تهدیدهای چهارگانه محیط‌زیستی برای ایران/ جنگ آب؛ خطری محتمل

نیو صدر: در سال‌های اخیر ایران با بحران‌های زیست‌محیطی مختلفی روبرو شده است، از خشکسالی‌های پی‌درپی‌ که کشاورزان را بدون محصول کرده است تا سیل‌هایی که هر از چند گاهی منجر مرگ انسان‌ها به طور مستقیم می‌شود.

مطالعه‌ای که چندی پیش توسط موسسه جهانی اقتصاد و صلح روی همه کشورها انجام شده است، به طور عینی‌تر نشان می‌دهد که خاورمیانه و ایران به دلایل مختلف با تهدیدهای اکولوژیکی‌های زیادی درگیر هستند و حوادث زیست‌محیطی سال‌های گذشته به طور اتفاقی رخ نداده‌اند.

در این مطالعه شاخصی به اسم ETR یا تهدیدهای اکولوژیکی ثبت شده برای کشورهای مختلف تعریف شده است که نشان می‌دهد، ایران در بین ۲۰ کشور جهان با بیشترین خطرات اکولوژیکی قرار دارد؛ نمره این شاخص برای ایران چهار است، هرچه این عدد بالاتر باشد تعداد تهدیدهای اکولوژیکی هم برای یک کشور بیشتر است.

ردیف

نام کشور

تهدیدهای اکولوژیک ثبت شده (EPR)

۱

افغانستان

۶

۲

موزامبیک

۵

۳

نامیبیا

۴

۴

بوتسوانا

۴

۵

چاد

۴

۶

اتیوپی

۴

۷

هند

۴

۸

ایران

۴

۹

عراق

۴

۱۰

کنیا

۴

۱۱

قرقیزستان

۴

۱۲

ماداگاسکار

۴

۱۳

پاکستان

۴

۱۴

استواتینی

۴

۱۵

سوریه

۴

۱۶

تاجیکستان

۴

۱۷

اوگاندا

۴

۱۸

تانزانیا

۴

۱۹

زیمبابوه

۴

تهدیدهای چهارگانه ایران

در میان این فهرست اعلام شده بعد از پاکستان ایران پرجمعیت‌ترین کشور جهان است که با چهار تهدید مختلف اکولوژیک روبرو می‌شود و همین موضوع می‌تواند خطرات مختلفی برای کشور به همراه داشته باشد.

استیو کلیلیا، مدیر موسسه جهانی اقتصاد و صلح در استرالیا، در رابطه با تهدیدهای زیست‌محیطی ایران خبرآنلاین می‌گوید: «این عدد تعداد خطرات اکولوژیکی است که هر کشوری با آن روبرو می‌شود، برای مثال افغانستان بیش از هر کشور دیگری با شش تهدید روبرو است. ایران هم کشوری است که با چهار تهدید مواجه شده است، این‌ تهدیدها شامل خشکسالی، سیل، افزایش دما بخاطر تغییراقلیم و تنش آبی است. برای مثال سیل‌های سال ۲۰۱۹ ایران  بسیار خسارت‌بار بودند و منجر به تخلیه جمعیت زیادی در مناطق سیل‌زده شد از این تهدیدها بودند.»

البته به نظر می‌رسد موقعیت جغرافیایی کشور هم در بالا بودن تعداد تهدیدهای زیست‌محیطی ایران بی‌تاثیر نباشد، در بخشی از مطالعه موسسه جهانی صلح، آمده است: «از ۲۰ کشور شمال آفریقا و خاورمیانه، ۱۵ کشور با تهدیدهای اکولوژیک متوسط تا شدید درگیرند، ایران، عراق و سوریه با نمره ETR چهار آسیب‌پذیرترین کشورهای این منطقه هستند.»

بیشتر بخوانید:

در سال‌های گذشته ایران بارها با پیامدهای این تهدیدهای چهارگانه روبرو شده است؛ از گردوخاک‌هایی که گاهی بخاطر خشکسالی بلند می‌شوند تا سیل مرگبار فروردین ۹۸ که منجر به مرگ ۵۳ نفر در سرتاسر کشور شد. همچنین مطالعه موسسه جهانی صلح اشاره کرده است که تهدیدها در سال ۲۰۱۹ منجر به جابه‌جایی ۵۲۰ هزار نفر در ایران شده است، بر این اساس ایران در فهرست بیشترین جابه‌جایی بخاطر فجایع زیست محیطی هم در رتبه ششم قرار می‌گیرد.

ردیف

نام کشور

تعداد فجایع زیست‌محیطی (سال ۲۰۱۹)

تعداد جابه‌جایی افراد

۱

هند

۱۲

۵۰۱۸۰۰۰

۲

فیلیپین

۱۶

۴۰۹۴۰۰۰

۳

بنگلادش

۶

۴۰۸۶۰۰۰

۴

چین

۱۷

۴۰۳۴۰۰۰

۵

آمریکا

۲۰

۹۱۶۰۰۰

۶

ایران

۵

۵۲۰۰۰۰

۷

موزامبیک

۵

۵۰۶۰۰۰

۸

اتیوپی

۲

۵۰۴۰۰۰

‌

اصلی‌ترین تهدید اکولوژیکی ایران

اما آن طور که کارشناسان سال‌هاست هشدار داده‌اند، بین این چهار تهدید اکولوژیکی ایران باید بیش از همه به یک مورد توجه کرد؛ تنش آبی. با افزایش جمعیت و از سویی برداشت بیش از حد منابع آبی تجدیدپذیر ایران سال‌های زیادی است در حالت تنش آبی قرار گرفته است و آمار و ارقام هم سال‌هاست این موضوع را نشان داده‌اند.

"ایران هم کشوری است که با چهار تهدید مواجه شده است، این‌ تهدیدها شامل خشکسالی، سیل، افزایش دما بخاطر تغییراقلیم و تنش آبی است"در مطالعه موسسه جهانی صلح قطر، رژیم صهیونیستی، لبنان، ایران و اردن پنج کشور با بیشترین میزان تنش آبی اعلام شدند.

کلیلیا می‌گوید: «وقتی به تهدیدهای زیست محیطی ایران نگاه می‌کنیم سه مورد اول یعنی خشکسالی، سیل، افزایش دما در دسته تهدیدهای متوسط قرار می‌گیرند، اما تهدیدی که جایگاه اساسی در ایران دارد تنش آبی است. تحلیل ما نشان می‌دهد که هر سال بیش از ۷۰درصد آب شیرین ایران مصرف می‌شود، به همین دلیل سوال اصلی این است که چگونه ایران منابع آبی بیشتری به دست بیاورد؟»

در این تهدیدها خشکسالی به عنوانی اتفاقی زیس‌محیطی در یک کشور در نظر گرفته شده است که هرچند سال یک بار با کاهش باران یک کشور را تهدید می‌کند، اما تنش‌ آبی با اندازه‌گیری کل منابع آبی تجدیدپذیر کشور در نظر گرفته می‌شود.

به گفته عیسی کلانتری رئیس سازمان محیط‌زیست هم اکنون میزان منابع آب ایران ۹۰میلیارد متر مکعب است این یعنی سرانه ۱۱۲۵ متر مکعب آب است، تحقیقی که در سال ۱۹۹۲ به نام "جمعیت و منابع آب: یک تعادل ظریف" انجام شد نشان می دهد که اگر سرانه مصرف آب تجدیدپذیر در هر سال در کشوری کمتر از ۱۷۰۰ مترمکعب باشد آن کشور دچار بحران آب است و رسیدن این عدد به کمتر از هزار متر مکعب پیامدهای بسیاری جدی برای آن کشور دارد، عددی که ایران در سال‌های اخیر به آن نزدیک و نزدیک‌تر شده است.