کرونا: زمانی برای مستی پوپولیست‌های راست‌گرا

جمعه ۳ آوریل / ۱۵ فروردین: تا کنون بیش از یک میلیون تن در ۲۰۴ کشور و قلمروی جهان به ویروس جدید کرونا مبتلا شده‌اند و افزون بر ۵۳ هزار تن از آنها جان باخته‌اند. پندمی کووید-‌۱۹ باعث شده که مردم به ماندن در فضای خصوصی خانه‌ها وادار شوند و دولت‌ها نقشی مقتدرانه‌تر به خود بگیرند. سیاست‌های اضطراری به کار افتاده اند. ویروس کرونا از هر مرز ملی که عبور می‌کند، آن مرز سخت‌تر و بسته‌تر می‌شود.

اسلاوومیر سیراکُوسکی، سردبیر نشریه «نقد سیاسی» و رهبر حرکتی به همین نام از روشنفکران و هنرمندان و فعالان چپ‌گرا در لهستان ــ که شاخه‌هایی در اوکراین، آلمان و روسیه دارد ــ در یادداشت زیر در «بالکان اینسایت» به این مسأله می‌پردازد که چگونه پوپولیست‌های راست‌گرا به ویژه در لهستان و مجارستان با استفاده از پندمی کرونا در حال تثبیت قدرت‌های غیردموکراتیک خود هستند.

بستن مرزها در لهستان به دلیل شیوع کرونا ــ عکس: Shutterstock

تهدیدها برای امنیت ملی لاجرم بحث‌های سیاسی داخلی را محدود می‌کند. حالا که حکومت‌ها نقشی راهبری در مبارزه با پندمی کووید-‌۱۹ به خود گرفته اند، اپوزیسیون سیاسی در کشورهای تحت حکمرانی پوپولیستی به سرعت در حال به‌حاشیه‌رانده‌شدن است.

مقام‌های این کشورها روی کاغذ می‌توانند از بحران برای اعلام وضعیت اضطراری جهت محدودکردن دموکراسی بهره برند.

"جمعه ۳ آوریل / ۱۵ فروردین: تا کنون بیش از یک میلیون تن در ۲۰۴ کشور و قلمروی جهان به ویروس جدید کرونا مبتلا شده‌اند و افزون بر ۵۳ هزار تن از آنها جان باخته‌اند"اما اگر حتی دست به چنین کاری هم نزنند،‌ نیاز به «فاصله‌گیری اجتماعی» و دیگر تمهیدات محدودگرانه برای مقابله با ویروس به معنای کوچک‌ترشدن هرچه‌بیشتر فضای عمومی است.

در غیاب گرد‌هم‌آیی‌های بزرگ یا رویدادهای مربوط به کارزارهای انتخاباتی،‌ بحث سیاسی به طور کامل به حیطه‌ی رسانه‌ای منتقل شده است. رسانه‌ها به نوبه خود تمام توجه‌شان را معطوف بیماری کرده اند. این اتفاق به دلایلی عمل‌گرایانه رخ داده: تقاضای عامه بیینده و خواننده، پوشش کووید-‌۱۹ است. از سوی دیگر،‌ دلیلی اخلاقی هم وجود دارد: ارائه اطلاعات دقیق درباره ویروس جدید کرونا یک خدمت‌رسانی اساسی است.

با وجود این،‌ پوشش نزدیک و دائمی پندمی دیگر جایی برای توجه به جنبش‌ها و حزب‌های اپوزیسیون باقی نگذاشته است. مثلاً‌ از همین‌روست که جو بایدن، نامزد احتمالی دموکرات‌ها برای رقابت با دونالد ترامپ در انتخابات نوامبر، اساساً یک‌شبه از دید عموم ناپدید شد.

آمریکایی‌ها در عوض با پوشش روزانه و زنده نشست‌های مطبوعاتی ترامپ ــ بخوانید سخنرانی انتخاباتی ــ مواجهند که در آنها رئیس‌جمهوری ایالات متحده متخصصان حکومت را به نمایش می‌گذارد و این متخصصان به نوبه خود باید تلاش کنند تا دروغ‌ها و اطلاعات کذب او را درباره پندمی، در حالی‌که کنارش ایستاده‌اند، تصحیح کنند.

به طور مشابه، بنی گانتس، رهبر اپوزیسیون در اسرائیل تصمیم گرفته که به دولت جدید به رهبری نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو بپیوندد و دلیل‌اش را شرایط مربوط به پندمی ذکر کرده است.

دولت‌های پوپولیست در اروپای مرکزی و شرقی نیز در حال سوء استفاده از معلق‌شدن زندگی برای پیاده‌سازی برنامه‌هایی هستند که از دیرباز طرح‌اش را در سر داشتند.

با تمرکز رسانه‌های بین‌المللی بر پندمی، آدم‌های اندکی متوجه خواهند شد که در مجارستان یا لهستان چه اتفاقی در حال رخ دادن است.

گزارش‌دادن درباره یاروسواف کاچینسکی، رهبر غیررسمی لهستان، و ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان ظاهراً دیگر حتی از صفحه‌های رسانه‌هایی که سال‌ها این دو را پوشش می‌دادند، ناپدید شده است.

درحالی‌که اپوزیسیون مجارستان در حال اعتراض به «وضعیت اضطراری» تحمیلی اوربان هستند، اپوزیسیون لهستان خواهان برقراری وضعیت اضطراری‌اند. غرب، حتی اگر می‌خواست اعتراضی بکند، می‌توانست به راحتی در این ملغمه سرگیجه بگیرد و نداند چه مطالبه‌ای مطرح کند.

پارلمان مجارستان اکنون به اوربان قدرت «حکمرانی از طریق دستور اجرایی» را برای مدت‌زمانی نامعلوم اعطا کرده است. اوربان با در اختیار داشتن قدرت‌های اضطراری،‌ می‌تواند حقوق فردی را معلق و مردم را به زور تهدید زندان به قرنطینه وادار کند.

دولت او همچنین خواهد توانست روزنامه‌نگارانی را که متهم به انتشار اطلاعات غلط یا تحریف آنها می‌شوند، تا پنج سال به زندان بیندازد.

از سوی دیگر در لهستان، آخرین چیزی که کاچینسکی و حزب «قانون و عدالت‌»‌اش می‌خواهند، اعلان وضعیت اضطراری است، زیرا با این کار باید انتخابات بعدی را به تعویق بیندازند.

تحت این شرایط، آندژی دودا، رئیس‌جمهوری فعلی لهستان قطعاً انتخابات آینده را در ۱۰ مه خواهد برد. دولت حزب قانون و عدالت در حال سوء استفاده از پندمی برای تضمین انتخابات دوباره دودا برای یک دوره دیگر است، درحالی‌که اپوزیسیون در قرنطینه ویروس کرونا گرفتار آمده اند.

دودا و حزب‌ قانون و عدالت در ژانویه و فوریه سال جاری با مشکلات زیادی روبرو شدند زیرا معلوم شد ۴۴۰ میلیون یورو به رسانه‌های عمومی لهستان اختصاص داده اند که اساساً ارگان تبلیغاتی حزب شده اند. از آنجایی که اپوزیسیون از مدت‌ها پیش خواهان اختصاص این بودجه به خدمات درمانی شده بود، تصمیم دولت دودا اکنون بیش از پیش رسوایی‌آمیز است.

به علاوه، پیش از بروز اپیدمی کرونا، آراء نامزد اپوزیسیون رو به افزایش بود.

"پندمی کووید-‌۱۹ باعث شده که مردم به ماندن در فضای خصوصی خانه‌ها وادار شوند و دولت‌ها نقشی مقتدرانه‌تر به خود بگیرند"اما او حالا مجبور شده که کارزارهای انتخاباتی‌اش را لغو کند و محبوبیت‌اش در برابر دودا کاهش یافته است.

رأی‌دهندگان لهستانی هراسیده از پندمی نیز اکنون تمایل اندکی به جدل‌های حزبی دارند و می‌خواهند توافقی سیاسی برای مواجهه با کرونا پدید آید. این موضوع کار اپوزیسیون برای حمله به دولت را سخت‌تر کرده.

دونالد تاسک، رئیس لهستانی پیشین شورای اروپایی و نخست‌وزیر سابق لهستان، در یک گفت‌و‌گوی تلویزیونی از رویکرد فرمانبردارانه اپوزیسیون لهستان انتقاد و ابراز نومیدی کرد.

تاسک همچنین گفت نمی‌خواهد ۱۰ مه رأی بدهد و خانواده، دوستان و دیگر رأی‌دهندگان را هم تشویق می‌کند که به خاطر ریسک ابتلا به کووید-‌۱۹ رأی ندهند: «تنها یک دیوانه یا جانی می‌تواند الان پیشنهاد برگزاری انتخابات بدهد.»

همزمان، انتخابات‌ها، رقابت‌های مقدماتی و رفراندوم‌ها در بیش از ۲۰ کشور به تعویق افتاده‌اند یا تغییر کرده اند؛‌ از جمله در ایالات متحده، اسپانیا، فرانسه، آلمان و ایتالیا. پس شگفت‌آور نیست که ۷۲ درصد از لهستانی‌ها در یک نظرسنجی گفته اند که انتخابات ریاست‌جمهوری باید به تعویق بیفتد.

پس از انتخابات ریاست‌جمهوری، حزب قانون و عدالت سه سال بدون انتخابات را پیش رو خواهد داشت و از آن برای تثبیت قدرت‌اش بهره خواهد برد. در این صورت، جامعه مدنی لهستان آخرین سنگر برای مقابله با حکمرانی بدون نظارت قانون و عدالت خواهد بود.

چهار سناریو برای جهان پس از کرونا