تازه ترین فتاوی رهبری درباره استفاده از اینترنت، ماهواره، اضافه کاری و...

الف - ۸ مرداد ۱۳۹۲

تازه ترین فتواهای آیت الله العظمی خامنه ای مقام معظم رهبری مرجع تقلید شیعیان جهان که حاوی موضوعاتی چون ماهواره، تجارت الکترونیکی، معامله با شرکت‌های صهیونیستی، بهائیت،احضار روح، زمین مصادره ای،اضافه کاری، موسیقی و...می باشد، منتشر شد. تازه ترین فتواهای آیت الله العظمی خامنه ای مقام معظم رهبری مرجع تقلید شیعیان جهان که حاوی حاوی مهمترین مسائل مبتلابه روز مردم و موضوعاتی همچون استفاده از ماهواره، تجارت الکترونیکی، معامله با شرکت‌های صهیونیستی، بهائیت،احضار روح، زمین مصادره ای،اضافه کاری، موسیقی و... و همچنین موضوعات سنتی می باشد، منتشر شد. این فتاوی اخیرا به صورت پراکنده در سایت مقام معظم رهبری منتشر شده که خبرگزاری تسنیم آن را یکجا تقدیم خوانندگان عزیز می نماید: احکام تقلید یادگیری احکام ۱. اگر شخصی بر اثر نیاموختن احکام، مرتکب حرام یا ترک واجب شود، گناهکار است.

"این فتاوی اخیرا به صورت پراکنده در سایت مقام معظم رهبری منتشر شده که خبرگزاری تسنیم آن را یکجا تقدیم خوانندگان عزیز می نماید: احکام تقلید یادگیری احکام 1" اعمال عامی بدون تقلید ۲. اگر اعمال شخصی که اهل تقلید نبوده است موافق احتیاط یا مطابق واقع یا فتوای مجتهدی باشد که وظیفه‌اش تقلید از او می‌‌باشد، محکوم به صحّت است. جاهل قاصر و مقصّر ۳. جاهل مقصّر کسی است که متوجه جهل خود بوده و راه رفع آن را نیز می‌‏داند، ولی در آموختن احکام کوتاهی ‏کند. و جاهل قاصر کسی است که متوجه جهل خود نبوده و یا راهی برای رفع آن ندارد.

معیار تعیین موضوعات احکام ۴. معیار در تعیین موضوعات احکام، تشخیص خود مکلّف و یا اقامه دلیل شرعی بر آن، برای او می‌باشد. تکلیف مقلدین مقام معظم رهبری(دام ظله) ۵. کتاب اجوبة الاستفتائات (احکامِ عبادات و معاملات به صورت پرسش و پاسخ)، مناسک حجّ و جزوه‌ راهنمای فتاوا (برخی از مواردی ‏‏‏که نظر مقام معظم رهبری(دام‌ظله) با فتاوای حضرت امام خمینی(ره) تفاوت دارد) چاپ شده و در دسترس همگان ‏‏می‌‏باشد؛ و در مسائلی که علم به اختلاف فتوا ندارید، می‌توانید به رساله حضرت امام(قدّس‌سرّه) مراجعه نموده یا به صورت کتبی یا ‏‏شفاهی ‏و یا از طریق اینترنت استفتا نمایید.‏ تصدی بیان فتوا ۶. کسی که در نقل فتوا گرفتار خطا و اشتباه می‌‌شود، جایز نیست متصدی این کار شود.

"اگر اعمال شخصی که اهل تقلید نبوده است موافق احتیاط یا مطابق واقع یا فتوای مجتهدی باشد که وظیفه‌اش تقلید از او می‌‌باشد، محکوم به صحّت است" تقلید اعلم ۷. در صورت تعدد فقهای جامع‌الشرایط و اختلاف آنان در فتوا، بنا بر احتیاط واجب باید از اعلم تقلید شود. تعریف عادل ۸. عادل کسی است که پرهیزگاری او به حدی رسیده باشد که از روی عمد مرتکب گناه نشود. عدول به مرجع دیگر ۹.

عدول از مجتهد زنده، به دیگری بنابر احتیاط واجب جایز نیست، مگر اینکه اعلم یا محتمل‌الاعلمیه باشد. تبعیض در تقلید ۱۰. در صورت وجود چند مجتهد مساوی‌، تبعیض در تقلید مانع ندارد. تقلید ابتدایی از میت ۱۱. تقلید ابتدایی از مجتهد میّت یا بقاء‏ بر تقلید او باید بر اساس تقلید از مجتهد زنده و به احتیاط واجب اعلم باشد.

"جاهل مقصّر کسی است که متوجه جهل خود بوده و راه رفع آن را نیز می‌‏داند، ولی در آموختن احکام کوتاهی ‏کند"۱۲. بنابر احتیاط واجب تقلید ابتدائی از مجتهد متوفّی جایز نیست. بقاء بر تقلید میّت ۱۳. بقاء بر تقلید میت حتی در مسائلی که تاکنون مکلف به آنها عمل نکرده، جایز و مجزی است. عدول از مجتهد زنده به میّت ۱۴.

بقاء‏ بر تقلید میّت تا وقتی که در مسأله‌ای به مجتهد زنده عدول نشده جایز است، ولی پس از عدول، رجوع مجدد به میّت بنابر احتیاط واجب در آن مسأله جایز نیست. احکام ولایت فقیه ولایت فقیه ۱۵. ولایت فقیه به معنای حاکمیّت مجتهد جامع‌الشرایط در عصر غیبت است و شعبه‌ای است از ولایت ائمه‌ی اطهار (علیهم السلام) که همان ولایت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌باشد. اطاعت از ولیّ فقیه ۱۶. در مسائل مربوط به اداره کشور اسلامی و اموری که به عموم مسلمین ارتباط دارد، نظر ولیّ امر مسلمین باید اطاعت شود.

"معیار در تعیین موضوعات احکام، تشخیص خود مکلّف و یا اقامه دلیل شرعی بر آن، برای او می‌باشد"ولی در مسائل فردی محض، هر مکلفی باید از مرجع تقلید خودش پیروی نماید. عدم اعتقاد به ولایت فقیه ۱۷. عدم اعتقاد به ولایت مطلقه فقیه، اعم از این که بر اثر اجتهاد باشد یا تقلید، موجب ارتداد و خروج از اسلام نیست. اجرای حدود در زمان غیبت ۱۸. اجرای حدود در زمان غیبت واجب است، و ولایت بر آن مختص ولیّ امر مسلمین می‌‌باشد.

احکام طهارت تطهیر فرش با آب لوله‌کشی‌ ۱۹. در تطهیر فرش با آب لوله کشی، جدا شدن آب غساله از آن لازم نیست، بلکه بعد از برطرف شدن عین نجاست، به مجرد رسیدن آب به محل نجس و حرکت غساله از جای خود به وسیله کشیدن دست یا چیز دیگری بر فرش در هنگام اتصال آب، طهارت حاصل می‏شود. تطهیر توسط زمین ۲۰. کسی که بر اثر راه رفتن روی زمین، کف پا یا کفش او با نجاستی تماس یافته و نجس شده است، هرگاه تقریباً به قدر ۱۰ قدم روی زمین خشک و پاک راه برود کف پا یا ته کفشی که نجس شده است پاک می‌شود، مشروط به اینکه عین نجاست برطرف شده باشد. مطهر نبودن آسفالت ۲۱.

"در صورت تعدد فقهای جامع‌الشرایط و اختلاف آنان در فتوا، بنا بر احتیاط واجب باید از اعلم تقلید شود"زمین‌ آسفالت و یا آغشته به قیر، پاک کننده کف پا یا ته کفش نیست. تطهیر توسط آفتاب ۲۲. تابیدن آفتاب باعث طهارت زمین و همه اشیاء غیر منقول از قبیل ساختمان و چیزهایی که در آن بکار رفته مانند چوب، در، پنجره و مانند آن می‏شود، به شرطی که عین نجاست قبلاً از آنها زائل شده باشد و در موقع تابش آفتاب، ‏تر باشند و به وسیله آفتاب خشک شوند. داروی الکل‌دار ۲۳. اگر انسان بداند الکلی که در دارو به‌کار رفته است از نوع خوراکی بوده و در اصل مایع و مسکر بوده است، بنابر احتیاط آن دارو نجس است و اگر نمی‌‌داند، پاک است.

بقاء رنگ خون ۲۴. اگر بعد از شستن لباس آلوده به خون، عین خون نباشد و فقط رنگ آن باقی مانده باشد، پاک است. خون تخم‌مرغ ۲۵. لکه خون در تخم‌مرغ پاک است، ولی خوردنش حرام است. خون منجمد شده در دهان ۲۶.

"عدول از مجتهد زنده، به دیگری بنابر احتیاط واجب جایز نیست، مگر اینکه اعلم یا محتمل‌الاعلمیه باشد"غذایی که با خون منجمد شده در لثه تماس یافته، پاک است و خوردنش اشکال ندارد. پوستهای کوچک ۲۷. به طور کلّی پوست‌های کوچک بدن که موقع افتادنشان رسیده، اگرچه آنها را بکنند پاک است ولی بنابر احتیاط واجب باید از پوستی که وقت افتادنش نرسیده و آن را کنده‌اند اجتناب کنند. فضله پرندگان ۲۸. فضله پرندگان ـ چه حلال گوشت باشند و چه حرام گوشت ـ پاک است.

اهل کتاب ۲۹. اهل کتاب ذاتاً پاک هستند. گوشت‌های وارداتی از کشورهای غیراسلامی ۳۰. گوشتی که از کشورهای غیراسلامی وارد می‌‌شود اگر تذکیه شرعی آن احراز نشود، خوردن آن حرام است ولی از نظر طهارت، اگر یقین به عدم تذکیه آن نباشد، پاک است. اطلاع دادن از نجس ۳۱.

"تقلید ابتدایی از مجتهد میّت یا بقاء‏ بر تقلید او باید بر اساس تقلید از مجتهد زنده و به احتیاط واجب اعلم باشد"اگر مهمان یکی از اثاثیه‌های میزبانش را نجس کند اطلاع دادن به او در غیر از خوردنی و آشامیدنی و ظرف‌های غذا لازم نیست. افتادن اشیاء مقدس در چاه توالت ۳۲. اگر مثلاً آیاتی از قرآن یا حرزی که محتوی قرآن است در چاه توالت افتاد فقط برای کسی که برایش شرعاً ثابت شده است، رفتن به آن دستشویی جایز نیست و باید صبر کند تا یقین کند حرز پوسیده شده و از بین رفته است و اما برای آنان که نمی‌دانند، تکلیفی نیست و کسی که حرز را انداخته لازم نیست به دیگران بگوید و اگر عسر و حرج است لازم نیست چاه را تخلیه کنند. وسواس ۳۳. از نظر شرع مقدس، در طهارت و نجاست اصل بر طهارت و پاکی اشیاء است؛ یعنی در هر موردی که ‏کمترین تردیدی در نجس شدن ‏چیزی حاصل شد، حکم به عدم نجاست می‌شود.‏ کسانی که دارای حساسیت نفسانی شدیدی در مورد نجاست هستند (به این افراد در اصطلاح فقهی وسواسی ‏گفته می‌شود) حتی اگر گاهی ‏یقین به نجاست هم پیدا کردند باید حکم به عدم نجاست کنند، مگر در مواردی که ‏نجس شدن یک شیء را با چشمان خود ببینند به طوری که ‏اگر فرد دیگری هم آن را ببیند یقین به سرایت ‏نجاست کند فقط در این موارد باید حکم به نجاست کنند.

استمرار اجرای این حکم در مورد ‏افراد مزبور تا ‏زمانی است که این حساسیت به طور کلی از بین برود.‏‏ احکام وضو دفعات شستن اعضای وضو ۳۴. شستن صورت و دست‌ها بار اول واجب است و بار دوم جایز و بیش از آن غیرمشروع است. تعیین کننده‌ی بار اول یا دوم یا بیشتر، قصد وضو گیرنده است، یعنی می‌تواند به قصد بار اول، چند مرتبه آب به روی صورت بریزد. وضوی ارتماسی ۳۵. در وضوی ارتماسی در مورد دست‌ها باید قصد شستن وضوئی آنها هنگام خارج کردن آنها از آب باشد، تا بتوان از این طریق، مسح را با آب وضو انجام داد.

"بقاء‏ بر تقلید میّت تا وقتی که در مسأله‌ای به مجتهد زنده عدول نشده جایز است، ولی پس از عدول، رجوع مجدد به میّت بنابر احتیاط واجب در آن مسأله جایز نیست" مسح سر ۳۶. مسح سر بنا بر احتیاط باید با دست راست انجام شود، ولی کشیدن مسح از بالا به پایین لازم نیست. مسح بر موی مصنوعی ۳۷. اگر موی کاشته شده، قابل برداشتن نبوده و یا ازاله‌ی آن مستلزم حرج و مشقّت باشد و با وجود موها، امکان مسح بر پوست سر نباشد، مسح روی همان موها، کافی است. جهل نسبت به مقدار مسح پا ۳۸.

شخصی که بر اثر جهل به مسأله، مسح پا را تا برآمدگی روی پا می‌‌کشیده، اعمالش نسبت به گذشته محکوم به صحّت است ولی بعد از این تا مفصل ساق، مسح نماید. زخم محل مسح ۳۹. شخصی که محل مسح او زخم است اگر نتواند دستِ تر بر آن بکشد باید تیمم کند. ولی اگر بتواند پارچه‏ای روی زخم قرار دهد و بر آن دست بکشد، احتیاط آن است که علاوه بر تیمم، وضو نیز با چنین مسحی انجام دهد. مانعیّت چربی بدن ۴۰.

"ولایت فقیه به معنای حاکمیّت مجتهد جامع‌الشرایط در عصر غیبت است و شعبه‌ای است از ولایت ائمه‌ی اطهار (علیهم السلام) که همان ولایت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌باشد"چربی‌‌های طبیعی در پوست صورت و موها مانع وضو نیست، مگر به قدری زیاد باشد که مانع رسیدن آب به پوست و مو گردد. مانع نبودن اثر خالکوبی‌ ۴۱. اگر خالکوبی مجرد رنگ باشد و یا در زیر پوست بوده و بر ظاهر پوست چیزی که مانع از رسیدن آب بر آن شود، وجود نداشته باشد، وضو و غسل و نماز صحیح است. حرج در رفع حاجب ۴۲. برای غسل و وضو اگر رفع حاجب حرجی باشد، حکم جبیره مترتب است.

وضو قبل از وقت نماز ۴۳. وضو گرفتن برای نماز واجب، اگر نزدیک داخل شدن وقت نماز باشد، اشکال ندارد. قدرت نداشتن بر حفظ وضو ۴۴. کسی که پی در پی از او باد خارج می‌‌شود، در صورتی که نتواند وضوی خود را تا آخر نماز حفظ کند و تجدید وضو در اثناء نماز برایش خیلی دشوار باشد، کافی است برای هر نماز یک وضو بگیرد. وضو با آب‌های خنک داخل مسجدالحرام ۴۵.

"در مسائل مربوط به اداره کشور اسلامی و اموری که به عموم مسلمین ارتباط دارد، نظر ولیّ امر مسلمین باید اطاعت شود"صحت وضو با آب‌های خنک مسجدالحرام و اطراف آن که به آشامیدن اختصاص داده‌اند، با شک در اباحه آن برای وضو محل اشکال بلکه منع است. نوشتن کلمات مقدسه بدون طهارت ۴۶. برای نوشتن آیات شریفه و اسامی مقدسه طهارت لازم نیست، ولی برای مسّ آنها طهارت لازم است. مسّ خط بریل ۴۷. اگر قرآن کریم و اسماء طاهره با خط بریل نوشته شود چنانچه نقاط برجسته، علامت حروف باشد، مسّ آنها بدون طهارت جایز است، ولی اگر در نظر عرف آگاه، نوعی خط محسوب شود در مسّ آنها رعایت احتیاط لازم است.

مسّ «بسمه تعالی» ۴۸. مسّ «بسمه تعالی» حکم مسّ لفظ جلاله را ندارد. مسّ همزه و چند نقطه (ا...) ۴۹. مسّ همزه و چند نقطه (ا...) که به جای لفظ جلاله نوشته می‌شود حکم مسّ لفظ جلاله را ندارد. مسّ آرم جمهوری اسلامی ۵۰.

"عدم اعتقاد به ولایت مطلقه فقیه، اعم از این که بر اثر اجتهاد باشد یا تقلید، موجب ارتداد و خروج از اسلام نیست"اگر آرم جمهوری اسلامی در نظر عرف، اسم جلاله محسوب شود، مسّ آن بدون طهارت جایز نیست. احکام غسل جنابت زن بدون مقاربت ۵۱. اگر زن بدون مقاربت به اوج لذّت برسد و در آن حال از او رطوبتی خارج شود آن رطوبت منی بوده و موجب جنابت می‌گردد ولی سایر ترشحات پاک می‌باشد و در صورت شک نیز حکم جنابت را ندارد. رطوبت مشکوک در مردان ۵۲. رطوبتی که در خواب یا بیداری از مرد خارج می‌‌شود اگر همراه با شهوت و جستن و سست شدن بدن باشد، حکم منی را دارد ولی اگر حتی یکی از این علائم را نداشته باشد و یا مورد شک باشد، حکم منی را ندارد مگر آنکه از راه دیگری یقین به منی بودن آن پیدا کند.

خواندن سوره‌های عزائم در حالت جنابت ۵۳. خواندن آیاتی که سجده واجب دارند، بر جنب حرام است ولی خواندن سایر آیات از این سوره‏ها اشکال ندارد. عبادت با غسل باطل ۵۴. کسی که غسل را مدتی باطل انجام می‌‌داده مثلاً رعایت ترتیب را نمی‌‌کرده تمام نمازهایی که در حال حدث اکبر خوانده باید قضا کند ولی چنانچه معتقد بوده که غسلش صحیح است روزه‌هایش محکوم به صحّت می‌‌باشد. حدث اصغر در اثناء غسل ۵۵.

"اگر انسان بداند الکلی که در دارو به‌کار رفته است از نوع خوراکی بوده و در اصل مایع و مسکر بوده است، بنابر احتیاط آن دارو نجس است و اگر نمی‌‌داند، پاک است"حدث اصغر در اثنای غسل به صحّت‏ غسل ضرر نمی‏رساند و لازم نیست که غسل را از نو شروع کند، ولی چنین غسلی کفایت از وضو برای نماز و سایر اعمال مشروط به طهارت از حدث اصغر نمی‏کند. شستن موها در غسل ۵۶. بنا بر احتیاط واجب هنگام غسل باید تمام موها شسته شود. کفایت یک غسل از چند غسل ۵۷. کسی که غسلهای متعددی اعم از واجب یا مستحب بر ذمّه او باشد، اگر به نیت همه آنها یک غسل بجا آورد، کافی است؛ و نیز اگر در بین آنها غسل جنابت باشد و به نیت آن غسل کند، از بقیه غسلها کفایت می‏کند.

اگر چه احتیاط این است که همه آنها را نیّت نماید. جهل به وجوب غسل ۵۸. کسی که به خاطر جهل به وجوب غسل، مدتی در حالت جنابت بوده است قضای نمازهایی که در حال جنابت خوانده است بر او واجب می‌‌باشد و نیز قضای روزه هم در صورتی که می‌‌دانسته جنب است ولی جاهل به وجوب غسل برای روزه گرفتن بوده است، بر او واجب است. احکام بانوان خون قبل از نُه سالگی دختر ۵۹. خونی که دختر قبل از نُه سالگی ببیند علامت شرعی بلوغ دختر نیست و حکم حیض را ندارد هرچند صفات آن را داشته باشد.

"اگر بعد از شستن لباس آلوده به خون، عین خون نباشد و فقط رنگ آن باقی مانده باشد، پاک است" خون زن با برداشتن رحم ۶۰. اگر رحم زنی را در اثر بیماری و عمل جراحی برداشتند و خون ببیند اگر خون جراحت باشد مثل سایر خون‌هایی است که از جراحت می‌باشد و در غیر این صورت ممکن است خون حیض و یا استحاضه باشد. غسل جنابت در زمان حیض ۶۱. صحّت‏ غسل جنابت در حال حیض مورد اشکال است. استحباب برخی از عبادات در موقع نماز برای حائض ۶۲.

مستحب است زن حائض در وقت نماز، خود را از خون پاک نماید و پنبه و دستمال را عوض کند و وضو بگیرد و در جای نماز رو به قبله بنشیند و مشغول ذکر و دعا و صلوات و تلاوت قرآن شود و در این وقت تلاوت قرآن مکروه نیست. احکام تیمّم مقدار واجب مسح در تیمم ۶۳. در مسح پیشانی هنگام تیمم باید کف دست تا سر انگشتان بر پیشانی کشیده شود و نیز نسبت به پشت دست، باید مسح دست تا سر انگشتان باشد. طهارت اعضاء تیمم ۶۴. بعید نیست که طهارت اعضاء تیمم شرط نباشد، ولی احتیاط این است که در صورت امکان پیشانی و پشت دست‌ها پاک باشد.

"به طور کلّی پوست‌های کوچک بدن که موقع افتادنشان رسیده، اگرچه آنها را بکنند پاک است ولی بنابر احتیاط واجب باید از پوستی که وقت افتادنش نرسیده و آن را کنده‌اند اجتناب کنند" اشیایی که تیمم بر آنها صحیح است ۶۵. تیمم بر آنچه از زمین محسوب شود مانند سنگ گچ و سنگ آهک، صحیح است. و بعید نیست که تیمم بر گچ و آهک پخته و آجر و امثال آنها نیز صحیح باشد. شک در کفایت وقت برای غسل یا وضو ۶۶. اگر انسان نداند فرصتی که از وقت نماز باقی مانده است به اندازه نماز با غسل یا وضو هست یا نه، باید تیمم کند و نمازش را بخواند.

تکرار تیمم بدل از غسل ۶۷. شخص جنبی که از غسل کردن معذور است، پس از آن که تیمم بدل از غسل جنابت کرد اگر حدث اصغری از او سر بزند، تا زمانی که عذر شرعی مجوز تیمم باقی است بنا بر احتیاط واجب باید برای اعمال مشروط به طهارت، تیمم بدل از غسل نماید و وضو هم بگیرد، و اگر معذور از وضو باشد باید تیمم دیگری بدل از وضو نماید. معذور از وضو و تیمم ۶۸. کسی که نه وضو برایش ممکن است و نه تیمم، بنا بر احتیاط واجب باید نماز را در وقت بدون وضو و تیمم بخواند و بعد از وقت با وضو یا تیمم قضا کند. احکام نماز حضور قلب در نماز ۶۹.

"گوشتی که از کشورهای غیراسلامی وارد می‌‌شود اگر تذکیه شرعی آن احراز نشود، خوردن آن حرام است ولی از نظر طهارت، اگر یقین به عدم تذکیه آن نباشد، پاک است"به کتب مربوطه از جمله اسرار الصلوة حضرت امام «قدس سره» مراجعه شود. وقت نماز دخول وقت ۷۰. هر زمان که انسان اطمینان به دخول وقت پیدا کرد می‌تواند نماز بخواند. اعلام اوقات شرعی از طریق جدول‌ها و رسانه‌ها ۷۱. اگر از زمان اعلامی توسط جدول‌ها و رسانه‌های گروهی اطمینان به دخول اوقات شرعی پیدا شود کافی است، در غیر این صورت باید صبر شود تا اطمینان حاصل گردد.

شب‌های مهتابی ۷۲. فرقی بین شبهای مهتابی و غیر مهتابی در طلوع فجر، وقت فریضه صبح و وجوب امساک برای روزه گرفتن نیست، هرچند احتیاط در این زمینه خوب است. وقت نماز عصر ۷۳. وقت نماز عصر تا غروب آفتاب است. خواندن نماز برخلاف ترتیب ۷۴.

"اگر مهمان یکی از اثاثیه‌های میزبانش را نجس کند اطلاع دادن به او در غیر از خوردنی و آشامیدنی و ظرف‌های غذا لازم نیست"شخصی که نماز عصر را پیش از نماز ظهر و یا نماز عشا را پیش از نماز مغرب خوانده چنانچه بر اثر اشتباه و غفلت بوده و بعد از تمام شدن نماز متوجه شود، نمازش صحیح است و اگر عمداً بوده، باطل است. قبله تشخیص قبله ۷۵. نمازگزار، باید علم به جهت قبله داشته باشد و شهادت دو فرد عادل که از روی نشانه‌های حسّی شهادت دهند نیز کفایت می‌کند و اگر این دو ممکن نبود، تمام تلاش خود را به کار برده و طبق گمانی که به دست می‌آورد عمل می‌کند، حال اگر از طریق معتبری، جهت قبله را تعیین و به آن سمت نماز خواند و بعد فهمید اشتباه کرده، در صورتی که انحراف او تا ۹۰ درجه باشد، نمازش صحیح است و اگر بیشتر از این مقدار باشد در صورتی که وقت نماز نگذشته، باید اعاده کند و اگر وقت گذشته، قضا ندارد. تشخیص قبله از راه قواعد علمی ۷۶. اگر از قواعد علمی اطمینان به جهت قبله حاصل شود کافی ‌است.

اعتماد به قبله‌نما و محراب مساجد و قبور مسلمین ۷۷. اعتماد به قبله‌نما در صورتی که موجب اطمینان برای مکلّف شود، صحیح است و باید طبق آن عمل گردد، و در غیر این صورت می‏‌توان بر اساس محراب مساجد و قبور مسلمین جهت قبله را تشخیص داد. مکان نمازگزار فاصله زن و مرد ۷۸. بنا بر احتیاط واجب لازم است بین زن و مرد در حال نماز، حداقل یک وجب فاصله باشد که در این صورت اگر زن محاذی مرد یا جلوتر از مرد باشد، نماز هر دو صحیح است. رعایت این احتیاط در مسجدالحرام لازم نیست.

"استمرار اجرای این حکم در مورد ‏افراد مزبور تا ‏زمانی است که این حساسیت به طور کلی از بین برود.‏‏ احکام وضو دفعات شستن اعضای وضو 34" سجاده و مهر منقش ۷۹. نماز روی سجاده منقش و سجده بر مهر منقش فی ‌نفسه اشکال ندارد، ولی اگر به گونه‏ای باشد که بهانه به دست کسانی دهد که تهمت به شیعه می‏‌زنند، تولید آن و نماز خواندن بر آن جایز نیست. و نیز اگر موجب تفرق حواس و از بین رفتن حضور قلب در نماز شود، کراهت دارد. نماز در مکانی که موسیقی پخش می‌شود ۸۰. در مکانی که موسیقی حرام پخش می‌‌شود اگر نماز خواندن مستلزم گوش‌دادن به موسیقی باشد، توقف در آنجا جایز نیست، ولی نماز محکوم به صحّت‏ است.

احکام مسجد تعریف مسجد جامع ۸۱. مسجد جامع مسجدی است که در شهر برای اجتماع همه اهل شهر بنا شده و اختصاص به گروه خاصی ندارد. نجس کردن مسجد محو شده ۸۲. مسجدی که به کلی محو شده یا به جای آن بنای دیگری ساخته شده و امیدی هم به بازسازی آن نیست، معلوم نیست که نجس کردنش حرام باشد گرچه احتیاط در نجس نکردن آن است. اجراء سرود همراه با موسیقی در مسجد و امثال آن ۸۳.

"تعیین کننده‌ی بار اول یا دوم یا بیشتر، قصد وضو گیرنده است، یعنی می‌تواند به قصد بار اول، چند مرتبه آب به روی صورت بریزد"اجرای سرودهای انقلابی و مانند آن همراه با نغمه‏های موسیقی در مکان مقدس و در مناسبتهایی که آن را اقتضا می‏کند، اشکال ندارد مشروط به اینکه با احترام آن مکان منافات نداشته باشد و در مکانهایی مثل مسجد مزاحم نمازگزاران نباشد، ولی پخش موسیقی لهوی مضلّ عن سبیل الله به طور مطلق جایز نیست. پخش موسیقی از مسجد ۸۴. مسجد جایگاه خاصی دارد و اگر پخش موسیقی در آن منافی با حرمت مسجد باشد، حرام است، حتی اگر موسیقی غیرحرام باشد. انجام ورزش و امثال آن در مسجد ۸۵. از انجام ورزش و هر کاری که با قداست و شئون مسجد منافات دارد اجتناب شود.

اطعام عروسی در مسجد ۸۶. غذا دادن به دعوت شدگان در مسجد فی‌نفسه اشکال ندارد. ورود کفار به مساجد ۸۷. ورود کفار به مسجد الحرام شرعاً ممنوع است و در سایر مساجد نیز اگر هتک و بی‏‌احترامی مسجد شمرده شود، جایز نیست، بلکه در سایر مساجد نیز مطلقاً وارد نشوند. تخریب مسجد ۸۸.

"در وضوی ارتماسی در مورد دست‌ها باید قصد شستن وضوئی آنها هنگام خارج کردن آنها از آب باشد، تا بتوان از این طریق، مسح را با آب وضو انجام داد"تبدیل و تخریب مسجد جایز نیست، مگر اینکه ضرورت غیر قابل چشم‌پوشی در بین باشد. لباس و بدن نمازگزار نماز در لباس یا مکان متعلق خمس ۸۹. شخصی که در لباسی یا مکانی که خمس به آنها تعلق گرفته و خمسش داده نشده نماز خوانده اگر جاهل به تعلق خمس بوده و یا جاهل به حکم تصرف در آن مال بوده، نمازهایی که خوانده صحیح است. نماز با کمربند چرمی وارداتی از کشورهای غیر اسلامی ۹۰. کمربندهای چرمی که از کشورهای غیراسلامی وارد می‌‌شود اگر انسان نداند که چرم طبیعی است یا مصنوعی، پاک است و نماز با آن اشکال ندارد، ولی اگر طبیعی بودن آن احراز شود و شک در این باشد که آیا از حیوانی است که تذکیه شرعی شده یا نه، نجس نیست، ولی نماز با آن باطل است، و در صورتی که نمازهای قبلی را در حال جهل به مسأله خوانده است، قضای آنها واجب نیست.

همراه داشتن پَر پرندگان در نماز ۹۱. پر تمام پرندگان پاک است، ولی در صورتی که پر، از پرندگان حرام گوشت باشد، همراه داشتن آن در نماز موجب بطلان است. ظاهر شدن موی زن در نماز ۹۲. در صورتی که هنگام نماز، موی زن سهواً ظاهر شود و به مجرّد اطلاع آن را بپوشاند، نمازش صحیح است. پوشش پای زن در نماز ۹۳.

"مسح سر بنا بر احتیاط باید با دست راست انجام شود، ولی کشیدن مسح از بالا به پایین لازم نیست"زن باید در حضور نامحرم تمام پای خود را در نماز بپوشاند ولی اگر نامحرم نباشد پوشاندن پا تا مفصل ساق لازم نیست. پوشاندن موهای مصنوعی در نماز و غیره ۹۴. برای زنان پوشاندن موهای مصنوعی در نماز واجب نیست، ولی در برابر نامحرم (چه در حال نماز و چه غیر نماز) بنا بر احتیاط واجب باید آن را بپوشانند. نماز با حلقه طلا برای مردان ۹۵. به دست کردن حلقه و انگشتر طلا برای مردان حرام است و بنا بر احتیاط واجب نماز با آن باطل است.

طلای سفید برای مردان ۹۶. اگر جنس طلای سفید، طلا باشد که بر اثر مخلوط کردن ماده‌ای رنگ آن سفید شده است استفاده از آن برای مردان حرام است ولی اگر جنس آن پلاتین است یا عنصر طلا در آن به قدری کم است که عرفاً به آن طلا نمی‌گویند، مانع ندارد. روکش طلا برای دندان مردان ۹۷. گذاشتن روکش طلا یا پلاتین روی دندان برای مردان اشکالی ندارد، ولی پوشاندن دندانهای جلو با طلا اگر به قصد زینت باشد، خالی از اشکال نیست. لباس شهرت ۹۸.

"اگر موی کاشته شده، قابل برداشتن نبوده و یا ازاله‌ی آن مستلزم حرج و مشقّت باشد و با وجود موها، امکان مسح بر پوست سر نباشد، مسح روی همان موها، کافی است"لباس شهرت لباسی است که پوشیدن آن برای شخص به خاطر رنگ یا کیفیت دوخت یا مندرس بودن آن و یا علل دیگر مناسب نیست به‌طوری که اگر آن را در برابر مردم بپوشد توجه آنان را به خود جلب نموده و انگشت‌نما می‌شود پوشیدن چنین لباسی بنابر احتیاط واجب جایز نیست، ولی نماز خواندن با آن اشکال ندارد. اذان و اقامه شهادت ثالثه ۹۹. گفتن «أشهد أنّ علیاً ولی الله» در اذان و اقامه به عنوان شعار تشیع خوب و مهم است و باید به قصد قربت مطلقه گفته شود، ولی جزو اذان و اقامه نیست. پخش اذان از بلندگوی مسجد و غیر آن ۱۰۰. پخش اذان، به نحو متعارف، برای اعلام وقت نماز، به وسیله‌ی بلندگو، اشکال ندارد ولی پخش آیات قرآنی و دعا و غیر آن اگر موجب اذیّت همسایگان شود، جایز نیست.

واجبات نماز کیفیت خواندن قرائت نمازهای جهریه برای زنان ۱۰۱. زن‌ها می‌توانند حمد و سوره نمازهای صبح، مغرب و عشاء را بلند یا آهسته بخوانند، ولی اگر نامحرم صدایشان را بشنود بهتر است آهسته بخوانند. غلط در نماز ۱۰۲. شخصی که کلمه یا اعراب یا حرکتی را در نماز غلط می‌‌خواند اگر عامد یا جاهل مقصر باشد، نماز باطل است، و الا صحیح است. البته اگر نمازهای گذشته را با اعتقاد به صحّت‏، به‌صورت مذکور خوانده باشد، در هر صورت قضای آنها واجب نیست.

"شخصی که بر اثر جهل به مسأله، مسح پا را تا برآمدگی روی پا می‌‌کشیده، اعمالش نسبت به گذشته محکوم به صحّت است ولی بعد از این تا مفصل ساق، مسح نماید" مقصود از ذکر ۱۰۳. هر عبارتی که متضمّن ذکر خداوند عزّ وجلّ باشد، ذکر محسوب می‌‌شود و صلوات بر محمّد وآل محمّد (علیهم افضل صلوات الله) از بهترین ذکرهاست. قصد سوره معیّن هنگام گفتن بسم الله ۱۰۴. در نماز لازم نیست بسم الله الرحمن الرحیم به نیت سوره معینی گفته شود. سجده و تیمم بر سیمان و موزائیک ۱۰۵.

سجده و تیمم بر سیمان و موزائیک اشکال ندارد، گرچه احوط ترک تیمم بر آنها است. سجده بر دستمال کاغذی ۱۰۶. اگر دستمال کاغذی از چوب یا گیاه ـ غیر از پنبه و کتان ـ ساخته شده، سجده بر آن مانع ندارد. سجده بر فرش در مساجد اهل سنّت ۱۰۷. در مساجد مکه و مدینه اگر با فریضه تقیّه منافات نداشته باشد باید بر چیزی که سجده بر آن صحیح است سجده کرد.

"ولی اگر بتواند پارچه‏ای روی زخم قرار دهد و بر آن دست بکشد، احتیاط آن است که علاوه بر تیمم، وضو نیز با چنین مسحی انجام دهد" مانعیّت چرک روی مهر ۱۰۸. اگر چرک روی مهر به قدری باشد که بین پیشانی و مهر حائل باشد، سجده و نماز باطل است. زیاد کردن سجود ۱۰۹. شخصی که متوجه شده پیشانی‌اش به‌طور کامل روی مهر نیست و سر را بلند کرده و دوباره روی مهر گذاشته اگر این عمل در اثر جهل یا فراموشی و فقط در یکی از دو سجده یک رکعت بوده، نمازش صحیح است ولی اگر با علم و عمد بوده و یا در دو سجده یک رکعت بوده، نمازش باطل است. برخورد مکرّر پیشانی به مهر ۱۱۰.

اگر موقع سجده، پیشانی بدون اختیار دو مرتبه به مهر برخورد کند، یک سجده محسوب می‌شود. شنیدن آیه سجده از رادیو و امثال آن ۱۱۱. با شنیدن آیه سجده از ضبط صوت یا صدا و سیما، سجده واجب می‌‌شود. مبطلات نماز خنده در نماز ۱۱۲. خنده با صدا (قهقهه) در صورتی که عمداً باشد، نماز را باطل می‌‌کند.

"چربی‌‌های طبیعی در پوست صورت و موها مانع وضو نیست، مگر به قدری زیاد باشد که مانع رسیدن آب به پوست و مو گردد" کم و زیاد کردن جاهلانه اجزای نماز ۱۱۳. اگر شخصی به واسطه ندانستن مسأله چیزی از اجزاء نماز را کم یا زیاد کند اگر آن جزء رکن نباشد و او در یادگیری مسأله کوتاهی نکرده باشد نمازش صحیح است و اگر در یادگیری مسأله کوتاهی کرده، بنابر احتیاط واجب نماز باطل است. دعای غیر عربی در نماز ۱۱۴. دعا به زبان فارسی و یا هر زبان دیگر در نماز مانعی ندارد، خواه نماز واجب باشد یا مستحب و خواه در قنوت باشد یا غیر قنوت. نماز قضا ترتیب در قضای نماز ۱۱۵.

در نماز قضا رعایت ترتیب لازم نیست، آری ترتیب بین ظهر و عصر و نیز بین مغرب و عشاء از یک روز باید رعایت شود. شک در مقدار نماز و روزه قضا ۱۱۶. قضای نمازها و روزه‌هایی که انسان یقین دارد پس از رسیدن به سن بلوغ شرعی نخوانده است، واجب است و نسبت به مقدار مشکوک وظیفه‌ای ندارد. نماز قضای پدر و مادر ۱۱۷. قضای نماز و روزه پدر بر پسر بزرگ واجب است و نیز بنا بر احتیاط واجب قضای نماز و روزه مادر بر او واجب است.

"اگر خالکوبی مجرد رنگ باشد و یا در زیر پوست بوده و بر ظاهر پوست چیزی که مانع از رسیدن آب بر آن شود، وجود نداشته باشد، وضو و غسل و نماز صحیح است" ۱۱۸. در صورتی که پسر بزرگ، قبل از اینکه قضای نماز و روزه پدر و مادر فوت شده‌‌ خود را انجام دهد بمیرد، قضای مذکور بر پسر یا برادر او واجب نمی‌‌شود. ۱۱۹. منظور از پسر بزرگ، پسر بزرگی است که هنگام وفات پدر زنده باشد هر چند او ـ به علت اینکه پسر اول قبل از پدر فوت کرده است ـ پسر اول پدر نباشد. ۱۲۰.

اگر ترک نماز پدر یا مادر بر اثر طغیان باشد، قضای آنها بر پسر بزرگ واجب نیست. ولی احتیاط در انجام قضای آنها ترک نشود. نماز جماعت نماز فرادا هنگام جماعت ۱۲۱. اگر هنگام برپایی نماز جماعت‌، خواندن نماز فرادا موجب تضعیف نماز جماعت و اهانت و بی‌احترامی‏ به امام جماعتی که مردم اعتماد به عدالت او دارند، محسوب شود، جایز نیست. طریق احراز عدالت امام جماعت ۱۲۲.

"کسی که پی در پی از او باد خارج می‌‌شود، در صورتی که نتواند وضوی خود را تا آخر نماز حفظ کند و تجدید وضو در اثناء نماز برایش خیلی دشوار باشد، کافی است برای هر نماز یک وضو بگیرد"از هر راهی که اطمینان به عدالت امام جماعت حاصل شود، اگر چه با اقتدای عدّه‌ای از اهل بصیرت و صلاح باشد، کافی است بلکه حُسْن ظاهر نیز کفایت می‌کند و در صورتی که عدالت محرز بوده، شک و تردید فعلی مانع اقتدا نیست. امامت شخصی که خود را عادل نمی‌‌داند ۱۲۳. امامت شخصی که خود را عادل نمی‌‌داند برای کسانی که او را عادل می‌‌دانند، اشکال ندارد و جماعت صحیح است و می‌‌تواند قصد امامت نکند و در این صورت نیز هم نماز او صحیح است و هم نماز مأمومین. امامت کسی که نمی‌‌تواند غسل کند ۱۲۴. شخصی که از غسل معذور است، می‏تواند با تیمم بدل از غسل امام جماعت شود و اقتدا به او اشکالی ندارد.

امامت ناقص‌العضو ۱۲۵. اگر دست یا پای شخصی به طور کامل قطع یا فلج شده باشد، امام جماعت شدن او محل اشکال است ولی قطع بعض انگشتان دست یا پا حتی انگشت شست، مضرّ به امامت جماعت نیست. امامت زن ۱۲۶. امامت زن در نماز جماعت فقط برای زنان جایز است. اقتدا به غیر روحانی ۱۲۷.

"صحت وضو با آب‌های خنک مسجدالحرام و اطراف آن که به آشامیدن اختصاص داده‌اند، با شک در اباحه آن برای وضو محل اشکال بلکه منع است"با دسترسی به روحانی به غیر روحانی اقتدا نکنند و در صورت عدم دسترسی، اقتدا به غیر روحانی واجد شرایط اشکال ندارد. اقتدا به امام جماعتی که صحت قرائت او مشکوک است ۱۲۸. در نماز رعایت نکات و محسنات تجویدی لازم نیست، همین که قرائت امام جماعت نزد اهل لسان صحیح باشد اقتدا به او جایز است و در صورت شک نیز اقتدا صحیح است. اقتدا به اهل سنت ۱۲۹. اقتدا به نماز جماعت اهل سنّت برای حفظ وحدت اسلامی جایز و صحیح است.

وظیفه مأموم موقع قرائت امام ۱۳۰. در رکعت اول و دوم نمازهای اخفاتیه واجب است مأموم ساکت باشد و قرائت را ترک کند و مستحب است ذکر بگوید، و در نمازهای جهریه اگر صوت امام ولو همهمه او را میشنود واجب است گوش کند وگرنه مستحب است حمد و سوره را بخواند. جا افتادن سهوی آیه از قرائت امام جماعت ۱۳۱. اگر امام جماعت آیه‌ای از سوره را نخواند مأموم به نحوی ـ هر چند با گفتن ذکر یا خواندن آیه ـ او را متوجه کند و در غیر این صورت باید نمازش را فرادا کند و سوره را بخواند. نماز جماعت در ادارات ۱۳۲.

"برای نوشتن آیات شریفه و اسامی مقدسه طهارت لازم نیست، ولی برای مسّ آنها طهارت لازم است"با توجه به اهمیّت خاص نمازهای یومیه و تأکید زیادی که بر اقامه نماز در اول وقت شده است و با توجه به ‏فضیلت بسیار زیاد نماز جماعت، مناسب است کارمندان روشی را اتخاذ کنند که بتوانند در خلال ساعات کار اداری، نماز ‏واجب را به صورت جماعت در اول وقت و در کمترین زمان بخوانند، ولی باید به گونه‏‌ای مقدمات این کار را فراهم ‏کنند که نماز جماعت در اول وقت وسیله‏‌ای برای به تأخیر انداختن کارهای مراجعه‌کنندگان نشود.‏ بیان احکام و معارف هنگام اقامه نماز در ادارات ۱۳۳. بیان احکام و معارف و امثال آن در هنگام اجتماع برای نماز در خصوص ماه مبارک رمضان و سایر ایام‌الله مانع ندارد، مشروط به اینکه حقوق مراجعین تضییع نشود. نماز جماعت دور کعبه ۱۳۴. در نماز جماعت دور کعبه، نماز کسانی که پشت سر یا دو طرف امام ایستاده‌اند، صحیح است لکن نماز افرادی که روبروی امام قرار دارند، صحیح نیست. نماز استیجاری ترتیب در نماز استیجاری‌ ۱۳۹.

در نماز استیجاری‌، خواندن چند ماه نماز صبح و سپس چند ماه نماز ظهر و عصر و پس از آن چند ماه نماز مغرب و عشاء مانع ندارد مگر آن که در اجاره ترتیب خاصی معیّن شده باشد. نماز آیات وجوب نماز آیات ۱۴۰. وجوب نماز آیات مختص کسانی است که در شهر وقوع حادثه و یا شهر متصل به آن ـ به‌طوری که عرفاً یک شهر محسوب شوند ـ زندگی می‌‌کنند. پس‌لرزه ۱۴۱. هر زلزله‌‏ای، چه شدید و چه خفیف، اگر زلزله مستقلی محسوب شود، نماز آیات جداگانه‌ای دارد.

"اگر قرآن کریم و اسماء طاهره با خط بریل نوشته شود چنانچه نقاط برجسته، علامت حروف باشد، مسّ آنها بدون طهارت جایز است، ولی اگر در نظر عرف آگاه، نوعی خط محسوب شود در مسّ آنها رعایت احتیاط لازم است" نماز مستحبی شک در رکعات نماز نافله ۱۴۲. به شک در رکعات نماز نافله اعتنا نمی‌‌شود یعنی مختار است که بناء‌ را بر اقلّ یا اکثر بگذارد مگر اینکه بناء بر اکثر مفسد نماز باشد که در این صورت بناء را بر اقلّ می‌گذارد. نماز مسافر ابتدا و انتهای مسافت شرعی ۱۴۳. مسافت شرعی از آخر شهر مبدأ، تا اول شهر مقصد محاسبه می‌‌شود. معیارِ آخر شهر ۱۴۴.

تعیین آخر شهر موکول به نظر عرف است. اگر در نظر عرف کارخانه‌‏ها و شهرک‌های پراکنده اطراف شهر جزو شهر نباشد، مسافت را از آخر خانه‏‌های شهر باید حساب نمود. حدّ ترخص ۱۴۵. بنا بر احتیاط، معیار حدّ ترخّص جایی است که هم صدای اذان شهر به آنجا نرسد و هم دیوارهای شهر دیده نشود، ولی بعید نیست که شنیده نشدن اذان برای تعیین حدّ ترخص کافی باشد. تفاوت طریق رفت و برگشت ۱۴۶.

"مسّ همزه و چند نقطه (ا...) که به جای لفظ جلاله نوشته می‌شود حکم مسّ لفظ جلاله را ندارد"اگر رفتن کمتر از چهار فرسخ باشد و مسیر بازگشت هم به مقدار مسافت شرعی نباشد، نماز تمام و روزه صحیح است، اگرچه مجموع رفتن و برگشتن به اندازه هشت فرسخ شرعی باشد. وطن ۱۴۷. به طور کلّی شخصی که در محلی به دنیا آمده و در آنجا رشد و نموّ کرده است آنجا وطن او محسوب می‌شود و تا وقتی که از آن مکان اعراض ننموده حکم وطن باقی است و همچنین کسی که به جایی غیر از وطن اصلی خود رفته و قصد زندگی دائمی هر چند برای بخشی از سال در آنجا نموده و با این قصد، مدّتی که عرفاً آن محل را وطن او بدانند، در آن مکان زندگی کرده، آنجا وطن او محسوب می‌شود و نیز اگر بدون قصد آن قدر بماند که عرف، آنجا را وطن او بداند، حکم وطن، مترتّب می‌شود. همچنین اگر کسی بنا دارد به مدّت مثلاً هفت هشت سال بطور دائم در جایی به قصد زندگی بماند، آنجا نیز وطن او محسوب می‌شود. وطن اصلی و وطن دوم ۱۴۸.

وطن اصلی جایی است که انسان در آن متولد شده و مدتی در آن بوده و رشد و نمو پیدا کرده است. وطن دوم هم جایی است که مکلّف آن را برای سکونت دائم، ولو برای چند ماه در هر سال، برگزیده است و یا بنای زندگی در آنجا به مدت هفت، هشت سال داشته باشد. مدت اقامت برای تحقق وطن جدید ۱۴۹. کسی که جایی را به عنوان وطن انتخاب می‌‌کند، اگر به مقداری که عرفاً صدق کند آنجا را به عنوان وطن اتخاذ کرده است در آنجا بماند، ـ مثلاً دو سه ماه یا کمتر به نحوی که عرفاً اهل آنجا محسوب شود ـ آن محل برای او وطن می‌‌شود. اعراض از وطن ۱۵۰.

"اگر زن بدون مقاربت به اوج لذّت برسد و در آن حال از او رطوبتی خارج شود آن رطوبت منی بوده و موجب جنابت می‌گردد ولی سایر ترشحات پاک می‌باشد و در صورت شک نیز حکم جنابت را ندارد"شخصی که قصد مراجعت به وطن اصلی و زندگی در آنجا را ندارد، بلکه قصد عدم مراجعت دارد از وطن اعراض کرده و آنجا برایش حکم وطن را ندارد. تبعیت فرزند از والدین در وطن ۱۵۱. در صورتی که فرزند در اراده و زندگی تابع پدر باشد، وطنِ پدر، وطن او محسوب می‌شود و اگر با مادر زندگی میکند و تابع اوست وطن مادر، وطن او محسوب می‌شود چه فرزند صغیر باشد یا کبیر. تبعیت از پدر و شوهر در وطن جدید ۱۵۲. زن می‏تواند وطن جدید شوهرش را وطن خود قرار ندهد، ولی فرزندان اگر صغیر باشند و در تصمیم‏گیری مستقل نباشند و یا در این مسأله تابع اراده پدر باشند، وطن جدید پدر، وطن آنها هم محسوب می‏شود.

قصد اقامت ده روز و رفت و آمد تا کمتر از مسافت ۱۵۳. پس از قصد اقامت ده روز و خواندن یک نماز چهار رکعتی رفت و آمد تا کمتر از مسافت شرعی (۵/ ۲۲ کیلومتر) اشکال ندارد لکن اگر از ابتدا تصمیم به رفت و آمد بیش از حدّ ترخّص باشد خروج تا کمتر از مسافت شرعی به میزان ۶ یا ۷ ساعت در مجموع ده روز مانع ندارد. سفر شغلی ۱۵۴. اگر در خلال هر ده روز حداقل یک بار برای شغل، سفر انجام شود و این تردّد شغلی حداقل دو سه ماه ادامه داشته باشد، نماز در سفرهای شغلی ـ غیر از سفر اول و دوم در ابتدای شغل ـ در مبدأ، مقصد و بین راه تمام و روزه صحیح است و در سفرهای شخصی حکم مسافر را دارد، و اگر ده روز یا بیشتر در یک محلّ اقامت شود، در سفر اول شغلی نماز شکسته و بعد از آن تمام است. مأمور به تحصیل ۱۵۵.

"خواندن آیاتی که سجده واجب دارند، بر جنب حرام است ولی خواندن سایر آیات از این سوره‏ها اشکال ندارد"شخصی که از طرف محل کارش مأمور به تحصیل است و هر هفته در این رابطه سفر می‌‌کند، نمازش تمام و روزه‌اش صحیح است. وطن بودن محل تحصیل ۱۵۶. محل تحصیل یا کار، حکم وطن را ندارد مگر آن‌که آنقدر آنجا بماند که عرفاً وطن او محسوب شود. عدول در مسأله سفر تحصیلی ۱۵۷. عدول به مجتهد جامع الشرایطی که سفر برای تحصیل را سفر برای شغل می‌داند و نماز و روزه را تمام و صحیح میداند اشکال ندارد ولی تبعیض در این مسأله بین نماز و روزه درست نیست.

احکام روزه نیّت روزه ۱۵۸. وقت نیت برای روزه ماه رمضان و نذر معیّن، از اول شب تا اذان صبح و برای روزه غیر معین (مانند روزه قضا و نذر مطلق)، از اول شب تا ظهر روز بعد است و وقت نیت روزه مستحبی، از اول شب شروع شده و تمام روز ـ تا موقعی که به اندازه نیت کردن به مغرب وقت مانده باشد ـ ادامه دارد. ۱۵۹. اگر شب اول ماه رمضان نیت کند که یک ماه را روزه بگیرد، کافی است؛ ولی بهتر است در هر شب روزه فردای آن را نیت کند. عسر و حرج ۱۶۰.

"حدث اصغر در اثنای غسل به صحّت‏ غسل ضرر نمی‏رساند و لازم نیست که غسل را از نو شروع کند، ولی چنین غسلی کفایت از وضو برای نماز و سایر اعمال مشروط به طهارت از حدث اصغر نمی‏کند"اگر روزه را تا حدی ادامه دهد که روزه بر اثر تشنگی و گرسنگی برای او حرجی شود و در نتیجه آن را افطار نماید، فقط قضا بر او واجب است و کفّاره‏ای ندارد و در مورد تشنگی احتیاط واجب آن است که در بقیه روز امساک نماید. خوف ضرر ۱۶۱. زنی که بترسد روزه برای خودش و یا برای جنینش و یا برای طفل شیرخواره‌اش به دلیل کم شدن شیر ضرر داشته باشد و خوفش از ضرر، منشأ عقلایی داشته باشد، واجب است روزه را بخورد و اگر بگیرد هم صحیح نیست. قول پزشک ۱۶۲. اگر شخصی از گفته پزشک اطمینان پیدا کند که روزه برای او ضرر دارد یا خوف ضرر داشته باشد، روزه گرفتن برای او واجب نیست.

مبطلات روزه خون لثه ۱۶۳. اگر خون لثه در آب دهان مستهلک شود پاک است و خوردنش مبطل روزه نیست. نماز و روزه در حال جنابت ۱۶۴. نمازهایی را که انسان در حال جنابت خوانده باید قضا نماید و روزه‌ها در صورتی که جاهل به اصل جنابت بوده واصلاً نمی‌فهمیده جنابت چیست، صحیح است ولی اگر جنابت را می‌دانسته و جاهل به وجوب غسل بوده باید قضای روزه‌ها را به‌جا آورد ولی کفاره بر او واجب نیست. نسیان غسل جنابت ۱۶۵.

"کسی که غسلهای متعددی اعم از واجب یا مستحب بر ذمّه او باشد، اگر به نیت همه آنها یک غسل بجا آورد، کافی است؛ و نیز اگر در بین آنها غسل جنابت باشد و به نیت آن غسل کند، از بقیه غسلها کفایت می‏کند"شخصی که در روزه ماه رمضان غسل جنابت را فراموش کرده و با حال جنابت صبح کرده، روزه‏اش باطل است و قضای روزه ماه رمضان نیز بنا بر احتیاط همین حکم را دارد، ولی در سایر روزه‏‌ها، روزه بر اثر آن باطل نمی‏شود. خروج منی بر اثر ملاعبه ۱۶۶. اگر روزه‌دار بدون قصد بیرون آمدن منی با خود یا دیگری بازی و شوخی کند در صورتی که عادت نداشته باشد که در اثر بازی و شوخی منی از او خارج شود ـ اگر چه اتفاقاً منی بیرون آید ـ روزه او صحیح است ولی اگر شوخی را ادامه دهد تا آنجا که نزدیک است منی خارج شود و خودداری نکند تا خارج گردد روزه‌اش باطل است. حیض شدن در اثنای روزه نذری ۱۶۷. اگر زنی در اثنای روزه نذری معین حائض شود روزه‌اش باطل می‌‌شود و قضای آن بعد از طهارت واجب است.

غرغره روزه‌دار ۱۶۸. اگر هنگام غرغره، آب از حلق به پایین رود، روزه باطل می‏‌شود. فرو بردن خلط ۱۶۹. فرو بردن خلط تا به فضای دهان نرسیده اشکال ندارد و اگر به فضای دهان رسیده بنابر احتیاط واجب نباید فرو ببرد و اگر عمداً فرو برد بنابر احتیاط قضا و کفّاره بر او واجب می‌شود. دخانیات ۱۷۰.

"خونی که دختر قبل از نُه سالگی ببیند علامت شرعی بلوغ دختر نیست و حکم حیض را ندارد هرچند صفات آن را داشته باشد"روزه‌دار به احتیاط واجب باید از انواع دخانیات خودداری کند و در صورت اضطرار، وجوب روزه ساقط نیست. تزریق آمپول ۱۷۱. احتیاط واجب آن است که روزه‏دار از استعمال آمپول‌های مقوی یا مغذی یا آمپول‌هایی که به رگ تزریق می‏شود و نیز انواع سرم‌ها و تزریق خون خودداری کند ولی آمپول‌های دارویی که در عضله تزریق می‌شود و نیز تزریق آمپول برای بی‌حس کردن اشکال ندارد. غسل ارتماسی بر اثر فراموشی یا غفلت ۱۷۲. اگر شخصی بر اثر فراموشی و غفلت از روزه‌دار بودن غسل ارتماسی کند، غسل و روزه او صحیح است.

افطار قبل از وقت به خاطر تقیه ۱۷۳. تبعیت از دیگران در افطار روزه قبل از احراز وقت جایز نیست، و اگر از موارد تقیه باشد افطار جایز است، ولی روزه آن روز قضا دارد. افطار قبل از حدّ ترخص ۱۷۴. مسافری که به خاطر جهل به مسأله، قبل از رسیدن به حدّ ترخص افطار کرده روزه‌اش باطل، و قضائ آن واجب است ولی اگر از حکم مسأله غافل بوده، کفّاره ندارد. جاهل به مفطر ۱۷۵.

"اگر رحم زنی را در اثر بیماری و عمل جراحی برداشتند و خون ببیند اگر خون جراحت باشد مثل سایر خون‌هایی است که از جراحت می‌باشد و در غیر این صورت ممکن است خون حیض و یا استحاضه باشد"شخصی که نمی‌‌دانسته چیزی مثل خوردن دارو روزه را باطل می‌‌کند و آن را انجام داده، قضای روزه بر او واجب است ولی کفاره ندارد. روزه قضا قضای روزه پدر ۱۷۶. اگر پسر بزرگ بداند که پدرش روزه قضا داشته و نداند انجام داده یا نه، باید انجام دهد. ۱۷۷. شخصی که هم خودش روزه قضا دارد و هم قضای پدر بر اوست، هر کدام را بخواهد می‌‌تواند اول انجام دهد.

نذر روزه گرفتن با داشتن روزه قضا ۱۷۸. شخصی که قضاء رمضان دارد می‌‌تواند نذر روزه کند به شرط آن که قصدش این باشد که روزه نذری را بعد از قضاء رمضان بگیرد. تأخیر قضای رمضان ۱۷۹. اگر قضای روزه ماه رمضان را به علت استمرار عذری غیر از مریضی که مانع روزه گرفتن است، تا ماه رمضان سال آینده به تأخیر انداخته باشد، گرفتن قضای روزه کافی است اگر چه احتیاط در جمع بین قضا و دادن فدیه (یک مدّ طعام) می‌‌باشد، ولی اگر عذر، مریضی باشد قضا ساقط است ولی فدیه واجب است. کفاره روزه افطار با حرام ۱۸۰.

"در مسح پیشانی هنگام تیمم باید کف دست تا سر انگشتان بر پیشانی کشیده شود و نیز نسبت به پشت دست، باید مسح دست تا سر انگشتان باشد"شخصی که با چیز حرام روزه‌اش را باطل کرده، کفاره‌اش شصت روز روزه و یا اطعام شصت مسکین است و احتیاط مستحب انجام هر دو است. کفّاره افطار عمدی در ماه رمضان ۱۸۱. فردی که در ماه مبارک رمضان از روی علم و عمد روزه‌ی خود را نگرفته یا آن را باطل نموده باید ۶۰ روز روزه بگیرد (که ۳۱ روز آن پی در پی باشد) و یا ۶۰ فقیر را اطعام نماید. ناتوانی در ادای کفّاره افطار عمدی ۱۸۲. شخصی که کفاره به عهده اوست اگر هیچ یک از وظایفی را که مخیّر میان آنهاست نتواند انجام دهد باید به هر تعداد فقیر که قادر است غذا بدهد و احتیاط آن است که استغفار نیز بنماید و اگر به هیچ وجه قادر بر دادن غذا به فقرا نیست فقط کافی است که استغفار کند یعنی با دل و زبان بگوید: استغفر الله (از خداوند بخشایش می‌طلبم) قدرت یافتن بعد از عجز از پرداخت کفاره ۱۸۳.

شخصی که قادر به کفاره روزه نبوده و به استغفار اکتفا کرده ولی بعداً قدرت پیدا می‌‌کند کفاره بر او واجب نیست ولی احتیاط مستحب در انجام دادن کفاره است. دادن کفاره روزه به سیّد ۱۸۴. دادن کفاره روزه به سیّد مانع ندارد ولی بهتر (احتیاط مستحب) است که داده نشود. راه ثابت شدن اول ماه رویت هلال با چشم مسلح ۱۸۵. دیدن هلال با چشم مسلح کافی است.

"بعید نیست که طهارت اعضاء تیمم شرط نباشد، ولی احتیاط این است که در صورت امکان پیشانی و پشت دست‌ها پاک باشد" اتحاد افق ۱۸۶. مقصود از اتحاد افق شهرهایی است که از جهت احتمال رؤیت هلال و عدم احتمال آن یکسان باشند و اتحاد افق در رؤیت هلال شرط است. روزه مسافر روزه مستحبی در سفر ۱۸۷. روزه مستحبی در سفر جایز نیست؛ مگر در مدینه طیبه که می‌‏تواند برای برآمدن حاجت سه روز، روزه مستحبی بگیرد و بنا بر احتیاط لازم است چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه باشد. احکام اعتکاف مکان اعتکاف ۱۸۸.

اعتکاف در مسجد جامع و غیر جامع رجائاً اشکال ندارد. احکام خمس سال خمسی و کیفیت محاسبه خمس ۱۸۹. سال خمسی، قراردادی نیست بلکه یک امر قهری و واقعی است یعنی تاریخ دریافتِ اولین درآمد، ابتدای سال خمسی هر مکلفی است و در هر سال همان روز سر سال خمسی او می‌‌باشد و آنچه از درآمدِ بین سال در زندگی مورد نیاز بوده و در حدّ شأن صرف شده خمس ندارد و آنچه تا سر سال خمسی باقی مانده، به اضافه جنس‌های مصرفی (از قبیل برنج، نخود و امثال آن) که تا آخر سال مصرف نشده و چیزهای خریداری شده که مورد نیاز نبوده یا بیش از حدّ شأن بوده، متعلّق خمس هستند و سر سال خمسی تا مکلّف خمس خود را پرداخت نکرده حق تصرّف در مال متعلَّق خمس را ندارد. البته مهریه، ارث، هدیه، عیدی و پاداش، خمس ندارد. با این وجود اگر در محاسبه‌ی خمس مشکلی وجود داشته باشد، می‌‌توان به دفتر یا یکی از نمایندگان مجاز مقام معظم رهبری(دام ظلّه) در امر وجوهات مراجعه و محاسبه کرد.

"اگر انسان نداند فرصتی که از وقت نماز باقی مانده است به اندازه نماز با غسل یا وضو هست یا نه، باید تیمم کند و نمازش را بخواند" سال شمسی یا قمری ۱۹۰. مکلّف مخیّر است که سال خمسی خود را شمسی یا قمری قرار دهد. تغییر سال خمسی ۱۹۱. تقدیم و تأخیر سال خمسی جایز نیست مگر با اجازه ولیّ امر خمس و بعد از حساب مدّت گذشته و مشروط است به اینکه موجب وارد شدن ضرر به صاحبان خمس نشود. سال خمسی درآمد زن و شوهر ۱۹۲.

بر زن و شوهری که حقوق خود را به طور مشترک در زندگی خرج می‌‌کنند، واجب است هر کدام سال خمسی مستقلی داشته باشند و خمس باقی‌مانده حقوق خود را بپردازد. شخصی که چند سال خمس نپرداخته ۱۹۳. شخصی که چند سال است که خمس درآمد سالانه خود را نداده است، باید خمس اموالی را که می‌‌داند متعلق خمس شده بپردازد و در موارد مشکوک با ولیّ امر خمس یا وکیل او مصالحه کند. حقوق‌های معوقه ۱۹۴. حقوق معوقه از درآمد سال دریافت آن محسوب می‌‏شود و در مقدار زائد بر مخارج آن سال، خمس واجب است.

"کسی که نه وضو برایش ممکن است و نه تیمم، بنا بر احتیاط واجب باید نماز را در وقت بدون وضو و تیمم بخواند و بعد از وقت با وضو یا تیمم قضا کند" حق سنوات یا پاداش پایان خدمت ۱۹۵. پولی که پایان خدمت به افراد داده می‌‌شود اگر قسمتی از حقوق زمان خدمت نباشد، هبه است و خمس ندارد. بازخرید ۱۹۶. وجوه دریافتی بابت بازخرید، خمس ندارد. حقوق بازنشستگی ۱۹۷.

حقوق بازنشستگی که به کارمند پرداخت می‌شود جزو درآمد سال وصول است که اگر تا سر سال خمسی صَرف در مؤونه نشود، خمس دارد. درآمد کودکان ۱۹۸. بنا بر احتیاط بر کودکان بعد از رسیدن به سن بلوغ واجب است که خمس منفعت کسب خود را که قبل از بلوغ به دست آورده‏اند و تا زمان بلوغ بر ملک ایشان باقی مانده است، بپردازند. سپرده حج ۱۹۹. اصل سپرده اگر از درآمد کسب بوده و خمس آن داده نشده، خمس دارد اما سود حاصله اگر پیش از سال عزیمت به سفر حج قابل وصول نبوده، جزو درآمد سال وصول محسوب می‌شود که اگر در همان سال، هزینه سفر حج شود، خمس ندارد.

"اگر از زمان اعلامی توسط جدول‌ها و رسانه‌های گروهی اطمینان به دخول اوقات شرعی پیدا شود کافی است، در غیر این صورت باید صبر شود تا اطمینان حاصل گردد" حقوق دریافتی نزدیک سال خمسی ۲۰۰. اگر کارمندی چند روز زودتر از سال خمسی حقوق خود را دریافت کند و تا سر سال خمسی باقی بماند، خمس آن واجب است. سرمایه

منابع خبر

تازه‌ترین فتاوی رهبری درباره اینترنت، ماهواره، تحصیل در دانشگاه مختلط، خلوت با نامحرم، جادوگری، قمه‌زنی و ... - عصر ایران

- ۸ مرداد ۱۳۹۲