تفاوت‌های مناقصه سوخت ۲۰ درصد با طرح ۴ سال قبل غنی‌سازی در کشور ثالث

تنها ۲ روز از مذاکره نمایندگان جمهوری اسلامی ایران با اعضای گروه ۶ در اقامتگاه تابستانی کانتون ژنو نگذشته بود که روزنامه اعتماد به قلم ستون‌نویس نزدیک به تیم حسن روحانی در دوره اسبق مذاکرات هسته‌ای، طرح غنی‌سازی ۲۰ درصد را مشابه آنچه در ۵ سال قبل با دوراندیشی قابل دسترس بود، دانست. به گزارش رجانیوز، در این یادداشت تصریح شد: «سرانجام پس از حدود هفت سال به توافقی با گروه 2«5 دست یافتیم که پنج سال پیش نیز با اندکی تامل و دوراندیشی قابل دسترس بود. یعنی بدون تحمل آثار تخریبی اولین و دومین و سومین تحریم اعلام شده از سوی شورای امنیت سازمان ملل و ده ها میلیارد دلار خسارت نیز احتمالاً می توانستیم به توافقی دست یابیم که امروز حاصل شده است. براساس توافق اعلام شده قرار است ایران اورانیوم ۳ تا ۵ درصد غنی شده خود را به روسیه بفرستد و مسکو پس از افزایش درجه غنی سازی با حدود ۲۰ درصد محموله های بازسازی شده ایران را تحویل فرانسه بدهد تا به صورت میله های سوخت دوباره به ایران بازگردانده شود.» ستون‌نویس روزنامه اعتماد اما در حالی توافق بر سر غنی‌سازی ۲۰ درصد را از نتایج نشست ژنو خواند که حتی سولانا نیز در نشست مشترک خود با جلیلی هیچ اشاره‌ای به این موضوع نکرده بود، این در حالی است که حتی ناظران سیاسی آماتور نیز می‌دانند توافقات یک نشست در کنفرانس خبری مشترک پس از آن اعلام می‌شود و این یعنی ایران و ۱+۵ اساساً توافقی درباره طرح غنی‌سازی ۲۰ درصد نکرده بودند. ماجرای غنی‌سازی ۲۰ درصد چیست؟ ماجرای سوخت مورد نیاز با غنای ۲۰ درصد به نیاز رآکتور تهران بازمی‌گردد.

"به گزارش رجانیوز، در این یادداشت تصریح شد: «سرانجام پس از حدود هفت سال به توافقی با گروه 2«5 دست یافتیم که پنج سال پیش نیز با اندکی تامل و دوراندیشی قابل دسترس بود"رآکتور تحقیقاتی تهران که ساخته امریکایی‌ها است، با قدرت ۵ مگاوات حرارتی وسوخت MRT از سال ۱۳۴۶ راه اندازی ومورد بهره برداری قرار گرفته است. سوخت راکتور در سال ۱۳۷۲ از درجه غنای بالا (۹۳ درصد) به درجه غنای پایین (۱۹،۷ درصد) تبدیل و سوخت آن از آرژانتین تهیه شده است. تولید رادیوایزوتوپ های مختلف جهت مصارف پزشکی و صنعتی مهم‌ترین فعالیت این رآکتور است، به‌طوری که در حال حاضر حدود ۱۸۰ بیمارستان داخل کشور از تولیدات رادیودارویی این رآکتور استفاده می‌کنند. این در حالی است که در حال حاضر ایران هم برای این رآکتور هم برای مجموعه اراک نیاز به سوخت با غنای مشخص دارد. در شرایط فعلی ایران می‌تواند با بهره‌گیری از تأسیسات غنی‌سازی نطنز، سوخت مورد نیاز خود با غنای ۲۰ درصد را تأمین کند، با این حال، تنها به منظور عدم ایجاد حساسیت و نمایش حسن نیت خود در عین توانمندی، پیشنهاد خریداری کردن سوخت را مطرح کرده است.

روند طرح پیشنهادی چگونه بود؟ با تأکید بر اینکه طرح یک موضوع به معنای تأیید آن موضوع نیست، جمهوری اسلامی اواخر اردیبهشت ماه جاری در نامه‌ای به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از آمادگی برای مذاکره در زمینه خرید سوخت خبر داد و از آژانس درخواست کرد کشورهایی از شورای حکام را که قادر به فعالیت در این زمینه هستند، مطلع کند. با این حال، آژانس تنها به ۲ کشور در این زمینه اطلاع داد اما آژانس برخلاف وظیفه‌اش از اطلاع‌رسانی به کشورهای دیگر خودداری کرد که این مسئله اعتراض جمهوری اسلامی را در پی داشت. با این حال، پاسخ‌های غیررسمی به ایران حاکی از نوعی نارضایتی و حاوی این پیام بود که این ترفند جدید ایران برای تولید سوخت ۲۰ درصد است. مبنای زمان علنی کردن پیشنهاد خرید سوخت ۲۰ درصد پس از آنکه آژانس از مطلع کردن اعضای دارنده فناوری تبدیل سوخت ۲۰ درصد به‌منظور مشارکت در این فرآیند طی زمان قابل توجه خودداری کرد، جمهوری اسلامی تصمیم گرفت پیشنهاد خود را به‌صورت علنی مطرح کند و بر این اساس، همزمان با رو کردن برگ تأسیسات جدید هسته‌ای "فردو" در آستانه سفر رئیس‌جمهور به نیویورک، دکتر احمدی‌نژاد در یکی از اولین گفت‌وگوهای رسانه‌ای خود و در مصاحبه با خبرنگاران واشنگتن‌پست این پیشنهاد را مطرح کرد. طرح خرید سوخت ۲۰ درصد، بی‌ارتباط با مذاکرات ژنو اما در حالی که رسانه‌های غربی از توافق بر سر طرح خرید سوخت ۲۰ درصد در جریان مذاکرات ژنو خبر دادند، برخی رسانه‌های داخلی نیز که بدون توجه به فضای مذاکرات، تنها به ترجمه و سپس تحلیل‌نگاری بر مبنای اخبار این رسانه‌های غربی می‌پردارند، به این موضوع اشاره کردند، این در حالی بود که در جریان مذاکرات ژنو و پس از درخواست ۶ کشور و طرح سؤالاتی درباره تأسیسات جدید ایران و طرح خرید سوخت ۲۰ درصد، سعید جلیلی مذاکره‌کننده ارشد ایران ضمن تأکید بر اینکه این دو موضوع فی‌مابین ایران و آژانس در جریان است و هیچ ارتباطی به نشست ژنو ندارد، صرفاً به احترام پرسش‌کنندگان توضیحاتی کلی در مقابل استطلاع حاضران بیان کرد.

"یعنی بدون تحمل آثار تخریبی اولین و دومین و سومین تحریم اعلام شده از سوی شورای امنیت سازمان ملل و ده ها میلیارد دلار خسارت نیز احتمالاً می توانستیم به توافقی دست یابیم که امروز حاصل شده است"در عین حال، هیچ‌گونه اشاره‌ای در این زمینه در صورت توافقات مکتوب میان ایران و ۶ کشور نشد، سولانا نیز در مصاحبه مطبوعاتی خود تأکید کرد ما تنها پیشنهاد کردیم اما برخی رسانه‌ها موضوع را مصادره کردند و گفتند مصوب شد. طرف ایرانی نیز تأکید کرده بود که این مسئله تنها میان ایران و آژانس است و در این جلسه صرفاً اطلاع‌رسانی شد و مابقی مباحث در آژانس پیگیری خواهد شد، بنابراین، هرگونه اشاره به این مسئله در صورتجلسه توافقات یا نشست‌های خبری با تکذیب ایران مواجه خواهد شد. آثار عملیاتی طرح خرید سوخت ۲۰ درصد برای ایران و طرف‌های مقابل شاید مهم‌ترین اثر این طرح که طی ۲ هفته اخیر در رسانه‌های غربی نیز به آن اشاره شده، پذیرش، به رسمیت شناختن و تثبیت حق غنی‌سازی ایران باشد. بر مبنای این طرح پیشنهادی توسط کشورهای فروشنده (امریکا، روسیه و فرانسه) که هنوز اصل آن نیز مورد توافق قرار نگرفته و در حال بررسی است، ایران سوخت مورد نیاز ۲۰ درصد خود را تا میزان ۵ درصد غنی می‌کند و سپس آن را دراختیار کشور طرف توافق برای دریافت سوخت ۲۰ درصد قرار می‌دهد. تثبیت حق غنی‌سازی ایران به معنی آن است که صادرکنندگان قطعنامه‌های چهارگانه قبلی علیه ایران عملاً خود دست به نقض آن زده‌اند، چرا که براساس این قطعنامه‌ها ایران باید هرگونه فعالیت‌های غنی‌سازی خود را تعطیل کند و این یعنی بی‌اعتبار شدن قطعنامه‌ها.

چرا ۴ سال قبل نپذیرفتیم؟ این، احتمالاً اصلی‌ترین نکته‌ای است که منتقدان به آن اصرار دارند و حتی معتقدند اگر ۴ سال قبل این طرح را می‌پذیرفتیم، عملاً قطعنامه‌ای صادر نمی‌شد که امروز با این طرح بی‌اعتبار شود. طرفداران این ایده، همانند ستون‌نویس روزنامه اعتماد البته مشخص نمی‌کنند که ۴ سال قبل کدام اراده قطعی برای مشارکت با ایران در این زمینه وجود داشته است. به‌طوری که همه تلاش ستون‌نویس اعتماد برای اثبات اینکه ۴ سال قبل نیز چنین شرایطی فراهم بود و این جمهوری اسلامی بود که با رویکرد ماجراجویانه طفره رفت، به نقل قولی ازلاوروف وزیر امورخارجه روسیه که بندبازی‌های دولت آن به‌ویژه در قبال ایران مورد توجه محافل سیاسی است، ختم می‌شود: «روسیه می تواند آن کشوری باشد که براساس توافق جهان غرب با ایران، برای تهران غنی سازی انجام دهد.» این در حالی است که امروز طرح مناقصه سوخت ۲۰ درصد از سوی ایران در عین مجهز بودن به بیش از ۷ هزار سانتریفیوژ و دراختیار داشتن بیش از ۱۵۰۰ کیلوگرم سوخت با غنای ۵ درصد کاملاً برای محافل فنی و سیاسی روشن است. به این ترتیب، موقعیت امروز ایران با وضعیت ۴ سال قبل که تمامی فعالیت‌های هسته‌ای خود را به‌نام داوطلبانه و غیرالزام‌آور تعطیل کرده بود، قابل مقایسه نیست. قطعنامه ۱۱ آگوست ۲۰۰۵ (۲۱ مرداد ۸۴) شورای حکام علیه ایران تنها ۱۰ روز پس از آغاز به‌کار UCF اصفهان با روی کارآمدن دکتر احمدی‌نژاد و دولت جدید تأکید داشت که ایران ایران فورا تمامی فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی از جمله تولید مواد خوراک از جمله از طریق آزمایش و یا تولید در UCF را به حال تعلیق درآورد.

"ماجرای غنی‌سازی ۲۰ درصد چیست؟ ماجرای سوخت مورد نیاز با غنای ۲۰ درصد به نیاز رآکتور تهران بازمی‌گردد"در بسته پیشنهادی اروپا (۲۰۰۵) نیز بر توقف کل مراحل چرخه سوخت هسته‌ای از اکتشاف اورانیوم، ، معدن، تولید کیک زرد، تولید AUC، UO2، UF4، UF6، غنی‌سازی و تبدیل مواد غنی‌شده به میله سوخت و تبدیل میله‌ها به مجتمع سوخت و راه‌اندازی نیروگاه‌های تولید برق و بازفرآوری اورانیوم تأکید شده بود. همچنین تحویل یک پارتی ۱۲۰۰ کیلوگرمی سوخت ۵ درصد و دریافت سوخت ۲۰ درصد به معنای این نیست که ایران حق تولید سوخت ۲۰ درصد را ندارد و همچنین اینگونه نیست که برخلاف تصور رایج نیاز به ادامه مبادله با دوره تناوب کوتاه مدت باشد، به طوری که تحویل چنین محموله‌ای برای حدود ۱۰ تا ۱۵ سال رآکتور تهران کافی است.