده‌ایم و آمریکا شکست خورده است."

ایالات متحده و متحدان غربی این کشور زمان زیادی برای بازسازی وجهه آسیب‌دیده خود لازم دارند.

اما آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، در سخنرانی روز ۲۵ اوت خود در پارلمان این کشور گفت که خروج نیروها "نباید به معنی پایان تلاش‌ها برای نجات همکاران افغانستانی و افرادی باشد که با قدرت‌گیری طالبان در وضعیتی اضطراری قرار گرفته‌اند."

او گفت "هدف ما باید حفظ هر چه بیشتر دستاوردهای ۲۰ سال گذشته در افغانستان باشد."

شارل میشل، رئیس شورای اروپایی، بعد از جلسه مجازی گروه جی‌۷ در ۲۴ اوت گفت که هنوز "زود است که تصمیم بگیریم چه روابطی بین ما و حاکمان جدید افغانستان شکل خواهد گرفت."

آقای میشل گفت که این رابطه جدید به "کردار و برخورد رژیم جدید" بستگی دارد و اضافه کرد "هم از منظر حفظ دستاوردهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی برای شهروندان افغانستانی، و حقوق آن‌ها، مخصوصا زنان، دختران و اقلیت‌ها، و همچنین تعهدات بین‌المللی طالبان - از جمله امنیت، مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر."

اولویت دیگر کشورهای غربی جلوگیری از ایجاد یک موج مهاجرتی جدید، و تبدیل شدن افغانستان به پرورشگاه عقاید افراطی است.

منبع تصویر،

Reuters

توضیح تصویر،

کشورهای غربی هزاران نفر را از کابل خارج کرده‌اند

حمله اخیر به فرودگاه کابل که توسط گروه ولایت خراسان حکومت اسلامی عراق و شام به عهده گرفته شد بیانگر خطرات بالقوه بود. سازمان‌های اطلاعاتی آمریکایی در روزهای منتهی به این حمله نسبت به امکان بروز قریب‌الوقوع یک حمله توسط این گروه که رقیب طالبان است هشدار داده بودند.

"میزبان رهبران طالبان بوده است و در عین حال سلاح و منابع مالی در اختیار آن‌ها گذاشته است"

جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، بعد از این حمله گفت که مجریان این حمله "تعقیب خواهند شد".

او در ادامه گفت "به کسانی که این حمله را اجرا کردند، و هر کس دیگری که خواهان آسیب زدن به آمریکا است، می‌گویم ما نمی‌بخشیم. ما فراموش نمی‌کنیم. ما شما را پیدا می‌کنیم و به مجازات می‌رسانیم. من در دفاع از منافع و مردممان از همه تمهیداتی که در اختیار دارم استفاده خواهم کرد.‌"

یکی از مفاد توافق طالبان و ایالات متحده این بود که آن‌ها به گروه‌های افراطی اجازه نخواهند داد که از خاک این کشور برای حمله به ایالات متحده و متحدانش استفاده کنند. کشتار در فرودگاه کابل ثابت کرد که نه تنها این گروه‌ها در کشور حضور دارند، بلکه فعالیت نیز می‌کنند.

گروه‌های اسلام‌گرا

همان‌طور که این حمله نشان داد، تنها دولت‌ها نیستند که خود را با نظم منطقه‌ای جدید وفق خواهند داد.

اختیارات جدید طالبان بر توازن قوا بین گروه‌های مسلح تاثیر خواهد گذاشت.

از یک طرف، کارشناسان نسبت به سازمان‌یابی مجدد القاعده هشدار می‌دهند، گروهی که با حمله به آمریکا در روز ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ مسبب اصلی حمله به افغانستان بود. سانا جفری، مدیر موسسه تحلیل سیاسی مناقشه در جاکارتا می‌گوید که از طرف دیگر گروه‌های جهادی الهام‌گرفته از حکومت اسلامی عراق و شام حالا "تحت فشار خواهند بود که ثابت کنند اصلا محلی از اعراب دارند یا نه".

منبع تصویر،

Getty Images

توضیح تصویر،

طالبان حمله داعش در کابل را محکوم کرد

خانم جفری به بی‌بی‌سی می‌گوید که گروه‌های حامی دولت اسلامی مشغول "تقبیح" پیروزی طالبان بوده‌اند و می‌گویند که "حاصل توافقی شنیع با ایالات متحده بوده است و نه جهاد اصیل."

با این حال او معتقد است که پیروزی طالبان "بهترین خبر برای وابستگان القاعده در سالیان اخیر بوده است."

"در جنوب شرقی آسیا ما شاهد نوعی شادی عمومی به خاطر پیروزی طالبان در کانال‌های ارتباطی محافل افراطی در شبکه‌های اجتماعی و بیانیه‌های رسمی بوده‌ایم. آموخته اصلی آن‌ها از این اتفاق این بوده است که پافشاری نتیجه‌بخش است. و شکی نیست که این مساله الهام‌بخش بسیاری از عناصر تندرو در منطقه خواهد شد."

  • خبرهای بیشتر را در کانال تلگرام بی‌‌بی‌سی فارسی دنبال کنید

منابع خبر

اخبار مرتبط