جنگ داخلی سوریه ۱۰ ساله شد

تبلیغ بازرگانی

دوشنبه ۱۵ مارس ۲۰۲۱ جنگ داخلی سوریه ۱۰ ساله شد. این جنگ یکی از پیامدهایِ خونبار و ویرانگرِ «بهار عربی» بود. بهار عربی نامی است که تحلیل‌گران آن را در آغاز سال ۲۰۱۱ به جنبش‌های اعتراضیِ جوانان در چند کشور عربی ازجمله تونس، الجزایر، مصر، لیبی و سوریه دادند. آن جنبش‌ها در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۰ با خودکُشیِ دستفروش جوان تونسی به نام «محمد بوعزیزی» در شهر «سیدی بوزید» در مرکز تونس آغاز شد. جوان دستفروش در اعتراض به توقیف کالاهایش و تحقیری که یکی از مأموران شهرداری بر او روا داشته بود خویشتن را در برابر ساختمان شهرداریِ آن شهر آتش زد.

"بهار عربی نامی است که تحلیل‌گران آن را در آغاز سال ۲۰۱۱ به جنبش‌های اعتراضیِ جوانان در چند کشور عربی ازجمله تونس، الجزایر، مصر، لیبی و سوریه دادند"با آن رویداد زنجیره‌ای از تظاهرات اعتراضی در تونس و سپس در چند کشور عربیِ دیگر به راه افتاد که به همۀ آن‌ها نام «بهار عربی» نهادند. در بعضی از کشورها تنی چند از جوانان از شیوۀ خودکشی دستفروش تونسی پیروی کردند.

در ژانویه و فوریۀ ۲۰۱۱ در سوریه نیز یک رشته تظاهرات آرام برضد یکه تازیِ حزب بعث و خودکامگیِ بشار اسد، رئیس جمهور آن کشور، در بعضی از شهرها برگزار شد و چند جوان سوری دست به خودسوزی زدند. بشار اسد در آغاز کوشید گام‌هایی در جهتِ راضی کردن معترضان بردارد، اما چون نمی‌خواست پاسخ درخوری به خواسته‌های معترضان بدهد، در عمل نتوانست کاری از پیش ببرد. در ۶ مارس در شهر «دَرعا» در جنوب سوریه نیروهای امنیتی در حدود ۱۵ کودک و نوجوان را به دلیل نوشتن شعارهای ضددولتی بر دیوارهای شهر دستگیر کردند. 

در ۱۵ مارس ۲۰۱۱ در شهرهای دِمَشق و حَلب و چند شهر دیگر گردهم‌آیی‌هایی برگزار شد که در آن تظاهرکنندگان خواهان اصلاحات دموکراتیک و آزادی زندانیان سیاسی از جمله آزادی نوجوانان دستگیر شدۀ شهر «درعا» شدند. اما نیروهای امنیتی به سوی معترضان تیراندازی کردند.

عزم رژیم برای سرکوب معترضان جنبش اعتراضیِ سوری‌ها را خواه و ناخواه به تندروی کشاند.

گروه‌های مسلح که منتظر چنین فرصتی بودند به تظاهرات پیوستند و به سوی نیروهای رژیم تیراندازی کردند. جنبش اعتراضی به شهرهای دیگری مانند حُمص، حَمات، لاذقیة و بانیاس نیز سرایت کرد. از ماه آوریل ارتش برای فرونشاندنِ اعتراض‌ها بر دامنۀ عملیات نظامی‌اش افزود. با این حال، تا ۷ آوریل معترضان هنوز خواهانِ اصلاحات دموکراتیک، آزادی زندانیان سیاسی، لغو قانون اضطراری و پایان دادن به فساد بودند. درواقع، از ۸ آوریل بود که مردم بر آشتی‌ناپذیری رژیم اسد یقین کردند و رفته رفته خواهان سرنگونی آن شدند.

از ژوئن ۲۰۱۱ دولت سوریه به این نتیجه رسید که چاره‌ای جز جنگِ تمام عیار ‌با مخالفان ندارد و نیروهای دولتی به بهانۀ «مبارزه با تروریست‌ها» نبردی سازمان‌یافته را برای درهم شکستنِ مقاومتِ معترضان آغاز کردند.

"آن جنبش‌ها در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۰ با خودکُشیِ دستفروش جوان تونسی به نام «محمد بوعزیزی» در شهر «سیدی بوزید» در مرکز تونس آغاز شد"در اواخر ژوئیه گروهی از مخالفانِ مسلح بشار اسد که بیشترشان نظامیان جدا شده از ارتش، دموکراسی خواهان و ملی‌گرایان بودند، «ارتش آزاد سوریه» را تشکیل دادند.

در اول اوت روزنامۀ «الوطن» به نقل از چند سازمان حقوق بشری شمار کشته شدگان را از آغازِ تظاهرات تا آن روز ۲ هزار نفر، شمار ناپدید شدگان را ۳ هزار نفر و شمار دستگیر شدگان را ۲۶ هزار نفر اعلام کرد. در ۱۸ اوت، باراک اوباما از بشار اسد خواست استعفا دهد و بگذارد مردم سوریه با انتخابات آزاد سرنوشتِ خود را به دست گیرند. اوباما در عین حال دستور داد دارایی‌های سوریه را در آمریکا مسدود کنند. بعضی از کشورهای غربی دیگر نیز از اسد روی گرداندند و خواهان برکناری او شدند. اما بشار اسد اعتنایی به فشارهای بین‌المللی نکرد.

در ژانویۀ ۲۰۱۲ گروه اسلام‌گرای «جبهۀ النصرة» به رهبری ابومحمد جولانی، از اعضای وفادار «القاعده»، در سوریه اعلام موجودیت کرد و در مقام شاخۀ سوری القاعده به یکی از بازیگران جنگ داخلی آن کشور تبدیل شد.

در ۲۶ فوریه ۲۰۱۲ بشار اسد پیش نویس قانون اساسیِ تازه‌ای را به رفراندوُم گذاشت و مدعی شد که ۸۹ درصد رأی دهندگان به آن پیش نویس رأی موافق 

داده‌اند. در قانون اساسیِ جدید ماده‌ای که در قانون اساسیِ پیشین حزب بعث را رهبر انحصاریِ دولت و جامعه می‌دانست حذف شده بود و مدت زمامداری هر رئیس جمهور به دو دورۀ 

۷

 ساله محدود شده بود.

در ژوئیۀ ۲۰۱۲ «ارتش آزاد سوریه» کنترل مناطق پیرامون دِمَشق به ویژه منطقۀ «غوطۀ شرقی» را به دست گرفت. آن مناطق سرسبز بی‌درنگ زیر بمبارانِ هواپیماهای دولتی و باران خمپاره قرار گرفت و از اوایل سال ۲۰۱۳ به محاصرۀ نیروهای دولتی درآمد. جنگ به شهر حلب، دومین شهر بزرگ سوریه، گسترش یافت. در سپتامبر ۲۰۱۲ ارتش سوریه از مناطق کردنشین بیرون رفت و این مناطق در نزدیکی مرز ترکیه به زیر کنترل «یگان‌های مدافع خلق» درآمدند.

در همین گیر و دار، «دولت اسلامی عراق» به رهبری ابوبکر البغدادی که در ۱۳ اکتبر ۲۰۰۶ در عراق تشکیل شده بود، در دسامبر ۲۰۱۲ حضور خود را در سوریه اعلام کرد و در ۹ آوریل ۲۰۱۳ نام خود را به «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) تغییر داد.

از ژانویۀ ۲۰۱۳ جنگجویانِ مخالف بشار اسد زیر رهبری سازمان‌های جهادی مانند «النصرة» و «احرارالشام» مناطقی از خاک سوریه را به تصرف خود درآوردند و در ۷ مارس آن سال بر شهر «رقّه» چیره شدند.

"جوان دستفروش در اعتراض به توقیف کالاهایش و تحقیری که یکی از مأموران شهرداری بر او روا داشته بود خویشتن را در برابر ساختمان شهرداریِ آن شهر آتش زد"اما در ۱۴ ژانویۀ ۲۰۱۴ نیروهای داعش توانستند آن شهر را از چنگ مخالفان اسد بیرون آورند و آن را به پایتخت خود تبدیل کنند. در ۲۹ ژوئن آن سال داعش در مناطق زیر فرمان خود در عراق و سوریه اعلام خلافت کرد و کشتارهای وحشیانه‌اش را به نام اسلام آغاز کرد. از سپتامبر ۲۰۱۴ هواپیماهای آمریکایی‌ شروع به بمباران نیروهای داعش کردند.

از پایان آوریل ۲۰۱۳ نیروهای حزب‌الله لبنان به یاری ارتش بشار اسد شتافتند و ایران کمک‌های بی‌دریغ مالی و نظامی‌اش را به دولت سوریه آغاز کرد و به متحد اصلی بشار اسد در منطقه تبدیل شد. در اوت ۲۰۱۳ در حملۀ شیمیایی ارتش سوریه به منطقۀ «غوطۀ شرقی» صدها غیرنظامی جان باختند. باراک اوباما از کنگرۀ آمریکا برای حملۀ هوایی به نیروهای دولتی سوریه اجازه خواست، اما جمهوری‌خواهان مخالفت کردند.

در مارس ۲۰۱۵ نیروهای النصرة شهر اِدلِب، مرکز استان اِدلِب، را تصرف کردند و رفته رفته بر شهرهای دیگر استان نیز چیره شدند.

در ماه مه آن سال داعش نیز شهر باستانی «پالمیرا» را به تصرف خود درآورد. این شهر چند بار میان داعش و نیروهای دولتی دست به دست شد. در پایان سپتامبر ۲۰۱۵ ارتش روسیه که تا آن زمان به ارتش بشار اسد کمک نظامی می‌کرد، خود وارد کارزار شد.

در اوت ۲۰۱۶ ترکیه نیز وارد جنگ داخلی سوریه شد و «عملیات سپر فرات» را برضد نیروهای داعش و رزمندگانِ «یگان‌های مدافع خلق» آغاز کرد. در نوامبر آن سال «نیروهای دموکراتیک سوریه» با حمایت «ائتلاف بین‌المللی ضد داعش» آزادسازی رقّه را آغاز کردند. در عراق نیز عملیات آزادسازی موصل از چنگ داعش آغاز شد.

"با آن رویداد زنجیره‌ای از تظاهرات اعتراضی در تونس و سپس در چند کشور عربیِ دیگر به راه افتاد که به همۀ آن‌ها نام «بهار عربی» نهادند"در دسامبر آن سال، نیروهای بشار اسد توانستند با پشتیبانی روسیه و نیروهای وابسته به ایران حلب را به تصرف خود درآورند. و در پایان آن ماه با پادرمیانی ترکیه و روسیه آتش بس اعلام شد.

سال ۲۰۱۷ سال قدرت گیری دولت بشار اسد و هزیمت داعش بود. در مذاکرات بین‌المللی «آستانه» که با حمایت ترکیه، ایران و روسیه برگزار شد، هیأتی از نمایندگانِ نیروهای مخالف بشار اسد با هیأتی از نمایندگان بشار اسد برای رسیدن به آتش بس پای میز مذاکره نشستند. در اکتبر آن سال نیروهای دموکراتیک سوریه با پشتیبانی ائتلاف بین‌المللی شهر رقّه را از داعش پس گرفتند. و در نوامبر آن سال نیروهای دولتی سوریه شهر «دیرالزور» را از چنگ داعش بیرون آوردند.

در سال ۲۰۱۸ نیروهای دولتی سوریه با حمایت ایران و روسیه مناطق دیگری را از دست نیروهای شورشی بیرون آوردند.

در مارس ۲۰۱۹ نیروهای دموکراتیک سوریه پس از نبردی طولانی سرانجام همۀ مناطق زیر کنترل داعش را پس گرفتند.

در اکتبر آن سال شورشیانِ سوری وابسته به ترکیه با حمایت نظامی ترکیه برای بیرون راندن «یگان‌های مدافع خلق» از شمال و شمال شرقیِ سوریه عملیاتی را زیر عنوان «چشمۀ صلح» آغاز کردند. ایالات متحد آمریکا پس از توافقی با رئیس جمهور ترکیه نیروهایش را از شمال سوریه خارج کرد. در اکتبر آن سال نیروهای دموکراتیک سوریه از ارتش‌های روسیه و سوریه خواستند وارد مناطق شرق فرات شوند تا از پیشروی ارتش ترکیه جلوگیری شود. در نوامبر آن سال، کمیته‌ای برای پایان دادن به جنگ داخلی و تهیۀ پیش نویس قانون اساسیِ جدید تشکیل شد.

در ۲۰۲۰ درگیری‌ها میان نیروهای سوریِ وابسته به ترکیه و ارتش بشار اسد در استان اِدلِب ادامه یافت. در مارس ۲۰۲۰ روسیه و ترکیه توافق کردند که در اِدلِب آتش بس برقرار شود.

"بشار اسد در آغاز کوشید گام‌هایی در جهتِ راضی کردن معترضان بردارد، اما چون نمی‌خواست پاسخ درخوری به خواسته‌های معترضان بدهد، در عمل نتوانست کاری از پیش ببرد"در آوریل ۲۰۲۰ در یک بمب‌گذاری در «عفرین» ۴۰ نفر از جمله ۱۱ کودک و ۶ تن از مبارزان سوریِ وابسته به ترکیه کشته شدند. دولت ترکیه «یگان‌های مدافع خلق» را مسئول آن بمب گذاری اعلام کرد.

در ژوئن ۲۰۲۰ دولت آمریکا اعلام کرد که به موجب «قانون سِزار» تمامی دولت‌ها، گروه‌ها و شرکت‌هایی را که سرراست و ناسرراست به دولت سوریه کمک مالی یا نظامی می‌کنند و در چهار بخشِ حیات اقتصادی و نظامی آن کشور، یعنی نفت، گاز طبیعی، هواپیماهای نظامی و ساخت و ساز و مهندسی فعال هستند، تحریم می‌کند. در اول اوت آن سال شرکت آمریکایی «دلتا کرسنت انرژی» قرارداد نفتیِ محرمانه‌ای با «نیروهای دموکراتیک سوریه» امضا کرد. ترکیه و ایران و روسیه آن قرارداد را محکوم کردند و آن را نقض حقوق بین‌الملل و تعرض به وحدت و حاکمیت ملی سوریه خواندند.

هم اکنون نیروهای دموکراتیک سوریه بر مناطقی در شمال شرقی و شمال غربی سوریه که بخش‌هایی از استان‌های حسکه، رقّه و حلب را در بر می‌گیرند، فرمان می‌رانند.

بسیاری از تحلیل‌گران بشار اسد را برندۀ اصلی جنگ داخلی سوریه می‌دانند. اگرچه دولت او هنوز نتوانسته است بر سراسر خاک آن کشور چیره شود، اما پس از ده سال خونریزی و ویرانی گویا امروز در وضعی قرار گرفته است که امیدوار است با حمایت روسیه پایه‌های حاکمیتش را بر سوریه دوباره استوار کند.

 

 

 

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

آبونه شوید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید