شکست«تحمیل» و «تحریم»با برگزاری اجلاس عدم تعهد در تهران

سرویس سیاسی «فردا»:

تهران تا چند روز دیگر میزبان هیات های دیپلماتیک

از کشورهای عضو جنبش عدم تعهد است. جنبش عدم تعهد از زمان شکل گیری آن در اوج دوران دو قطبی در ۱۹۵۵ تا حال حاضر فراز و فرودهایی را طی کرده و با وجود فاصله گرفتن از اهداف اولیه بانیان و موسسان آن هنوز هم یکی از سازمان های مهم بین المللی است که گاها در برخی وقایع و تحولات جهانی نقش آفرینی داشته است. این جنبش مشخصا در خصوص پرونده هسته ای ایران موضعی منطقی و بر خلاف مواضع کشورهای غربی داشته است. برگزاری این اجلاس در ایران در شرایطی که کشورهای غربی تلاش خود برای انزوای جمهوری اسلامی ایران را بیش از پیش کرده اند واجد اهمیت بسیار است. در همین باره نظر دکتر الهام امین زاده استاد حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس هفتم را جویا شده ایم که در ادامه می خوانید.

خانم دکتر امین زاده چند دهه از تاسیس جنبش عدم تعهد می گذرد و این جنبش راز و فرودهایی در این سالها داشته است.

"سرویس سیاسی «فردا»:تهران تا چند روز دیگر میزبان هیات های دیپلماتیکاز کشورهای عضو جنبش عدم تعهد است"توضیح دهید که اهمیت این جنبش در تحولات فعلی جهان چیست؟ آیا جنبش عدم تعهد نقش آفرینی خاصی در فضای فعلی سیاسی جهان دارد؟

جنبش عدم تعهد به عنوان یک سازمان استراتژیک ۱۲۰ عضو دارد و بعد از سازمان ملل بزرگترین گردهمایی کشورهای جهان است. اول به لحاظ تعداد کشورهای عضو دارای اهمیت است دوم به لحاظ اصولی که در همان ابتدای تاسیس در سال ۱۹۵۵ در کنفرانس باندونگ مطرح کرد. اصولی که منحصر به فرد است و ما آن را در سازمان ها یا نهضت های دیگر نمی بینییم. از جمله این اصول استقلال و عدم تعهد به بلوک های قدرت و عدم انعقاد پیمان های نظامی یا قراردادهای اتحاد با قدرتهای بزرگ است. این اصول در واقع یک روحیه استقلال و عدم وابستگی به بلوک های قدرت را به کشورهای عضو اعطا می کرد.

قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوری ما در جهان دو بلوک داشتیم یکی بلوک شرق یا سوسیالیسم و یکی هم بلوک غرب یا کاپیتالیسم و کشورهای عضو این جنبش در میانه این دو سعی داشتند تا اسیر سیاست های استعماری و استکباری این دو بلوک قدرت نشوند.

شکل گیری جنبش عدم تعهد در فضای دو قطبی بوده است و حال سالهاست که نظام دوقطبی به آن معنا فروپاشیده است. بر همین اساس برخی معتقدند که جنبش عدم تعهد هم باید بازتعریف شود چرا که مبنای ماهوی تاسیس و تشکیل خود را از دست داده است؟

ممکن است شرایط جهان تغییراتی کرده باشد اما نقش و اهداف جنبش عدم تعهد همچنان چا برجاست و اتفاقا نقش این جنبش در شرایط فعلی جدی تر هم شده است. چرا که هر چند نظام دو قطبی فروپاشیده اما یک جانبه گرایی آمریکا وجود دارد و این کشور مدعی حکمرانی جهانی است. در برابر اهداف و سیاست هایی که این قدرت جهانی در نقاط مختلف جهان دنبال می کند، اهداف و مبانی هویت بخش جنبش عدم تعهد همچنان کاربرد دارد.

"این جنبش مشخصا در خصوص پرونده هسته ای ایران موضعی منطقی و بر خلاف مواضع کشورهای غربی داشته است"نقش این جنبش حساس تر و جدی تر شده بخصوص برای کشورهایی که می خواهند مشی و راه و رسم عدم تعهد را دنبال کنند. با این حال نیاز است که این جنبش قوی تر عمل کند. مثلا ارتباط های بین کشورهای جنوب

–

جنوب و احقاق حق این کشورها از کشورهای شمال بیشتر شود.

شما بر اهمیت و نقش آفرینی جنبش عدم تعهد در شرایط جهانی جدید مصر هستید. با این وصف برگزاری اجلاس عدم تعهد ها در تهران و در شرایطی که تلاش های غربی ها برای اعمال فشار بیشتر به تهران شدت دارد، چه اهمیتی دارد؟

در شرایط فعلی که سازمان های بین الملل و کشورهای غربی و برخی کشورهای منطقه تلاش می کنند که سیاست های ایران را بایکوت کنند و برنامه ها و خواسته های نابحق خود را بر ایران تحمیل کنند.

آنها همچنین تلاش دارند نشان دهند که جمهوری اسلامی منزوی شده است. این خیلی مهم است که هیات های دیپلماتیک از کشورهای مختلف در تهران حضور یابند. در حقیقت این گردهمایی به منزله شکستن سیاست های تحمیلی و تحریمی است. یعنی اجلاس عدم تعهد در تهران و حضور هیات های عالی رتبه دیپلماتیک در تهران سیاست های تحمیلی را قطعا ناکام می کند و ایران را وارد یک دوره جدیدی از مبارزه با سیاست های استکباری می کند.

معمولا حاشیه اجلاس های مهم منطقه ای و بین المللی فرصتی است برای رایزنی ها و گفتگوهای دو یا جند جانبه کشورها با یکدیگر. از این منظر ارزیابی شما از اجلاس مذکور چیست.

"برگزاری این اجلاس در ایران در شرایطی که کشورهای غربی تلاش خود برای انزوای جمهوری اسلامی ایران را بیش از پیش کرده اند واجد اهمیت بسیار است"آیا می توان در کنار اهمیت کلی اجلاس، از فرصت رایزنی های حاشیه ای هم به عنوان یک ابزار دیپلماتیک استفاده کرد؟

صدر در صد. این فرصت مناسبی است هم برای هیات هایی که به ایران می آیند و هم برای دستگاه دیپلماسی ما. دستگاه دیپلماسی ما باید از این فرصت بخوبی استفاده کند و در گفتگوهای دو یا چند جانبه به تبادل اطلاعات و تحلیل ها بپردازد. اما در مورد خود اجلاس باید در نظر داشت که ایران اگر بخواهد برای اهدافی که صرفا منافع شخصی است تلاش کند شاید خیلی موفق نباشد. طبیعی است که اهداف و منافع جمعی عدم تعهد در دستور کار باشد.

یعنی استقلال،عدم تعهد، همیاری و همبستگی بین کشورها. در جلسات مختلف حاشیه اجلاس و چه در خود اجلاس باید این مسایل تبیین و تشریح شود تا بتوانیم به یک هنجار سازی جدید مبتنی بر دمکراسی در عرصه بین الملی نایل شویم.

به نظر شما کشورهای عضو جنبش عدم تعهد چنین ظرفیت و پتانسیل هایی را دارند که بخواهند در برابر یک جانبه گرایی موجود به یک هنجار سازی جدید مستقل از آن دست پیدا کنند؟

ظرفیت ها موجود است ولی ما باید با واقع گرایی به آن نگاه کنیم. واقع گرایی این است که صرفا نمی توانیم با اتکا به یک آرمانگرایی بدور از واقعیات کارمان را پیش ببریم. واقعیت این است که برخی کشورها برای بهره برداری از منابع خود به کشورهای پیشرفته نیاز دارند. بعضی با کمک های مالی کشورهای پیشرفته ارتزاق می کند.

"اول به لحاظ تعداد کشورهای عضو دارای اهمیت است دوم به لحاظ اصولی که در همان ابتدای تاسیس در سال ۱۹۵۵ در کنفرانس باندونگ مطرح کرد"این واقعیت ها وجود دارد منتها نیاز کشورها در خیلی مواقع با خواست آنها شاید متفاوت باشد. اگر بشود این نیازها را از طریق هماهنگی های بین کشورهای عدم تعهد برطرف کرد قطعا به آن خواسته های اولیه جنبش عدم تعهد هم خواهیم رسید.