نقش قیام ۲۹ بهمن تبریز در روند شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی

ارتباط وثیقی بین شهر قم، کانون مبارزات و شهر تبریز از زمان نهضت امام خمینی تا پیروزی انقلاب اسلامی برقرار گردید. حمله به مدرسه طالبیه تبریز مقارن با حمله کماندوهای رژیم به مدرسه فیضیه قم در سال ۱۳۴۲ بود. حرکتهای سیاسی مذهبی شهر تبریز در طول تاریخ نهضت امام خمینی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است که تبلور عینی آن قیام ۲۹ بهمن آن شهر در سال ۱۳۵۶ به پاس گرامی داشت چهل شهدای قیام ۱۹ دی قم می باشد۸.-علل وقوع قیام ۲۹ بهمن تبریز و روند این نهضت در پیروزی انقلاب اسلامیدر روز اول آبان سال ۵۶ آیت سید مصطفی خمینی، فرزند برومند و یار دیرین امام خمینی (ره) بطور ناگهانی و بطور مشکوکی در نجف اشرف در گذشت. فوت نا بهنگام ایشان در داخل کشور و در بین مردم مسلمان ایران، عنوان شهادت یافت و شایعاتی مبنی بر دست داشتن ساواک در این ماجرا منتشر شد. البته این شایعات چندان هم بی پایه نبود سید مصطفی، فرزند بزرگوار امام ،همواره در سفرو حضر همراه ایشان بود و در پیشبرد نهضت اسلامی نقش بسزایی را ایفا می نمود.

"ارتباط وثیقی بین شهر قم، کانون مبارزات و شهر تبریز از زمان نهضت امام خمینی تا پیروزی انقلاب اسلامی برقرار گردید"ایشان به عنوان دست راست امام در بسیاری از تصمیم گیریها و جریانات مهم نهضت، شریک بود و به نوعی رابط امام با نیروهای انقلابی محسوب می شد. در پی فوت ایشان ،مجالس یاد بود وبزرگذاشت با شکوهی در سراسر کشور برگزار گردید واین مجالس، خود باعث گسترش هر چه بیشتر پیام نهضت واز سوی دیگر بخاطر صبر وشکیبایی امام ( ره) در برابر این مصیبت (که آن را از الطاف خفیه الهی بر شمردند) باعث افزایش محبوبیت امام خمینی در داخل کشور شد۳. بر گزاری با شکوه مجالس بزرگداشت فوت سید مصطفی خمینی، وحدت و همدلی مردم و نیروهای مذهبی را افزوده و پایه های لزان رژیم پهلوی را متزلزل تر نمود در پی اوج گیری مجبوبیت امام خمینی، رژیم پهلوی به تدبیری ساده لوحانه دست زد که به یک معنا باعث کوبیده شدن آخرین میخ بر تابوت آن رژیم شد. رژیم پهلوی که محبوبیت فوق العاده امام را بزرگترین عامل وحدت مردم، پیشبرد نهضت و تزلزل ارکان خود میدید، به خیال خام خود به این فکر افتاد تا به طریقی باعث شکسته شدن قدا ست و حرمت امام خمینی در بین مردم شود و شاید بتواند در روند نهضت خلل ایجاد کرده و به نوعی از امام انتقام بگیرد۳.در روند نهضت اسلامی مردم ایران، تمامی‌ خیزش ‌های مردمی همانند حلقه‌های یک زنجیره نقش تعیین کننده و منحصر به فرد خود را ایفا نمودند و مسلما بدون وقوع هر یک از آنها، روند نهضت به سرانجام مقصود نمی‌رسید. یکی از این قیام‌های سرنوشت‌ساز مردم انقلابی ایران که جایگاهی بی‌بدیل در جریان نهضت اسلامی به خود اختصاص داده، قیام مردم تبریز در ۲۹ بهمن سال ۱۳۵۶ می‌باشد۵.

این قیام به عنوان تداوم سلسله قیام‌های مذهبی مردم از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، به رهبری روحانیت مبارز و حضور طیف گسترده‌ای از اقشار مختلف مردم، چنان ضربه‌ای برپیکره در حال احتضار رژیم پهلوی وارد آورد که موجب گردید تا رهبر کبیر انقلاب در پیام خود به همین مناسبت، نوید سقوط رژیم و پیروزی نهضت مردم را به همگان بشارت دهد]5[. قیام عمومی مردم تبریز به عنوان بزرگ ترین حضور توده ای و یکپارچه مردم در سیر تکوین انقلاب اسلامی تا به آن روز بود و شوک سیاسی بزرگی به رژیم پهلوی وارد کرد۴. قیام قهرمانانه این خطه مسلمان در شرایطی صورت گرفت که رژیم طاغوت تا بن دندان مسلح برای شکار هر جنبنده ای که به مخالفت برمی خاست سخت در کمین بود و در این راه همه امکانات خویش را با همکاری بیگانگان به یاری گرفته بود، مردم مسلمان و انقلابی تبریز مصمم و استوار با آگاهی از خطرات پیش رو در روز ۲۹ بهمن به عهد خود با اسلام و امام وفا کردند و به میعادگاه آمدند و با نثار خون خویش چهلمین روز حرکت خونین قم و حرکت شور آفرین مردم این دیار مذهبی را گرامی داشتند۴. - فاجعه روز ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ در تبریز قلب های پاک ملت مسلمان ایران هنوز در سوگ شهدای ۱۹ دی قم آکنده از غم و اندوه بود. هنوز خون های طلاب جوان و اقشار مختلفی که در اعتراض به درج مقاله توهین آمیز روزنامه اطلاعات و اسائه ادب به ساحت مقدس رهبر نهضت اسلامی به پا خاسته بودند، از سنگفرش کوچه و خیابان های قم پاک نشده بود که رژیم شاه در ۲۹ بهمن سال ۱۳۵۶ دست به جنایت دیگری زد و فاجعه ناگوار تبریز را رقم زد.

"حمله به مدرسه طالبیه تبریز مقارن با حمله کماندوهای رژیم به مدرسه فیضیه قم در سال ۱۳۴۲ بود"در این روز قیام شهری تمام عیار رخ داد که از بازار شروع شد و همه محلات، حتی برخی از روستاهای نزدیک را نیز در بر گرفت. حرکت مردم تبریز در حالی صورت گرفت که سال ها سکون و رخوت بر این منطقه سایه افکنده بود. افسانه شکست ناپذیر بودن رژیم شاه در این روز تاریخی از سوی مردم آذربایجان باطل شد و پس از آن مردم جرات و جسارت پیدا کردند تا در همه جا دست به قیام بزنند. تا آن تاریخ رژیم ادعا می کرد که ایران جزیره ثبات و آرامش منطقه است و با اقتدار جشن های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی برگزار می کرد۴. به مناسبت چهلم شهدای قیام مردم قم و عکس‌العمل مردم آذربایجان نسبت به اهانت به ساحت مرجعیت صورت گرفت در روز ۲۹ بهمن که مصادف با چهلم فاجعه ۱۹ دی قم بود، در بسیاری از شهرها و نقاط کشور، مجلس ختم و سوگواری برگزار شد.

در روز نوزدهم دی، قیام مردم قم در اعتراض به چاپ مقاله اهانت آمیز با امضای مستعار احمدی رشیدی مطلق در روزنامه اطلاعات، توسط عوامل رژیم پهلوی به خاک و خون کشیده شد و در چهلم این فاجعه، مردم نقاط مختلف ایران خود را آماده برگزاری مراسم می‌کردند. در شهر تبریز نیز قرار بود مردم در مسجد قزللی (میرزاآقایوسف مجتهد) جمع شدند.دعوت از سوی آیت الله قاضی طباطبایی و ده تن دیگر از علمای تبریز صورت گرفته بود.در روز ۲۹ بهمن، مردم در مقابل این مسجد اجتماع کردند. سرگرد مقصود حق شناس، (رییس کلانتری) بازار به همراه عده‌ای مأمور، به مردم اعلام کرد که متفرق شوند و با توهین به مسجد از ورود مردم جلوگیری کرد. جوانی غیرتمند به نام محمد تجلی از این توهین عصبانی شده و با وی گلاویز می‌شود که حق شناس با اسلحه کمری‌اش این جوان ۲۲ ساله را به شهادت می‌رساند۷.با شهادت این جوان مردم خشمگین جنازه خون آلود او را برداشته و جمعیت حاضر از مقابل مسجد قرنی( محل قیام مردم تبریز) حرکت کردند. از گوشه و کنار شهر، از دانشگاه از مسجد جامع تبریز، از روبروی باغ گلستان و از همه محله ها مردم به صفوف یکدیگر پیوستند و اینگونه درگیری ها به تمام نقاط و محله های شهر تبریز کشیده شد و مردم با شعارهای ملت گیو بدیر کفنه، خمینی گلسین وطنه (ملت کفن پوشیده تا خمینی برگردد به وطن خودش)، بیز بوشاهی ایستمیروخ والسلام، یا مرگ یا خمینی، یا مرگ یا حجاب، ما پیرو قرآنیم، رستاخیز نمی خواهیم، خمینی خمینی خدا نگهدار تو، و...

"فوت نا بهنگام ایشان در داخل کشور و در بین مردم مسلمان ایران، عنوان شهادت یافت و شایعاتی مبنی بر دست داشتن ساواک در این ماجرا منتشر شد"از کیان روحانیت و مرجعیت شیعه بخصوص امام دفاع کرد۹. هر چند قیام ۲۹ بهمن با قهر انقلابی همراه بود ولی سران رژیم نتوانستند به مردم تبریز نسبت غارتگری بدهند. دانشجویان نقش مهمی در نظم دادن به قیام ایفا کردند و سعی داشتند به عنوان هدایت کننده مردم، از خرابکاری بی هدف در جریان عمل جلوگیری نمایند، و مردم را از هر گونه غارت باز دارند. مردم به بانکها حمله می کردند اما یک ریال هم بر نمی داشتند. هیچ یک از وسایل اماکن عمومی مورد تعرض واقع نشد.

اتومبیل های مردم در کنار خیابان ها سالم بود ولی وسائل نقلیه دولتی و حزبی مورد حمله قرار می گرفت. هیچ مدرسه و یا مرکز فرهنگی آسیبی نرسید۱. مراکز فساد و تباهی، توطئه و خیانت را مورد هجوم قرار دادند. قیام آن روز مردم تبریز برای همگان یادآور قیام مردم همان شهر در عصر مشروطه، قیام شیخ محمدخیابانی علیه قرارداد استعماری ۱۹۱۹ و قیام علمای تبریز در دوران استبدادی رضاخان و یادآور تبریز همیشه آماده و همیشه مبارز بود۹. قیام گسترده مردم در ۲۹ بهمن، نشان داد که روحانیت قدرت عظیمی است که می تواند به خاطر خداوند، مردم را برای انجام تکلیف الهی به خیابان ها بکشاند و این قیام که امام خمینی آن را قیام همگانی مردانه در مقابل ظلم و بیداد خواند نشان داد که این، فقط حضور انبوه آحاد مردم است که می تواند عظیم ترین هیجانات و حماسه ها و نهضت ها را در خفقان آمیزترین شرایط، خلق کند و آن را تداوم بخشد.

"البته این شایعات چندان هم بی پایه نبود سید مصطفی، فرزند بزرگوار امام ،همواره در سفرو حضر همراه ایشان بود و در پیشبرد نهضت اسلامی نقش بسزایی را ایفا می نمود"امام خمینی با پیام خود در ۸ اسفند ۱۳۵۶ با تجلیل از مردم آذربایجان در برپایی قیام ۲۹ بهمن، راه را برای تداوم نهضت اسلامی در سایر شهرهای ایران، بازکردن و نوشتند که الیس الصبح بقریب ؟ به اینگونه آذربایجان، نقش برجسته خود را در برپایی انقلاب اسلامی، ایفا نمود و وفاداری خود را به اسلام، فراتر و بالاتر از هرچیز به همگان نشان داد. یحیی لیقوانی رییس ساواک تبریز با توجه به گسترش قیام مردمی با تهران تماس می‌گیرد و شاه به جمشید آموزگار دستور حفاظت از مناطق مهم و سرکوب شدید مردم را می‌دهد. شورای امنیتی استان، دستور استقرار یگان ها و ادوات نظامی از جمله تانک و نفربر را در سطح شهر می‌دهد که با مقاومت و پایمردی مردم تبریز، این شهر از خون جوانان، بازاریان، دانشجویان، مردان و زنان، رنگین شده و پس از فاجعه خونین قم، جنایت دیگری بر جنایت های رژیم افزوده می‌شود. سرانجام ساعت ۵ بعد از ظهر نیروهای نظامی بر شهر مسلط شدند. در آمار ساواک چنین آمده است۵۸۱: نفر دستگیر، ۹ نفر کشته، ۱۱۸ نفر زخمی.

۳ دستگاه تانک، ۲ سینما، یک هتل، کاخ جوانان، حزب رستاخیز و تعدادی اتومبیل شخصی و دولتی به آتش کشیده شدند. کشتار مردم تبریز، شاه را غافلگیر کرد چرا که او به خیال خود توانسته بود پرده‌ای ضخیم بر روی فاجعه قم بکشد حتی اقدام دبیر کل سازمان ملل را به سود خود تمام کند و افکار خارجیان را از درک واقعیت فاجعه قم منحرف سازد؛ اما با قیام مردم تبریز، تقدیر به گونه دیگری رقم خورد۹. در مجموع در قیام مردم تبریز در روز ۲۹ بهمن ۱۳۵۶، ۱۴ نفر به شهادت رسیده و بیش از یکصد نفر نیز زخمی شدند و نزدیک به هزار نفر هم بازداشت گردیده و به زندان افتادند. ساواک برای حدود ۶۰۰ نفر از این دستگیر شده گان، پرونده تشکیل داد. شهدا و مجروحین و دستگیر شدگان از همه اقشار ملت بودند، کارگر قالی بافی، بازاری، دانشجو، کشاورز و سایر مردم عادی که سن آن ها بین ۱۷ تا ۶۵ سال بود۲.

"ایشان به عنوان دست راست امام در بسیاری از تصمیم گیریها و جریانات مهم نهضت، شریک بود و به نوعی رابط امام با نیروهای انقلابی محسوب می شد"کنسول امریکا در تبریز پس از قیام تبریز نتیجه گیری کرد که این قیام: دروازه ها را برای نبردهای مذهبی و اجتماعی که به سادگی آرام نخواهد شد، (تکرار می شود)، نخواهد شد، باز کرد. قیام تبریز از جنبش قم مهیب تر بود قیامی که نمونه ای درخشان از استفاده سیاسی از سنتهای شیعی بود.در این قیام برای نخستین بار پس از قیام ۱۵ خرداد ۴۲، ارتش مستقیما به سرکوبی مردم پرداخت ولی در ادامه قیام ها خصوصاً در چهلم قیام تبریز اولین جلوه های پیوستن ارتش به ملت مشاهده گردید. تظاهرات چهلم قیام تبریز جنبه تقریبا سراسری در کشور پیدا کرد. مردم اصفهان ، شیراز، یزد، جهرم و اهواز کشته هایی دادند و مراسم چهلم آنها در ۵۷.۱.۱۰ باعث تظاهرات و تجمع های بیشتری در داخله و توجه جدیدی در خارج به فجایع و وقایع ایران گردید.چون این قیام با برنامه ریزی دقیق قبلی دانشجویان دانشگاه و مردم مبارز تبریز و روحانیت مبارز به رهبری آیت الله قاضی بود، چنان گستردگی و عمقی داشت که ماموران ساواک هر چند پیش تر وضعیت شهر را غیرعادی ارزیابی کرده بودند اما از پیش بینی قیامی به این عظمت به دلیل همان برنامه ریزی دقیق آن عاجز ماندند۱.- واکنش رژیم شاه و وابستگان آن در زمینه قیام ۲۹ بهمن تبریزاولین واکنش رژیم پس از برقراری حکومت نظامی موج دستگیری افراد مظنون بود. پس از پایان روز ۲۹ بهمن ظرف ۴۸ ساعت ۶۲۱ دانشجو روانه زندان شدند.اقدام دیگر رژیم، برکناری و تنبیه قاصران واقعه قیام مردم تبریز بود.

شاه دستور داد مامورانی که در پیش بینی و جلوگیری از واقعه قصور کرده اند تنبیه شوند. ۹ اسفند روزنامه رستاخیر نوشت: سپهبد آزموده که در زمان وقایع بهمن ماه تبریز، استاندار آذربایجان شرقی بود به تهران احضار گردید. در پی قیام مردم تبریز، رئیس شهربانی آذربایجان، تسلیم «کمیسیون بررسی واقعه» شد. دولت کوشید تا با کنترل مطبوعات و رادیو تلویزیون تا حد مقدور آن واقعه را یک مساله بی اهمیت جلوه دهد. مسوولان حزب رستاخیر اولین طرفداران شاه بودند که در این خصوص موضعگیری کردند]6‍‍[.

"یکی از این قیام‌های سرنوشت‌ساز مردم انقلابی ایران که جایگاهی بی‌بدیل در جریان نهضت اسلامی به خود اختصاص داده، قیام مردم تبریز در ۲۹ بهمن سال ۱۳۵۶ می‌باشد5"وقوع فاجعه خونین قم در ۱۹ دی ماه ۵۶ توسط رژیم سفاک پهلوی ، بهانه کافی و لازم برای خیزش تاریخی مردم سلحشور تبریز در ۴۰ روز پس از این حادثه تلخ را به دست داد۱۰.قیام تبریز چیزی فراتر از یک مراسم بزرگ‌داشت و در واقع به منزله اعلامیه رسمی انقلاب اسلامی ایران بود.پس از فاجعه قم، برنامه ریزی ها و بررسی های همه جانبه برای برگزاری مراسم یادبود شهدای این روز و ایفای نقش ماندگار و سرنوشت ساز آذربایجان و تبریز در شکل گیری بخش مهمی از تاریخ کشور آغاز گردید.وضعیت به گونه ای بود که طراحان این خیزش تاریخی می بایست از یک سو با تکیه بر تجربیات سال ۴۲ راهی منتج به نتیجه مطلوب به منظور وارد آوردن ضربه ای کاری بر پیکر رژیم بیابند و از طرفی با شتاب بخشیدن به حرکت انقلاب، طومار فساد و بی داد را برچینند از این رو بررسی شرایط و وضعیت موجود مراکز نظامی و قدرت برای جلوگیری از کشتار و قتل عام مردم به ویژه پادگان تبریز یکی از اولویت ها و ضروریات بود . اقدامی که در نهایت صورت پذیرفت و خالی بودن این پادگان از حضور سرباز و نیروی کافی محرز گردید.از طرفی جوانب کار برای احتمال اعزام نیروهای کمکی از پادگان مراغه نیز سنجیده شد۱۰.چرا که در صورت وقوع چنین امری با توجه به بعد مسافت امکان و فرصت کافی برای اجرای برنامه‌های از پیش طراحی شده توسط انقلابیون و دستیابی به اهداف مورد نظر فراهم می شد .پیش درآمد این خیزش مردمی اعلامیه ای بود که شهید قاضی طباطبایی تنظیم و به صورت دستنویس پس از مشورت با دیگر روحانیون از جمله آیت‌ا... غروی و آیت‌ا... انگجی به امضاء رسید و متقاقباً در سردرود تکثیر و توسط گروهای از پیش تعیین شده در نقاط پرتردد شهر توزیع گردید۱۰. - بازتاب قیام ۲۹ بهمن تبریزقیام گسترده مردم تبریز و قتل عام آن بازتاب وسیعی در سراسر ایران و محافل روحانی و غیرروحانی داشت.

مراجع و آیات حوزه علمیه قم اولین مقامات روحانی بودند که در این خصوص با اعلامیه و تلگراف موضع گیری نمودند. اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان اروپا، جنبش مسلمانان مبارز، کنفدراسیون محصلان و دانشجویان ایرانی خارج از کشور، نهضت آزادی ایران نیز اعلامیه هایی نشر دادند. نشریه «16 آذر» نشریه کنفدراسیون محصلان و دانشجویان ایرانی خارج از کشور نوشت: «قیام تبریز نه فقط برگی زرین به تاریخ مبارزات ضدارتجاعی و قهرمانانه اهالی ستمکش این شهر می افزاید، بلکه لحظه ای درخشان در تاریخ پیکار خلق های میهن است.»پس از قیام تبریز دانشجویان مبارز ایرانی مقیم کشورهای اروپایی و امریکایی دست به افشارگری زدند۸. در امریکا جو حاکم چنان گرایش به شاه داشت که هیچ نشریه معتبر، غیر از چند روزنامه محلی و کم تیراژ حاضر به چاپ مطالب دانشجویان نشد. روزنامه واشنگتن پست ، چند مقاله به اوضاع تبریز اختصاص داد ، نیویورک تایمز ضمن صحبت از تَرَکی که رژیم برداشته ، در روزهای بعد تعداد کشته شدگان تبریز را از ۶ به بالاتر از ۷۰ نفر رساند و توضیح داد که بلوای تبریز، بلوایی است پیچیده ، ولی ننوشت که پیچیدگی بلوا در کجا نهفته است.

"قیام عمومی مردم تبریز به عنوان بزرگ ترین حضور توده ای و یکپارچه مردم در سیر تکوین انقلاب اسلامی تا به آن روز بود و شوک سیاسی بزرگی به رژیم پهلوی وارد کرد4"تعدادی از دانشجویان مبارز ایرانی مشغول به تحصیل در برلن شرقی (پایتخت جمهوری دمکراتیک سابق آلمان) سفارت ایران را در برلن به اشغال خود درآوردند و به افشای جنایات شاه و پخش خبر مبارزه مردم تبریز پرداختند، خبر این جریان به سراسر جهان مخابره شد. دانشجویان مقیم اتریش نیز مقارن سفر وزیر امور خارجه ایران که به دعوت صدراعظم و رئیس جمهور اتریش به آن کشور رفته بود، در خارج دانشگاه وین، دست به تظاهراتی زدند و شعار خود را «حمام خون در ایران» قرار دادند. آنها می گفتند تعداد بسیار زیادی از مردم به خصوص از شهر تبریز ضمن تظاهرات در زدوخوردهایی که با پلیس صورت گرفت ، کشته شده اند.» خانم «لیزترگود» از تهران طی مقاله ای در گاردین از این که نسبت به تظاهرکنندگان ضدرژیم در تبریز با ملایمت برخورد شده است ، اظهار تعجب کرده و ضمن آن به نقل از سخنان استاندار جدید آذربایجان نوشته که او سیاست خود را براساس تامین حداکثر آزادی برای مردم قرار داده است۸.-نتیجه گیرینتایج قیام تبریز فصل مشترک حرکت مردم سراسر ایران است که به موارد زیر می توان اشاره نمود: رودررو قرار گرفتن مردم نه تنها با حکومت بلکه با اساس سلطنت و نهاد رژیم ، به طوری که بعد از قیام مردم قم و تبریز شعار «مرگ بر شاه » در اکثر شهرهای ایران داده می شد. بنا بر نقل برخی از منابع در تبریز بود که برای اولین بار شعار «مرگ بر شاه» شنیده شد. مقبولیت و محبوبیت روزافزون زعامت سیاسی و مذهبی امام خمینی ، همان چیزی که رژیم را برای مقابله با آن به نشر مقاله توهین آمیز علیه امام واداشت.

افشای پوچ بودن سیاست حداکثر آزادی شاه و حقوق بشر کارتر. دشمنی و مبارزه با امپریالیسم امریکا و عوامل وابسته به بهائیت و صهیونیسم جهانی تداوم انقلاب برگزاری مراسم چهلم قیام تبریز دست کم در پنجاه و پنج شهر کوچک و بزرگ. تغییر و تحولا‌ت سیاسی در واقع تغییر در پایه‌ها و چهره‌های دولت‌هاست و این تغییرات منشأ تشکیل واحدهای سیاسی با ماهیت متفاوت خواهد شد. در واقع ماهیت دولت‌ها از نوع ارتباط بین حاکمان و مردم مشخص و معین می‌گردد. کما اینکه نظام‌های اقتدارگرا عمدتا بر وجه اجبار تکیه دارند و عموما اینگونه نظا‌م‌های سیاسی بی‌ثبات و ناپایدار خواهند بود.

"- فاجعه روز ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ در تبریز قلب های پاک ملت مسلمان ایران هنوز در سوگ شهدای ۱۹ دی قم آکنده از غم و اندوه بود"‌ رژیم پهلوی اگرچه تلا‌ش می‌کرد پایه‌ی اصلی حاکمیت خویش را بر تاریخ ایران‌باستان (باستان‌گرایی) قرار داده و از مشروعیت سنتی استفاده نماید؛ اما به دلیل تعارض ایدئولوژی مردم با رژیم سیاسی، مشروعیت سنتی باستان‌گرایی از کارآیی لا‌زم برخوردار نبود. اشتباه رژیم در ترسیم سیاست اقتصادی درست مبتنی بر خدمات عمومی و رفاه اجتماعی نیز وجه کارآمدی نظام سیاسی را با بحران، مواجه ساخت، مضافا اینکه استقلا‌ل سیاسی نیز با حضور و نفوذ آمریکا در ایران معنا و مفهومی نداشت. در این شرایط رژیم متوسل به زور و خشونت می‌گردید و تلا‌ش داشت با استبداد سیاسی و سرکوب نیروها، ثبات لا‌زم را به صورت مکانیکی و نه ارگانیکی ایجاد نماید.به این ترتیب؛ قیام ۲۹ بهمن تبریز با خشونت و گلوله پاسخ داده شد. مردم خشمگین از رژیم حاکم در این روز به خیابان‌ها ریختند و به هر چه نماد سلطه و رژیم حاکم بود حمله برده و آن‌ها را به آتش کشیدند. در واقع این قیام، تعارض و شکاف ملت و دولت را آشکار ساخت و آغازگر قیامی عمومی در سراسر ایران شد که در ۲۲ بهمن ۵۷ منجر به فروپاشی و سقوط رژیم حاکم گردید و توسل به اجبار و سرکوب نیز به تنهایی نتوانست ثبات و امنیت را برای رژیم حاکم به ارمغان بیاورد.

( تهیه و تنظیم: مصطفی قربان موحد، عضو باشگاه پژوهشگران جوان واحد اهر و حسن بالاگر، رئیس روابط عمومی دانشگاه آزاد واحد اهر).منابع ۱- اسناد لانه جاسوسی آمریکا، پیشین، ص ۴۰.۲- داوانی، علی، ۱۳۷۷، نهضت روحانیون ایران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، صص ۶۳-۶۴..۳- رجبی، محمد حسین، ۱۳۸۷، زندگی نامه سیاسی امام خمینی، تهران.۴- روزنامه جاج جم، ۲۹/۱۱/۸۷ شماره ۲۵۰۲، صفحه ۱۵، ایران.۵- روزنامه جمهوری اسلامی، ۲۹/۱۱/۸۷، صفحه شهرستان ها.۶- روزنامه رستاخیز، ۱۹ اسفند ۱۳۵۶.۷- شیرخانی، علی،۱۳۸۷، حماسه ۲۹ بهمن تبریز ۱۳۵۶، ص ۱۱.۸- مرکز اسناد انقلاب اسلامی،۱۳۵۷، تفسیر سیاسی رادیو بی بی سی.۹- وطن پرست، بهروز، ۱۳۸۶، بازخوانی قیام مردم تبریز در بهمن ۵۶، روزنامه کیهان.۱۰- www.abenkleid.net