دولت جنگ مخزن‌الاسرار معرفتی

چکیده :چگونه ممکن است که در دوره‌ای که پیچیده‌ترین و بی‌سابقه‌ترین فشارهای داخلی و خارجی وجود داشته، عملکرد اقتصادی در مجموع به گونه‌ای باشد که ۱۴ قله از ۱۷ قله عملکرد اقتصادی در حیطه‌های مختلف در طی ۵۰ سال گذشته در دوره جنگ رخ...

فرشاد مومنی

مسئله اساسی معرفتی که همواره در ایران وجود داشته و این است که این سرزمین گرامی به اعتبار خصلت رانتی مناسبات حاکم بر آن، درگیر بدلی‌سازی‌های دروغین بوده است. به این صورت که، کسانی به یکباره پیدا شده و بدیل دکتر مصدق و شهید رجایی معرفی می‌شوند.

برداشت ما این است که به اعتبار شرایط شرایط بسیار پیچیده کشور و ضعف‌های بنیادین نظام‌ تصمیم‌گیری‌های افراد و همچنین، ناتوانی‌های شگفت‌انگیز که در بسیج ظرفیت‌های دانایی برای غلبه بر مشکلات وجود دارد، تصور بر این است که بازخوانی این پرونده، می‌تواند افق‌گشایی کرده و نشان دهد که در شرایط بسیار سخت‌تر و پیچیده‌تر، آمیزه‌ای از صداقت، حریت و تن در دادن به علم و کارشناسی، توانسته تا کشور را از گردنه‌های خیلی پیچیده‌تر عبور دهد.

بنابراین، توصیه ما این است که به جای وادادگی، آن موازین و اصول را در تنظیم روابط خود با مردم و دیگران در دستور کار قرار دهند تا دستاوردهای آن نیز به سرعت نمایان شود.

از همین رو لازم است تا کارنامه دولت میرحسین موسوی با سایر دول جنگ در داخل و خارج از کشورقیاس شود. مطالعات تطبیقی، یک حیطه درخشان و ممتاز در عرصه علوم انسانی و اجتماعی است. منتها اگر آن مبانی رعایت شده و تطبیق و تطابق با انضباط‌های روش‌شناختی بایسته همراه باشد، قطعا امکان داوری فراهم خواهد شد. امری که در صورت وقوع، ظرفیت‌های یادگیری ما را بدون تردید، ارتقا خواهد بخشید.

در این کتاب، بنده مقایساتی میان کارنامه اقتصادی ایران در دوران جنگ تحمیلی با کارنامه صدام حسین و حزب بعث عراق انجام داده‌ام.

"منتها اگر آن مبانی رعایت شده و تطبیق و تطابق با انضباط‌های روش‌شناختی بایسته همراه باشد، قطعا امکان داوری فراهم خواهد شد"همینطور مقایسه‌هایی نیز در حد یک اشاره کوتاه درباره تجربه اقتصاد جنگی فرانسه در دوران جنگ جهانی دوم و تجربه اقتصاد جنگی در ابتدای انقلاب ایران صورت داده و معتقدم که قطعا، می‌توان این موارد را بسط داد. به هر میزان که در این حیطه بیشتر کار کنیم، به طور یقین، ظرفیت‌های دانایی جامعه ما ژرفای بیشتری پیدا خواهد کرد.

مشاور ارشد میرحسین موسوی، همچنین اشاره‌ای نیز به ابعاد عملکرد دولت جنگ در مقابله با تهاجم رژیم بعث و درگیری‌های داخلی داشت و یادآور شد: اشاره‌هایی در این کتاب به این مسئله شده است. طبعا نگارش این کتاب، یک عمل داوطلبانه بوده و کسانی که در این تلاش علمی شرکت داشتند به روش علمی ثابت کردند که جمهوری اسلامی در یک ادواری، بسیار خوب عمل کرده است. اما متاسفانه آن دسته از کسانی که ادعای طرفداری از جمهوری اسلامی دارند به خاطر سیاست‌زدگی افراطی، فساد و مواردی از این قبیل، نه تنها از این گونه تلاش‌ها تقدیر نمی‌کنند که حتی شاهد تهدید آن‌ها هم هستیم.

آن چه که ما تصور می‌کنیم، این است که اگر بتوانیم بر مناسبات بین حکومت با مردم و با بقیه دنیا، علم و عقل و اخلاق را فصل الخطاب قرار دهیم، قطعا کارنامه به مراتب، قابل‌ قبول‌تری عرضه خواهیم کرد.

در ارتباط با رویکرد نگارش کتاب کارنامه دولت جنگ نیز باید گفت که هر کدام از نگارندگان این کتاب در یک تلاش بسیار مقدماتی به شیوه‌ای توضیح داده‌ایم که طول و عرض مسائل بسیار پیچیده‌تر از آن چیزی است که انعکاس پیدا کرده و ژرفای مسئله و ابعاد اهمیت آن نیز در حدی بوده که می‌طلبد تا نهادهای پژوهشی ما به این تجربه شگفت‌انگیز، اعتنای بیشتری داشته باشند.

من در مقاله خود در این کتاب، توضیح دادم، چگونه ممکن است که در دوره‌ای که پیچیده‌ترین و بی‌سابقه‌ترین فشارهای داخلی و خارجی وجود داشته، عملکرد اقتصادی در مجموع به گونه‌ای باشد که ۱۴ قله از ۱۷ قله عملکرد اقتصادی در حیطه‌های مختلف در طی ۵۰ سال گذشته در دوره جنگ رخ بدهد. در این مقاله به کتاب اقتصاد ایران در دوران دولت ملی اشاره کردم که اکبر ثبوت (نویسنده کتاب) به سه تجربه انقلاب مشروطیت، جنبش ملی سشدن نفت و انقلاب اسلامی اشاره کرده بود.

عنصر گوهری در بحث تحلیل اکبر ثبوت درباره تجربه انقلاب مشروطیت در ایران آن بود که گویی اراده ای وجود دارد که ایرانیان را از هر نوع تلاش ضد استبدادی و ضداستعماری برای ارتقاء کیفیت زندگی خود و حداقل سازی عقب ماندگی‌های تاریخی سرخورد و مایوس کند. یکی از مهمترین ابزارها در این مسیر،‌پمپاژ‌شایعه ها و ناگفته‌های بی اساس و دامن زدن به تردیدهای درباره نتایج وشش‌های فراگیر ایرانیان برای توسعه است. او در مقاله خود به به نمونه‌هایی از دست کاری واقعیت برای گیج کردن و به تردید انداختن ایرانیان درباره کوشش‌های توسعه خواهانه خود در دوران مشروطیت اشاره کرده که مضون همگی آنها این است که با پافشاری و تکرارهای مشکوک اظهارات مجعول درباه آن کوشش‌ها سازه‌های ذهنی خاصی خصلت جمعی پیدا می‌کند و عموما به عنوان امور بدیهی و مسلم جا انداخته میشود. اما هنگامی که به روش علمی درباره آنها پژوهش میشود، مشاهده های علمی منعکس کننده آن است که واقعیت دقیقا در نقطه مقابل آن چیزی قرار دارد که تبدیل به یک باور همگانی شده است. بر همین مبنا هنگامی که تجربه انقلاب اسلامی و عملکرد ده ساله اول پس از پیروزی مشاهده میشود، شواهد پرشمار حکایت از آن دارد که دست کاری های مشکوک واقعیت و شکل دهنده باورهای فراگیر و اما مجعول درباره این دوره از تاریخ کشورمان در مقایسه با انقلاب مشروطیت و جنبش ملی شدن نفت با تساعد هندسی افزایش یافته است.

"طبعا نگارش این کتاب، یک عمل داوطلبانه بوده و کسانی که در این تلاش علمی شرکت داشتند به روش علمی ثابت کردند که جمهوری اسلامی در یک ادواری، بسیار خوب عمل کرده است"به عنوان مشتی از خروار می توان به این مساله اشاره کرد که فضای ذهنی ایجاد شده درباره ده ساله اول انقلاب آنگونه است که گویی یک مشت جوان احساساتی بدون داشتن هرگونه ایده مشخص و برنامه روشنی کارهایی انجام داده اند که جز خطا و خسارت چیزی در باره ‌آن نمی توان گفت. اما هنگامی که پژوهش‌هایی با استانداردهای علمی جایگزین میشود واقعیت‌های برملای میشود که می تواند درکی متعادل و متناسب با واقعیت فراروی ما قرار دهد. درکی که مستند و روشن باشد و از هر نوع افراط و تفریط تا سر حد ممکن فاصله باشد.

این مسئله بدین معناست که آن دوره، یک مخزن‌الاسرار معرفتی بوده و طبعا به هر میزان که در این حیطه تلاش کنیم، هم خودمان ارتقا پیدا خواهیم کرد و هم جامعه‌مان رشد و ترقی پیدا می‌کند.

منبع: صدا