بهبودفضای شهری برای معلولان/ قصه پُر غصه معلولیت در استان سمنان

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: محمد حسین عابدی - یکی از مسائلی که همواره دغدغه معلولان، به‌خصوص نابینایان و افرادی که بر روی ویلچر می‌نشینند، معماری شهری است در سطح شهرستان‌های استان سمنان مانند سایر شهرها، کمیسیون مناسب‌سازی شهری با حضور بهزیستی، شهرداری، فرمانداری، پلیس و … حضور دارند اما به نظر می‌رسد هنوز این شهر تا ایده آل مناسب شهروندان معلول فاصله دارد.

به‌تازگی اما شهرداری شهرهای استان سمنان عملیات مناسب‌سازی پیاده‌روهای را برای استفاده معلولان به‌خصوص نابینایان آغاز کرده‌اند و برخی محدوده‌ها کم‌کم شکل و شمایل پیاده‌روهای شهرهایی مانند تهران و مشهد را می‌گیرد هرچند این اتفاقات هنوز کافی نیستند اما می‌توانند آغازی بر یک نهضت که ما آن را نهضت مناسب‌سازی شهرها برای معلولان نام می‌نهیم، باشد.

سوال اینجا است که آیا یکی از اعضای شورای مناسب‌سازی شهری تابه‌حال بر روی یک صندلی چرخ‌دار نشسته‌اند یا تاکنون چشمانشان را بسته‌اند که ببینند مثلاً از محدوده میدان مرکزی شهرهایمان می‌تواند به‌راحتی از خیابان عبور کند؟ یکی از معلولان درباره مناسب‌سازی شهری به خبرنگار مهر، می‌گوید: مشکل اصلی غالب معلولان شاهرودی این است که یک معلول، عضو شورای مناسب‌سازی نیست.

مسطح کردن خیابان‌ها

محمدرضا که مادرزاد نابینا است معتقد است: اگر یک عضو معلول مثلاً نابینا یا معلول جسمی حرکتی عضو این شورا باشد می‌تواند ابتدا به آنان بگوید ما چه می‌خواهیم. جالب اینکه تاکنون از ما نخواسته‌اند که درباره خیابان‌ها و پیاده‌روها نظر دهیم از سوی دیگر بهزیستی به نظر می‌رسد نتوانسته آن‌طور که بایدوشاید در این شورا نقش‌آفرینی کند ما مدافع حقوق می‌خواهیم، پس باید نهادی که بیاید و بگوید مثلاً محدوده خیابان ۲۲ بهمن نیازمند بهسازی و مناسب‌سازی برای معلولان است.

او بابیان اینکه معلولان فراموش شده‌اند، تأکید کرد: خوشبختانه شهرداری در این دو سال اخیر توانسته اقدامات خوبی انجام دهد مثلاً تمام پستی بلندی‌ها یکسان شدند پلکان‌ها حذف شدند راه‌ها مسطح شد، ابتدای هر پیاده‌رو یک نرده آهنی قرار گرفت تا موتورها نتوانند به پیاده‌رو بیایند و این روزها هم که پیاده‌روها کم‌کم مناسب می‌شوند اما هنوز خیلی تا شهرهای مناسب معلولان فاصله‌داریم در مقاله‌ای می‌خواندم که در اوکراین که یک کشور درجه‌دو اروپایی محسوب می‌شود، اتوبوس‌ها تماماً دارای سطح شیب‌دار هستند تا معلولان با ویلچر بتوانند وارد آن‌ها شوند. همچنین ستون‌های بریل بر روی دیواره‌های اتوبوس قرار دارد که نام ایستگاه‌ها را نوشته و یا نرم‌افزار مسیریاب نام مسیرها و خیابان‌ها را اعلام می‌کند.در ایران فقط در برخی مناطق تهران چنین چیزهایی دیده می‌شود.

از او درباره خیابان‌ها می‌پرسم و می‌گوید: بدترین خیابان‌های مرکز شهر است یعنی به‌جرئت می‌توان گفت پیاده‌روهای خیابان برای ما عذاب‌آور هستند خیابان‌های دیگر نامناسب است هر کس یک مانعی در خیابان قرار داده و کسی هم جلودارش نیست اما برخی که نوسازی شده‌اند خیلی بهتر است هرچند محدوده میدان‌های شهرهای مان نیز نامناسب است. موضوع بعد بازار است که از وسطش جوی کوچکی عبور می‌کند که بسیار صاف و صیقلی است و همیشه می‌تواند باعث واژگون شدن ما شود. از شهرداری می‌خواهیم این جوی‌های کوچک صاف و صیقلی را بردارند غیرممکن است دوچرخه، کودک یا معلولی به آن پای بگذارد و زمین نخورد.

طراحی نادرست شهری

یک کارشناس شهرسازی و مدرس دانشگاه نیز درباره معماری شهری می‌گوید: همه از خیابان‌ها سهم دارند درنتیجه شما وقتی می‌خواهید مسیری را طراحی کنید باید یک معلول، انسان نشسته روی ویلچر و مدارس و دانش آموزان و … را در نظر بگیرید اما ازآنجاکه شاهرود مانند دیگر شهرهای استان سمنان، شهر انسان‌محور محسوب نمی‌شود، یعنی انسان‌ها، محور طراحی شهری نیستند بلکه ماشین‌ها و خودروها و تردد آنان ملاک قرار گرفته‌اند.

محمدمهدی جلالی معتقد است: شهری که مبنایش شهر انسان‌محور نبوده نمی‌توان از آن توقع داشت مکان خوبی برای زندگی یک معلول باشد کافی است این شهرها را با سئول کره جنوبی، استکهلم سوئد مقایسه کنید تا ببینید مسیر ویژه نابینایان، مسیر ویژه دوچرخه، مسیر ویژه دانش آموزان، مسیر ویژه پیاده‌روی، مسیر ورودی مراکز خرید و این دست زیرساخت‌ها چه جایگاهی در شهری مانند شاهرود دارند.

او راه برون‌رفت از این مشکل را ترویج زیرساخت‌های شهر انسان‌محور می‌داند و می‌گوید: باید به این نتیجه برسیم که شهرهایمان جایگاه زیستن مردم هستند، نه مانور ماشین‌ها؛ قرار است، خودروها به خدمت مردم باشند نه انسان در خدمت آنان؛ لذا باید پایه شهرسازی، انسان باشد.

شهرها انسان محور نیستند

ویژگی‌های شهرهای استان سمنان با شهر انسان‌محور که در آن پل عابر پیاده، مسیر دوچرخه‌سواری و معماری و طراحی ویژه باهدف ارتقای زندگی انسان‌ها لحاظ شده باشد، فاصله زیادی دارد.

"موضوع بعد بازار است که از وسطش جوی کوچکی عبور می‌کند که بسیار صاف و صیقلی است و همیشه می‌تواند باعث واژگون شدن ما شود"شاهرود با دارا بودن بیشترین تعداد معلولان در کل استان مشت نمونه خروار از شرایط جامعه این قشر است.

مسئله‌ای که باید به آن توجه داشت پارک خودرو در پیاده راه‌های شهرهای استان سمنان است به نظر می‌رسد باید عزم پلیس راهنمایی رانندگی در برخورد با این متخلفان، جدی باشد معمولاً با افرادی که در پیاده‌روهای مقابل منزلشان خودرو پارک می‌کنند برخوردی نمی‌شود آن‌هم با این توجیه که آن‌ها گناهی ندارند که منزلشان نبش خیابان است اما این در حالی است که در این آپارتمان‌ها هر واحد یک پارکینگ دارد و لذا می‌توان از آن بهره جست موضوع این است که برخی افراد دارای چند خودرو هستند و مجبور به‌قرار دادن آن‌ها در پیاده‌روها و انسداد آن‌ها می‌شود تا یک معلول مجبور شود خطر ورود به خیابان را به جان بخرد.

بهسازی معابر

علی‌رضا معصومی مدرس دانشگاه اما معتقد است برای بهسازی معابر شهری و در کل ارتقای شهر برای زندگی بهتر معلولان چیزی فراتر از شرایط پیاده‌روها و سنگ‌چین معابر نیاز است او به کرامت انسانی می‌گوید: باید فرهنگ زیست معلولان در کنار افراد جامعه با نیم‌نگاهی به بهبود و ارتقای زندگی‌شان در جامعه ما فراهم شود وگرنه زیرساخت‌ها اگر فراهم شوند بازهم تأثیر چندانی در بهبود زندگی معلولان نخواهند داشت.

معصومی معتقد است: شهرداری مجبور است برای عدم ورود موتورسیکلت‌ها به درون پیاده‌رو از آهن‌آلات مانع استفاده کند و مکانی را برای عبور ویلچر طراحی و بارنگ زرد متمایز کند اما یک نابینا باید چطور از این موانع عبور کند درنتیجه این سوال پیش می‌آید که چرا شهرداری این آهن‌آلات را بر سر راه پیاده راه قرار داده است؟ به‌واسطه اینکه هنوز فرهنگ عدم تردد در پیاده‌رو در جامعه نهادینه نشده است درنتیجه اگر تمام شهر هم سنگ‌فرش ویژه معلولان شود، ممکن است یک موتورسیکلت با ورود به پیاده‌رو به معلولی آسیب بزند.

وی بابیان اینکه بخش اعظمی از بهبود شرایط زندگی برای معلولان موضوع فرهنگی است، تأکید کرد: ما معلولان را در درون جامعه پذیرفته‌ایم و ازلحاظ عواطف و احساسات در زمره بهترین کشورهای جهان هستیم اما فقط در همین حد نه بیشتر؛ ما هیچ‌گاه نیامده‌ایم مقابل خانه‌مان را به خاطر تسهیل درآمد و شد یک نابینا مسطح کنیم همیشه به فکر خودمان بوده‌ایم که مقابل منزلمان زیباتر شود یا در هنگام رانندگی با لحظه‌ای توقف خودروی جلوتر دستمان را بر روی بوق می‌فشاریم بدون اینکه بدانیم دلیل توقفش چیست شاید معلولی در برابر خودروی او ایستاده است درنتیجه بخش اعظمی از تسهیل شرایط و زیرساخت‌ها برای معلولان در ذهن و قلب و مغز ما است. موضوع بعد اما اینکه همیشه تصمیم سازان ما از شرایط دور بوده‌اند یعنی برای معلولان ما انسان‌های سالم تصمیم می‌گیرند حال‌آنکه بهتر است سالی یک‌بار حداقل معلولان را در شورای ترافیک یا شورای بهسازی معابر شهری دعوت کرد و نظریان را خواست.

مسعود جهان‌سیر معاون بهزیستی استان سمنان و رئیس بهزیستی شهرستان شاهرود نیز بابیان اینکه این اداره دبیر ستاد بهسازی معابر شهری است که نشست‌های این ستاد در سال ۹۸ تاکنون یک‌بار برگزارشده است، گفت: این نشست باید به‌صورت فصلی برگزار شود امیدواریم نشست بعدی زودتر برگزار گردد.

جهان سیر می‌گوید: در این نشست یک عضو از جامعه نابینایان و یک عضو از جامعه معلولان حرکتی که اتفاقاً معاون شهردار شاهرود نیز محسوب می‌شود، عضو هستند و نظرات و پیشنهادها ارائه می‌شود اما امیدواریم به‌زودی شاهد برگزاری نشست‌های دیگری از این کمیته باشیم.

اقدامات در دستور کار

شرایط شاهرود به عنوان شهری در استان که بیشترین معلول را دارد نشان از شرایط رو به تغییر و بهبود می‌دهد چرا که در دو سال منتهی به ابتدای ۹۹ شهرداری شاهرود یک میلیارد تومان بودجه برای بهسازی معابر شهری ویژه معلولان و نابینایان اعتبار تخصیص داده است، سال گذشته از ۵۰۰ میلیون تومان اعتبار این طرح‌ها تمام مبلغ جذب و پروژه‌هایی از قبیل موزاییک‌های ویژه نابینایان، استقرار موانع ویژه عبور ویلچر، رفع بلندی‌ها و … اجرا شد. در سال جاری نیز طبق اعلام شهرداری برای این طرح‌ها ۵۰۰ میلیون تومان دیگر در نظر گرفته‌شده که تا پایان شش‌ماهه اول سال جاری ۱۰۰ میلیون تومان از آن جذب و طرح‌های ویژه معلولان مانند آنچه در ابتدای خیابان شهربانی دیده می‌شود، در دست اجرا است شهرداری نگاه ویژه‌ای به بهسازی معابر برای معلولان دارد و این تلاش‌ها در تمام طول سال ادامه خواهد یافت.

مسیرهایی برای مناسب‌سازی در سطح شهر شاهرود در نظر گرفته‌شده به چند گروه تقسیم‌شده‌اند برای مثال شهرک گل‌ها، سالن مدیریت بحران، میدان آزادی، بلوار، فردوسی، ۱۷ شهریور، ۲۲ بهمن و پارک کودک تا میدان حسینی و ساختمان شهرداری در مسیر یک قرار دارند در آن‌ها اقداماتی مانند ایجاد رمپ و درب الکترونیک در اداراتی مانند شهرداری، پارکینگ خودروی معلولان، تسطیح، موزائیک ویژه نابینایان، رفع اختلاف سطح، رمپ و ده‌ها مورد دیگر انجام می‌پذیرد.

نگاه ویژه ای وجود دارد

معاون عمرانی استاندار سمنان نیز بابیان اینکه مناسب‌سازی در ارائه خدمات به مردم یکی از موضوعات مهم در حوزه مدیریت شهری محسوب می‌شود، معتقد است: باید از ظرفیت افراد متخصص و کارشناس در اجرای طرح‌های مرتبط با مناسب‌سازی معابر ویژه معلولان و جانبازان استفاده شود.

منوچهر فخری با اشاره به تلاش‌های انجام‌شده مطلوب در حوزه مناسب‌سازی معابر ویژه معلولان و جانبازان تأکید کرد: البته بسیاری از اقدامات همچنان در این حوزه مورد غفلت واقع‌شده که لازم است در دستور کار و اولویت اقدامات قرار گیرد.

وی بابیان اینکه شهرداران با مشورت معلولان و جانبازان اقدامات مناسب‌سازی را در حوزه اجرای طرح‌های مدیریت شهری انجام دهند، می‌گوید: قید اجرای معابر مناسب‌سازی شده باید در بحث صدور پایان کار برای ساختمان‌های مورداستفاده عموم جانبازان و معلولان موردتوجه قرار گیرد همچنین نظارت و رصد اجرای طرح‌های مناسب‌سازی معابر در استان باید به‌صورت جدی مورد پیگیری قرار گیرد. از سوی دیگر مسیرهای پیاده راه در بسیاری از شهرهای و استان‌های کشور و جهان عملیاتی و اجرایی شده است که این مهم باید در استان سمنان نیز در اولویت اقدامات مدیریت امور شهری لحاظ شود.

درنهایت باید گفت تلاش‌های خوبی برای بهسازی معابر شهری برای معلولان در استان سمنان صورت گرفته اما قطعاً باید اذعان داشت که این تلاش‌ها هنوز کافی نیستند ما روزی می‌توانیم بگوییم معابر ما برای معلولان بهسازی شده‌اند که دیگر شاهد بروز و ظهور موانعی در بین پیاده راه‌های شهرمان نباشیم همچنین اتوبوس‌های ما توان پیاده و سوار کردن معلولان در ایستگاه‌های مختلف را داشته باشند و در شهرمان مکان‌هایی برای پارک خودروهای معلولان دیده شود.