لبنان در سال ۹۵؛ رویدادها و روندها

لبنان در سال ۹۵؛ رویدادها و روندها
خبرگزاری فارس
خبرگزاری فارس - ۱۱ فروردین ۱۳۹۶

لبنان در سال ۹۵؛ رویدادها و روندها

سرنوشت لبنان احتمالا بیشتر از هر کشور دیگری به معادلات خارجی گره خورده است. شرایط ژئوپلیتیکی این کشور از یک سو و نفوذ قدرت‌های منطقه‌ای در آن از سوی دیگر، باعث شده تا حتی سیاست داخلی لبنان هم عمیقا رنگ و بوی روابط خارجی به خود گیرد.

سال ۹۵ برای لبنان سال خوبی بود. بحران زباله پایان یافت، رئیس جمهور پس از دو سال و نیم انتخاب شد و میزان ناامنی نسبت به سال ۹۴ کمتر بود. لبنان اما هم‌چنان مشکلات زیادی دارد. واقعیت اما این است که بخشی از مشکلات لبنان را باید در خارج از مرزهایش بررسی کرد.

"لبنان در سال ۹۵؛ رویدادها و روندهاسرنوشت لبنان احتمالا بیشتر از هر کشور دیگری به معادلات خارجی گره خورده است"آن‌چه در ادامه می‌آید، نگاهی مختصر به مهم‌ترین تحولات راهبردی لبنان در سال ۹۵ و هم‌چنین دورنمایی از این کشور در سال ۹۶ می‌باشد.

۱- تحولات داخلی

در بررسی داخلی لبنان، تحولاتی هم‌چون مشکلات ناشی از پناهجویان سوری، تحولات اقتصادی، پایان بحران زباله، عملیات‌های تروریستی و … وجود دارد اما به نظر می‌رسد مهم‌ترین و برجسته‌ترین تحول داخلی لبنان در سال ۹۵ که بازتاب‌های گسترده جهانی نیز داشت، انتخاب میشل عون به‌عنوان رئیس جمهور این کشور بود.

۱-۱- انتخاب میشل عون به‌عنوان رئیس جمهور

از ۳ خرداد ۱۳۹۳ تا ۱۰ آبان ۱۳۹۵، لبنان رئیس‌جمهور نداشت. در این مدت البته پارلمان ۴۵ بار برای انتخاب رئیس جمهور تشکیل جلسه داد اما در تمام این مدت نتوانست به حدنصاب لازم برای انتخاب رئیس‌جمهور دست یابد.[1] در نهایت در ۱۰ آبان ۹۵، پس از رقابت‌های سیاسی پیچیده و نزدیک، جریان ۱۴ مارس پذیرفت که میهمان جدید کاخ بعبدا، ژنرال میشل عون باشد.

در این دو سال و نیم، حزب‌الله به صورت پیوسته بر کاندیداتوری میشل عون، رئیس جریان ملی آزاد لبنان تاکید داشت. حتی تغییر تاکتیکی ۱۴ مارسی‌ها و مشخصا سعد الحریری رئیس حزب المستقبل مبنی بر پذیرش سلیمان فرنجیه رئیس جریان المرده که عضو ۸ مارس است هم نتوانست حزب‌الله را از تصمیم خود منصرف سازد و این در حالی بود که حتی جنبش امل و شخص نبیه بری هم سلیمان فرنجیه را بر میشل عون ترجیح می‌داد. با این وجود اما اصرار جریان ملی آزاد و حزب‌الله و گروه‌های همسو، منجر به این شد که سعد الحریری دست از سلیمان فرنجیه کشیده و به ریاست جمهوری میشل عون رضایت دهد. البته شرط الحریری برای این پذیرش، نخست وزیری خودش بود که محقق شد.[2] اما واقعیت این است که پرونده ریاست جمهوری لبنان که عمدتا به دلیل مسائل خارجی به سرانجام نمی‌رسید، با تغییر موضع عربستان و دست برداشتن او از لجاجت‌های سیاسی، نهایتا بسته شد.

در هر صورت مهم‌ترین پرونده سیاسی لبنان پس از دو سال و نیم، نهایتا به سود حزب‌الله و محور مقاومت تمام شد.

عون اگرچه در ابتدای تشکیل ائتلاف ۱۴ مارس، یکی از اعضای اصلی آن بود اما پس از مدتی با بازنگری در رفتارهای سیاسی خود، به ائتلاف ۸ مارس پیوست.[3]

۲- تحولات خارجی

سرنوشت لبنان احتمالا بیشتر از هر کشور دیگری به معادلات خارجی گره خورده است. شرایط ژئوپلیتیکی این کشور از یک سو و نفوذ قدرت‌های منطقه‌ای در آن از سوی دیگر، باعث شده تا حتی سیاست داخلی لبنان هم عمیقا رنگ و بوی روابط خارجی به خود گیرد. بر این اساس، آگاهی از معادلات خارجی موثر بر لبنان می‌تواند مفید باشد. در ادامه برخی از مسائل خارجی لبنان ذکر می‌شود که در سال ۱۳۹۵ برجستگی معناداری یافته بود.

۱-۲- لبنان، ایران، عربستان

هرچقدر گروه‌ها و جریان‌های همسو با ایران در لبنان از آزادی عمل برخوردار هستند، گروه‌های متحد عربستان عمیقا تابع ریاض بوده و حتی در برخی مسائل داخلی نیز با اجازه‌ی سعودی‌ها رفتار می‌کنند. چنین امری باعث پیچیده‌تر شدن معادلات لبنان شده است.

عربستان به صورت مشخص رقیب خود در لبنان را ایران می‌داند و الگوی رفتای خود را مبتنی بر چنین تلقی‌ای از ایران سامان می‌دهد.

"شرایط ژئوپلیتیکی این کشور از یک سو و نفوذ قدرت‌های منطقه‌ای در آن از سوی دیگر، باعث شده تا حتی سیاست داخلی لبنان هم عمیقا رنگ و بوی روابط خارجی به خود گیرد.سال ۹۵ برای لبنان سال خوبی بود"بر همین اساس می‌توان رفتار ریاض در قبال لبنان را در سال ۹۵ تحلیل کرد.

در اوایل دی‌ماه ۱۳۹۲، پادشاه پیشین سعودی، خبر اعطای کمک سه میلیادری به دولت و ارتش لبنان برای خرید سلاح از فرانسه را به شکل رسمی اعلام کرد. در پی آن نیز اعلام شد که با هدف حمایت از تشکیلات امنیتی لبنان، مبلغ یک میلیارد دلار جداگانه پرداخت خواهد شد که از این مبلغ فقط ۳۵۰ میلیون دلار به یکی از بانکهای بیروت منتقل شد. در بهمن‌ماه ۱۳۹۴ عربستان اعلام کرد که مبالغ اعلام شده را به دلیل عدم همراهی دولت لبنان با سیاستهای عربی و سیاست خارجی سعودی متوقف کرده است. ماجرا اما باز‌می‌گشت به تصمیم متفاوت لبنان در نشست اتحادیه عرب. ریاض مدعی است که وزیر خارجه لبنان، جبران باسیل که داماد میشل عون و عضو برجسته‌ی جریان ملی آزاد لبنان هم هست، در اجلاس اخیر وزرای خارجه اتحادیه عرب با خویشتن‌داری در مقابل محکومیت ایران به دلیل حمله به سفارت سعودی در تهران، اجماع عربی را نقض کرده است؛ لذا اکنون دولت لبنان باید به دلیل آن تصمیم، تنبیه شود و از کمک مالی عربستان محروم گردد![4]

این سیاست عربستان در حوزه‌های دیگر نیز ادامه یافت تا این‌که در نهایت با عقب‌‌نشینی در پرونده ریاست جمهوری لبنان که به نوعی عقب‌نشینی در مقابل ایران بود، میشل عون به کرسی ریاست جمهوری و سعد الحریری به نخست‌وزیر دست یافتند.

در خصوص علت چنین رفتاری از سوی ریاض، موارد متعددی گفته شده است که به نظر مهم‌ترین آن، ناامیدی عربستان و متحدان لبنانی‌اش از سقوط بشار اسد در سوریه می‌باشد.

عربستان پس از به قدرت رسیدن میشل عون نیز سعی کرد تا بهترین بهره‌برداری را از شرایط جدید نماید. او با این فرض که عون متحد حزب‌الله است، چراغ سبزهایی را برای عون روشن کرده است تا او را به خود نزدیک ساخته و یا حداقل، توازنی میان روابط او با تهران و ریاض ایجاد نماید. سفر میشل عون به عربستان در چنین چارچوبی تحلیل می‌شود، البته از زاویه‌ی دید عربستان.[5] نکته جالب در این سفر، شرط‌گذاری مجدد مقامات آل سعود برای لبنان جهت پرداخت کمک مالی به این کشور بوده است. روزنامه لبنانی الاخبار در این خصوص می‌نویسد: «عربستانی‌ها پرداخت ۴۰۰ میلیون دلار را به توقف حملات رسانه‌ای علیه ریاض در لبنان مشروط کرده‌اند با وجود اینکه رسانه‌ها لبنان خلال ۲ ماه اخیر از حجم این انتقادها کاسته‌اند و حزب‌الله و دبیرکل آن «سید حسن نصرالله» جز پس از حمله عربستان به یمن و قرار دادن حزب‌الله در لیست گروه‌های تروریستی، سقف حملات رسانه‌‌ای علیه ریاض را افزایش ندادند. علاوه اینکه بسیاری از معلومات اطلاعاتی امنیت لبنان ثابت می‌کند انفجارهای تروریستی که در ضاحیه مقر اصلی حزب الله انجام شده ، به اطلاعات عربستان ارتباط دارد.»[6]

۲-۲- ارتقای بازدارندگی حزب‌الله در مقابل رژیم صهیونیستی

در دومین روز سال ۱۳۹۵، سیدحسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان در مصاحبه‌ با المیادین گفت: «مشکل [رژیم صهیونیستی فقط] در انبارهای آمونیاک نیست که در حیفاست.

"بحران زباله پایان یافت، رئیس جمهور پس از دو سال و نیم انتخاب شد و میزان ناامنی نسبت به سال ۹۴ کمتر بود"کارخانه‌های دیگری نیز هست. این رژیم با موشک‌های حقیقی هدف گرفته نشده [تا الان]. زیرساخت‌های پتروشیمی و آنچه بیولوژیکی است، تاسیسات اتمی و انبارهای اتمی و زرادخانه‌های کلاهک‌های اتمی… اینها کارخانه‌ها و تاسیساتی است که در شهرها و در جوار شهرهای اسرائیلی موجود است. این‌ها اهدافی است که اگر اسرائیل بخواهد زیرساخت‌های ما را بزند، حق ماست که هر هدفی که برای دشمن بازدارندگی ایجاد کند، هدف بگیریم.»[7] این شدیدترین تهدیدی است که تا کنون از سوی حزب‌الله علیه رژیم صهیونیستی بیان شده است. همان‌طور که نصرالله نیز تاکید کرده، چنین تهدیدی جهت افزایش بازدارندگی حزب‌الله می‌باشد.

پیش از این نیز او مخازن آمونیاک در حیفا را مورد تهدید قرار داده بود: «صهیونیست‌ها از جنگ بعدی [احتمالی] می‌ترسند. می‌ترسند که مقاومت مخزن‌های گاز در حیفاء را که به مرگ و جراحت ۸۰۰ هزار فرد در رژیم غاصب می‌شود، هدف بگیرد و معتقدند که آسیبی که از انفجار این مخزن‌ها ایجاد خواهد شد، معادل یک بمب اتم است. از دید آنان، ما بمب اتم داریم!»[8] این تهدید به ‌لحاظ معناداری، برای رژیم صهیونیستی کاملا معتبر بود[9] و بر همین اساس نیز دادگاه رژیم صهیونیستی در ۲۴ بهمن ۱۳۹۵ حکم تخلیه مخازن آمونیاک در خلیج حیفا واقع در اراضی اشغالی ۱۹۴۸ را صادر کرد. این حکم پس از انتشار گزارش‌هایی در خصوص احتمال هلاکت ده‌ها هزار صهیونیست در صورت حمله به این مخازن در هر جنگ آتی صادر شد. دادگاه رژیم صهیونیستی اعلام کرد: «گزارش‌های اخیر حکایت از آن دارد در این مخازن ۱۲ هزار تن آمونیاک ذخیره شده که در صورت بروز هرگونه جنگ، زندگی و سلامتی اسرائیلی‌ها به خطر خواهد افتاد، لذا باید آنها را تخلیه و به یک مکان امن‌تر منتقل کرد.»[10] پس  از این تصمیم از سوی رژیم صهیونیستی، سیدحسن نصرالله در سخنرانی خود در اواخر بهمن‌ماه ۱۳۹۵ اظهار داشت: «گفته شد تخلیه‌ی مخازن آمونیاک حیفا نشانه‌ی نزدیک بودن آغاز جنگ است.

"با این وجود اما اصرار جریان ملی آزاد و حزب‌الله و گروه‌های همسو، منجر به این شد که سعد الحریری دست از سلیمان فرنجیه کشیده و به ریاست جمهوری میشل عون رضایت دهد"البته من آن را لزوما نشانه‌ی این موضوع نمی‌دانم اما قطعا نشان‌دهنده‌ی آن است که اسرائیلیان به سخنان و توانایی مقاومت اطمینان دارند. پیش از آن نگاه، این‌گونه نگاه کنید. اسرائیلیان بدانند این مخازن را هرجا ببرند بالاخره دست ما به آن می‌رسد. خود اسرائیلیان گفتند اگر نیروگاه حیفا به اندازه‌ی یک بمب اتم قدرت داشته باشد، کشتی‌ای که آمونیاک نیروگاه حیفا و نیروگاه‌های دیگر را تغذیه می‌کند ۵برابر یک بمب اتم خطرناک است. فرض کنیم نیروگاه‌ها را تخلیه کردند، کشتی را کجا می‌خواهند پنهان کنند؟ همچنین بنده به اسرائیلیان می‌گویم نیروگاه هسته‌ای دیمونا را تخلیه کنید چون خودتان می‌دانید این نیروگاه قدیمی و فرسوده است و اطلاعات ما درباره‌اش کامل است و زدنش نیاز به قدرت موشکی بالایی ندارد.

در هر صورت حزب الله توانسته است تهدید اسرائیل هسته‌ای علیه منطقه را به تهدیدی علیه خود رژیم و شهرک‌نشینان و متجاوزان اسرائیل تبدیل کند.»[11]

به‌نظر می‌رسد ارتقای سطح بازدارندگی حزب‌الله علیه رژیم صیهونیستی به دلایل زیر صورت گرفته است؛

• توسعه کمی و کیفی روابط رژیم صهیونیستی و دولت‌های عرب

• تروریست نامیده‌شدن حزب‌الله و کاهش مشروعیت منطقه‌ای او در جنگ احتمالی

• تلاش برای قطع کردن بازوهای ایران در منطقه با کارگزاری عربستان

• تلاش حزب‌الله برای مصون‌سازی منطقه‌ای خود فارغ از نتیجه احتمالی بحران سوریه

• تاثیر انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا بر رژیم صهیونیستی

• تهدیدات و تمهیدات رژیم صهیونیستی علیه حزب‌الله[12]

با توجه به قابلیت‌های حزب‌الله و شاخص‌های مطرح در حوزه بازدارندگی، تهدیدهای او برای رژیم صهیونیستی کاملا معتبر شناخته می‌شود.[13] اقدام رژیم اشغال‌گر قدس برای انتقال منابع آمونیاک خود از حیفا، بیان‌گر چنین اعتباری است.

۳- دورنمای سال ۱۳۹۶

۱-۳- منطقه امن و پناهجویان سوری در لبنان

مشکلات ناشی از حضور پناهجویان سوریه در کشور لبنان امر قابل انکاری نیست. میشل عون نیز نسبت به این مساله حساس بوده و چندین بار به آن اشاره کرده است. همین امر هم باعث شد تا میشل عون، نظر مثبت خود را با طرح ترکیه در خصوص ایجاد منطقه امن در شمال سوریه اعلام دارد. به نظر می‌رسد با توجه به پیشرفت این طرح ترکیه در عرصه میدانی (اشغال بخشی از شمال حلب) و سیاسی (موافقت آمریکا و دولت‌های اروپایی و هم‌چنین پذیرش تلویحی روسیه)، انتقال پناهجویان از لبنان به این منطقه (در صورت تشکیل)، یکی از مسائل مهم لبنان در سال ۹۶ باشد.

۲-۳- افزایش عملیات‌های تروریستی

سال ۹۵ نسبت به سال‌های گذشته، برای لبنان کمی آرام‌تر بود. احتمالا در سال ۹۶ بحران سوریه شاهد پیشرفت‌هایی در حوزه سیاسی خواهد بود و گروه‌های تروریستی ممکن است از انسجام سابق برخوردار نباشند.

"شرایط ژئوپلیتیکی این کشور از یک سو و نفوذ قدرت‌های منطقه‌ای در آن از سوی دیگر، باعث شده تا حتی سیاست داخلی لبنان هم عمیقا رنگ و بوی روابط خارجی به خود گیرد"این امر می‌تواند زمینه‌ساز حضور افراد این گروه‌ها در برخی کشورهای پیرامونی لبنان شود. در این صورت، به نظر می‌رسد عملیات‌های تروریستی در لبنان افزایش خواهد یافت.

۳-۳- فشار بر حزب‌الله جهت خروج از سوریه

با توجه به احتمال پیشرفت‌های سیاسی در بحران سوریه در سال ۹۶، فشارها جهت خروج حزب‌الله از خاک سوریه بیشتر خواهد شد. علاوه بر دولت‌های عربی و غربی، این فشارها از داخل نیز بر حزب‌الله وارد خواهد آمد. به نظر می‌رسد رئیس جمهور میشل عون نیز به دلایل مختلف از جمله مشکلات ناشی از پناهجویان سوری، فشار دولت‌های عربی، تنگناهای مالی و … به این مساله ورود کرده و از حزب‌الله بخواهد تا از سوریه خارج شود.

۴-۳- حزب‌الله و جولان

فارغ از مسائل متعددی که در بحران سوریه وجود دارد و برای رژیم صهیونیستی حائز اهمیت است، سرنوشت بلندی‌های جولان برای او یک مساله حیاتی است. این رژیم خواهد کوشید تا مانع از حضور حزب‌الله در جولان شود و از سوی دیگر حزب‌الله نیز می‌کوشد تا ضمن توسعه نفوذ خود در این منطقه، این نفوذ را تثبیت نماید.

لذا با توجه به تحولات میدانی و سیاسی مهم در سوریه که بیان‌گر حرکت به سوی پایان این بحران می‌باشد، به نظر می‌رسد در سال ۹۶، کشمکش‌ها بر سر جولان افزایش خواهد یافت.

منابع:

[1] . حسین آجورلو. روندها و ساختارهای انتخابات پارلمانی و انتخاب رئیس جمهور در لبنان. اندیشکده راهبردی تبیین. ۱۵ مهر ۱۳۹۴٫ قابل مشاهده در؛

http://tabyincenter.ir/۱۱۶۰۷

[2] .

"چنین امری باعث پیچیده‌تر شدن معادلات لبنان شده است.عربستان به صورت مشخص رقیب خود در لبنان را ایران می‌داند و الگوی رفتای خود را مبتنی بر چنین تلقی‌ای از ایران سامان می‌دهد"تشکیل کابینه جدید لبنان پس از ۲۹ ماه تأخیر. اندیشکده راهبردی تبیین. ۵ دی ۱۳۹۵٫ قابل مشاهده در؛

http://tabyincenter.ir/۱۵۶۴۱

[3] . اندیشکده راهبردی تبیین پس از انتخاب میشل عون به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید لبنان، نشستی را برای بررسی بیشتر این موضوع با حضور دکتر حسین آجورلو کارشناس برجسته مسائل لبنان، برگزار کرد؛

http://tabyincenter.ir/۱۳۰۶۹

[4] . سعید ساسانیان.

«عربستان چگونه با «دیپلماسی دلار» در پی مهار منطقه‌ای ایران است؟». اندیشکده راهبردی تبیین. ۱۰ اسفند ۱۳۹۴؛

http://tabyincenter.ir/۱۳۴۵۹

[5] . محمد گلی. «بررسی اهداف سفر میشل عون به عربستان».

"در پی آن نیز اعلام شد که با هدف حمایت از تشکیلات امنیتی لبنان، مبلغ یک میلیارد دلار جداگانه پرداخت خواهد شد که از این مبلغ فقط ۳۵۰ میلیون دلار به یکی از بانکهای بیروت منتقل شد"اندیشکده راهبردی تبیین. ۵ بهمن ۱۳۹۵٫ قابل مشاهده در؛

http://tabyincenter.ir/۱۶۶۰۰

[6] . «السعودیه تبتزّ لبنان: الصمت مقابل ۴۰۰ ملیون دولار». الأخبار. ١۴ ژانویه ٢٠١٧.

قابل مشاهده در؛

http://www.al-akhbar.com/node/۲۷۰۹۳۳

[7] . السید نصرالله: أی حرب علی لبنان سنخوضها بلا سقف ولا خطوط حمراء. المیادین. ۲۱ مارس ۲۰۱۶٫ قابل مشاهده در؛

http://www.almayadeen.net/news/politics/۳۳۵۲۶

[8] . «خوف اسرائیلی جراء کلام السید نصر الله حول غاز “الامونیا” فی حیفا».

"در بهمن‌ماه ۱۳۹۴ عربستان اعلام کرد که مبالغ اعلام شده را به دلیل عدم همراهی دولت لبنان با سیاستهای عربی و سیاست خارجی سعودی متوقف کرده است"المنار. ۱۷ فوریه ۲۰۱۶٫ قابل مشاهده در؛

http://archive.almanar.com.lb/article.php?id=1426907

[9] . برای اطلاع از ابعاد این تهدید رجوع کنید به: «بررسی تهدید دقیق سید حسن نصرالله در مراسم بزرگداشت فرماندهان و سرداران شهید مقاومت» در کانال اندیشکده راهبردی تبیین به آدرس:

https://telegram.me/Tabyincenter/۳۶۸۷

[10] . «تصمیم اسرائیل برای تخلیه مخازن آمونیاک خود در اراضی اشغالی 48». خبرگزاری ایسنا.

۲۵ بهمن ۱۳۹۵٫ قابل مشاهده در؛

http://www.isna.ir/news/۹۵۱۱۲۵۱۷۳۳۶

[11] . «سخنرانی سید حسن نصرالله، دبیر کل حزب الله لبنان، در مراسم سالگرد شهادت سران حزب الله». مقاومت اسلامی لبنان. ۲۸ بهمن ۱۳۹۵٫ قابل مشاهده در؛

http://www.moqawama.ir/?speech=951128&title

[12] . سعید ساسانیان.

"او با این فرض که عون متحد حزب‌الله است، چراغ سبزهایی را برای عون روشن کرده است تا او را به خود نزدیک ساخته و یا حداقل، توازنی میان روابط او با تهران و ریاض ایجاد نماید"«چرا حزب‌الله لبنان سطح تهدیداتش علیه رژیم صهیونیستی را ارتقاء داده است؟». اندیشکده راهبردی تبیین. ۱۴ فروردین ۱۳۹۵٫ قابل مشاهده در؛

http://tabyincenter.ir/۱۱۶۰۱

[13] . سعید ساسانیان. ارتقاء سطح تهدیدهای حزب‌الله لبنان و شاخصه‌های بازدارندگی آن.

اندیشکده راهبردی تبیین. ۹ فروردین ۱۳۹۵٫ قابل مشاهده در؛

http://tabyincenter.ir/۱۱۵۹۸

پایگاه تبیین

انتهای متن/

منابع خبر

اخبار مرتبط