نگاهی به تدوین اصطلاح‌نامه «هنر اسلامی» در دفتر تبلیغات اسلامی

به گزارش خبرگزاری مهر، در سال ۱۳۹۶ طبق ضرورتی که در میز تخصصی توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی زیرمجموعه قطب بنیادهای نظری و نظام متقن علوم اسلامی و انسانی، تشخیص داده شد، تدوین «اصطلاح‌نامه هنر اسلامی» در دستور کار پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قرار گرفت.

حجت الاسلام والمسلمین مهدی نجیبی عضو هیئت علمی گروه تدوین سازمان‌های دانش پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در مورد روند مقدمات شکل‌گیری تدوین «اصطلاح نامه هنر» گفت: در سال ۱۳۹۶ طبق ضرورتی که در میز تخصصی توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی زیر مجموعه قطب بنیادهای نظری و نظام متقن علوم اسلامی و انسانی، تشخیص داده شد، تدوین اصطلاح‌نامه هنر اسلامی در دستور کار پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی قرار گرفت.

وی افزود: تدوین «اصطلاح‌نامه هنر اسلامی» به معنای استخراج اصطلاحات دانش هنر با رویکرد هنر ایرانی- اسلامی است؛ بر این اساس پس از تعریف هنر اسلامی و مشخصه‌های آن و نیز بررسی پیشینه این کار، منابع معتبر هنر با کمک متخصصان این دانش شناسایی شد و با ترسیم نقشه اولیه از هندسه هنر مواردی که هنر اسلامی در آن‌ها نقش برجسته داشته شناسایی گردید و به عنوان اولویت، اصطلاحات آن‌ها اخذ شده و روابط منطقی میان اصطلاحات تدوین شد تا از این رهگذر، خدمتی شایان در امر اطلاع‌رسانی متون کهن هنر اسلامی - ایرانی از راه ذخیره‌سازی و بازیابی روشمند، سریع، آسان و دقیق اطلاعات آن برداشته شود.

نجیبی در مورد هدف و ضرورت «اصطلاح نامه هنر» اظهار کرد: شناسایی اصطلاحات دانش هنر با رویکرد اسلامی، ایجاد نظم منطقی میان اصطلاحات دانش هنر با رویکرد ایرانی اسلامی، شناسایی و دسترسی به منابع هنر اسلامی و ایجاد ابزار کارآمد برای ارائه داشته‌های هنر اسلامی و دستاوردهای آن از راه ذخیره‌سازی و بازیابی نظام‌مند محتوای دانش هنر اسلامی از اهداف ما بوده است.

این پژوهشگر در مورد مداخل اصلی اصطلاح‌نامه هنر با رویکرد ایرانی و اسلامی به کار رفته در اصطلاح نامه هنر تصریح کرد: این مداخل مشتمل بر هنرهای تجسمی (شامل هنرهای دستی، هنرهای ترسیمی، معماری، مجسمه سازی، طراحی (دیزاین))، هنرهای نمایشی (شامل هر نوع عمل بدنی، همراه با دیالوگ، نوا یا افزوده‌های دیگر)، ادبیات (شامل شعر، نمایشنامه نویسی، داستان، نثر ادبی، فیلم نامه نویسی، ادبیات شفاهی)، بازی‌های رایانه‌ای، سینما و موسیقی است.

وی در مورد ویژگی‌های این اثر هم گفت: تدوین اصطلاح نامه هنر با در نظر گرفتن همه شاخصه‌های اصطلاح‌نامه مسبوق به سابقه نبوده است و برخی کارها که با نام اصطلاح‌نامه هنر وجود دارند از لحاظ فنی اصطلاح‌نامه نیستند. با توجه به گستردگی بحث هنر، بنا به ضرورت و با مشورت میز تخصصی توسعه و توانمند سازی علوم اسلامی، اصطلاح‌نامه «معماری اسلامی» در دستور کار قرار گرفت و با استفاده از نظر کارشناسان فن حوزه و دانشگاه، این اصطلاح‌نامه در بخش آثار مورد تحقیق قرار گرفت و با گرایش آثار معماری تدوین شد. شاخصه اصلی این کار، استفاده از اساتید فن برای طراحی درختواره اولیه طبق استانداردهای اصطلاح نامه نگاری است؛ به لحاظ بدیع بودن و در عین حال، غیر تخصصی بودن موضوع با همفکری و زیر نظر متخصصان موضوعی کار با سرعت و دقت ادامه پیدا کرد و طی چند مرحله به پایان رسید.

این کارشناس در ادامه سخنانش گفت: ابتدا اصطلاحات از منابع مشخص اخذ شد و با ذکر منبع طبق ساختار اصطلاحات روابط معنایی بین اصطلاحات برقرار شد؛ در چند مرحله اصطلاحات پیشنهادی بازبینی و هماهنگی میان اصطلاحات به وجود آمد و اصطلاحات تصویب اولیه شدند؛ شایان ذکر است در حین کار با برگزاری سمینار پروژه و ارتباط با مسئولین میز تخصصی توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی در جریان کار قرار می‌گرفتند. در نهایت، این کار بدیع با بیش از ۵۳۸۷ اصطلاح همراه با رابطه معنایی و منبع در فاز اول به پایان رسید که در این بین ۴۶۵۷ اصطلاح مرجح و ۷۳۰ اصطلاح نامرجح را شامل می‌شود.

وی در ادامه بیان کرد: این کار به همه گستردگی تنها بخش آثار معماری اسلامی را در بر داشته و در فاز بعد به هنر نقاشی و خط در بخش هنرهای تجسمی پرداخته خواهد شد که حمایت مسئولین امر را می‌طلبد و در صورت تخصیص بودجه مناسب با وجود زیرساخت‌های فنی در پایگاه مدیریت اطلاعات اسلامی کار تدوین اصطلاح نامه‌های هنر در موضوعات مختلف ادامه خواهد داشت. هم اکنون تمام اصطلاح نامه‌های تدوین شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی در پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی قابل استفاده است.