تحقیقات درباره به گل نشستن نهنگ‌های خلیج فارس چه می‌گویند؟

تحقیقات درباره به گل نشستن نهنگ‌های خلیج فارس چه می‌گویند؟
خبر آنلاین
خبر آنلاین - ۲۴ آذر ۱۳۹۹

بر این اساس شبکه امداد و نجات پستانداران دریایی سال ۸۸ در جزیره قشم آغاز به کار کرد و از سال ۸۹ با همکاری سازمان محیط زیست این شبکه به صورت رسمی آغاز به کار کرد. در این شبکه با تمرکز بر کلیه سواحل جنوب ایران، روستا به روستا و جزیره به جزیره برای گروه های مختلف هموطنان مرتبط با دریا کارگاه های آموزشی برگزار کردیم تا توجه آنها را نسبت به به گل نشستن دلفین ها و نهنگ ها جلب کنیم.

از سال ۹۲ بیشتر تمرکز ما ضمن جمع آوری اطلاعات موارد به گل نشستن و حاضر شدن در صحنه به گل نشینی برای بررسی دلایل مرگ و نمونه برداری از لاشه ها است. در مواردی که حضور ما در صحنه به گل نشستن امکان پذیر نبود از طریق گروه های محلی و کارکنان سازمان محیط زیست اطلاعات و نمونه ها جمع آوری شده و در اختیار ما قرار می گیرد.

درباره دلایل به گل نشستن پستانداران دریایی عوامل مختلفی دخیل است که در همه سواحل دنیا پیش می آید. عواملی مانند مرگ طبیعی، مرگ در اثر بیماری، تصادف با کشتی، برخورد با پروانه شناورها، گیر کردن در تور ماهیگیران، گم کردن مسیر، گیر کردن در خور یا به گل نشستن از طریق وابستگی اجتماعی هم دیده می شود. در این نوع به گل نشستن، چون پستانداران دریایی دارای وابستگی های خانوادگی محکمی هستند، وقتی یکی از آنها می میرد و با جریان آب به سمت ساحل می رود، آنها تا مدتی عضو مرده گروه را همراهی می کنند و ممکن است به همین دلیل به شکل خطرناکی به ساحل نزدیک شوند و در مواقع جزر به گل بنشینند.

همچنین آلودگی های دریا و زباله های دریایی هم از عوامل مرگ و میر و به گل نشستن این جانوران است.

اخیرا دو نهنگ در سواحل جنوبی ایران به گل نشستند و لاشه یک دلفین هم در جزیره کیش پیدا شد.

"بر این اساس شبکه امداد و نجات پستانداران دریایی سال ۸۸ در جزیره قشم آغاز به کار کرد و از سال ۸۹ با همکاری سازمان محیط زیست این شبکه به صورت رسمی آغاز به کار کرد"ما در صحنه های مختلف به گل نشستن حضور پیدا می کنیم و عموما از دو جنبه لاشه را بررسی می کنیم. یکی بر اساس شواهد ظاهری و دیگری بررسی های آزمایشگاهی است که متخصص دامپزشکی نمونه برداری و مطالعه می کند. اصولا نباید دراین نوع از بررسی، بیش از ۵ ساعت از مرگ گذشته باشد.

متاسفانه زمان زیادی از مرگ لاشه ها می گذرد که ما موفق به بررسی آنها می شویم. لذا نمونه برداری ما بیشتر نمونه ژنتیکی و بررسی بیومتری است. همچنین از لحاظ ظاهری لاشه را بررسی می کنیم.

چون در مرگ به خاطر برخورد به شناورها و افتادن در تور ماهیگیران، از بررسی ظاهری لاشه می توان به راحتی دلیل مرگ را پیدا کرد.

در دو مورد اخیر به گل نشینی، لاشه ها کاملا بررسی شد و هیچ شواهد ظاهری برای یافتن علت مرگ وجود نداشت. باید در نظر داشت در پستانداران دریایی ویروسی به نام «موروی ویروس» که در فک خزری و در دلفینها و نهنگهای سواحل جنوبی وجود دارد و ممکن است باعث مرگ آنها شود. متخصصان بین المللی یکی از عوامل مرگ پستانداران دریایی را این ویروس می دانند. درباره دو مورد به گل نشینی اخیر، وقتی شواهد ظاهری وجود ندارد، باید در جستجوی عوامل دیگر مرگ مانند بیماری بود.

متخصص دامپزشکی ما مورد دوم به گل نشینی اخیر نهنگ را کالبدشکافی کرد و هیچ اثری از برخورد یا در تور افتادن پیدا نکرد. این گونه از نهنگ چون در خلیج فارس مقیم است، سالانه تعداد زیادی از آنها به گل می نشیند ولی به گل نشستن دو نهنگ در فاصله کوتاه و پس از آن کشف لاشه یک دلفین در جزیره کیش، توجه زیادی از افکار عمومی را جلب کرد که جا دارد حواسمان به این باشد که آیا به گل نشستنها می تواند ادامه دار باشد یا نه.

ما علاقمند نیستیم بر اساس فرضیات ذهنی، علت سنجی کنیم و بگوییم این مرگها بر اثر چیست.

"ما در صحنه های مختلف به گل نشستن حضور پیدا می کنیم و عموما از دو جنبه لاشه را بررسی می کنیم"برخی از افرادی که درباره مرگ نهنگهای جنوب صحبت کردند، فرضیات شخصی خود را به صورت واقعیت بیان کردند. این اظهارنظرها باعث گمراهی اذهان عمومی می شود. ما خود را متعهد می دانیم اگر اطلاعاتی منتشر می شود، مستند و قابل اتکا باشد. همانطور که گفتم نمی شود علت مرگ را به راحتی یافت. ابهام درباره علت مرگ پستانداران دریایی فقط محدود به ایران نیست.

دانش جهانی نسبت به این گونه ها اندک است و بسیاری از عوامل مرگ و میر به درستی شناسایی نشده است و نیاز به تحقیق و تجربه بیشتر درباره این گونه ها داریم.

واقعیت این است پس از اینکه شبکه ملی امداد و نجات پستانداران دریایی را ایجاد کردیم، آمار مرگ و میر بالا رفت. علت این نبود که تعداد بیشتری از پستانداران دریایی مردند، بلکه آگاهی و حساسیت مردم افزایش پیدا کرده بود و این حساسیت و آگاهی باعث افزایش تعداد گزارشها شد.

ما اخیرا به جز مواردی که افکار عمومی در جریان قرار گرفتند، دو مورد به گل نشینی هم در خارک و گناوه از دو گونه مختلف داشتیم ولی هنوز نمی توانیم این موارد را به همدیگر مربوط بدانیم و بگوییم مرتبط هستند. از همه موارد به گل نشستن های اخیر به جز دو نهنگی که از یک گونه بودند، بقیه از گونه های مختلف بودند.

بررسی جریانهای آب خلیج فارس نشان می دهد جهت چرخش آب از شمال خلیج فارس به سمت غرب است و به سواحل کویت می رسد و دور زده و از جنوب به سمت شرق خارج می شود. بر این اساس، بیشترین موارد به گل نشینی در سواحل ایران دیده می شود. وقتی درباره به گل نشستن صحبت می کنیم، دلیل بر آن نیست آن حیوان در آن مکان مرده است.

"یکی بر اساس شواهد ظاهری و دیگری بررسی های آزمایشگاهی است که متخصص دامپزشکی نمونه برداری و مطالعه می کند"ممکن است آنها کیلومترها دورتر از محل مرگ، به گل بنشینند زیرا لاشه با جریان آب حرکت می کند. برای همین نمی توانیم بگوییم چون دو مورد اخیر در سواحل ایران به گل نشسته است، پس همانجا مرده است.

به دلیل سختی کار در ایران و پرهزینه بودن پژوهش‌ها، متاسفانه پایش های مستمر دریایی نداریم. برای همین ما مطالعات خود را بر گونه دلفین گوژپشت متمرکز کرده ایم که دسترسی به آن راحتتر است. با وجود مشقات کار، بیش از ۵ سال روی این گونه مطالعه کرده ایم. اگر بخواهیم درباره این گونه ها، پراکنش، ترددها، مسیرهای مهاجرت و زیستگاهشان بیشتر بدانیم نیاز به بودجه و امکانات زیادی داریم که مهیا نیست.

برای همین در حد مقدورات می توانیم صحبت کنیم.

همچنین باید در نظر داشت وجود ابهام در علت مرگ نهنگ‌ها و دلفین‌ها بیشتر اذهان عمومی را نگران می کند ولی این واقعیت را باید پذیرفت که در بسیاری از موارد مرگ و میر شرایط تشخیص علت مرگ را نداریم. حتی در دنیا چنین امکاناتی همه جا وجود ندارد و آزمایشگاه های معدودی می توانند این تشخیص را انجام دهند. اگر علت مرگ قابل تشخیص باشد باید این علت را ثبت کنیم. اگر عواملی مانند برخورد با شناور یا تور صیادی باشد از ظاهر لاشه می توان این عامل مرگ را تشخیص داد. اگر علت مرگ اعلام نمی شود مسئله پنهانکاری نیست، مسئله این است که امکان تشخیص وجود نداشته است.

*مدیرعامل موسسه طرح سرزمین (حامی محیط زیست دریایی)

۲۳۵۲۳۱

.

منابع خبر

اخبار مرتبط