قیام ۱۵ خرداد یک شبه به وجود نیامد/ از کنار وقایع تاریخی به راحتی عبور نکنیم

ایسنا/قزوین یکی از اعضای جمعیت فدائیان اسلام با بیان اینکه علت جریان ۱۵ خرداد بیداری روحانیت قم بود، گفت: ۱۵ خرداد یک شبه به وجود نیامده است، یک سابقه تاریخی داشته و نیاز به روشنگری دارد که روحانیت این جریان را حرکت دادند. نمی‌توان از کنار وقایع تاریخی به راحتی عبور کرد بلکه باید تحلیل جامع‌شناسی صورت گیرد.

محمدمهدی عبدخدایی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: سال ۱۳۴۲ زندان بودم اما از جریان حرکت قم خبر داشتم و علت آن این بود که سال ۱۳۴۱ از زندان برازجان به زندان تهران بازگشتم. روز ۱۵ خرداد زندان بودم و در زندان با چپی‌ها بحثمان شد. آن روز رادیو مسکو یکی از مباحثش این بود که روحانیون با فئودال‌ها همکاری و علیه نظریات پیشرفته شاه جوان اقدام کردند، رادیوهای خارجی مانند پیک ایران که در آلمان شرقی بود اعلام کرد که تهران مانند یک شهر جنگ‌زده شده و یک جنگ خیابانی به وجود آمده و عده‌ای کشته شده‌اند.

این عضو جمعیت فدائیان اسلام اضافه کرد: معلوم شد «عَلم» نخست وزیر در شهربانی حضور پیدا و دستور قتل مردم را صادر کرده است؛ عده‌ای از ورامین کفن‌پوش آمده بودند تا از امام حمایت کنند که علم آن‌ها را به مسلسل بست.

"نمی‌توان از کنار وقایع تاریخی به راحتی عبور کرد بلکه باید تحلیل جامع‌شناسی صورت گیرد"مردم در شیراز، مشهد، قم و تبریز به پاخاستند که در شیراز آیت‌الله شیخ بهاءالدین محلاتی و در مشهد آیت‌الله حاج حسن قمی را دستگیر کردند. همه ایران تکان خورده بود علت این بود که شاه ناآگاهانه امام را در ۱۲ محرم همان سال دستگیر کرد و از جریانات اتفاق افتاده در حوزه‌های علمیه آگاهی نداشت.

وی بیان کرد: وقتی که از زندان برازجان به زندان تهران بازمی‌گشتم در قم به زیارت رفتم. در قم چهار نفر از فدائیان اسلام آیت الله سید جعفر شبیری برادر آیت‌الله موسی شبیری زنجانی، سید هادی خسروشاهی یکی از نویسندگان معروف، زین العابدین رهنما امام جمعه رشت و سید علی حجتی کرمانی از نویسندگان را دیدم که من را ناهار میهمان و هزینه مأمورین همراه من را نیز پرداخت کردند.

وقتی نام امام خمینی (ره) را برای اولین بار شنیدم

عبدخدایی خاطرنشان کرد: آنان به من گفتند قم متحول شده و حاج آقا روح‌الله به میدان آمده است، آنجا بود که من نام امام خمینی (ره) را برای اولین بار شنیدم و بعد تحقیق کردم که چه شده است متوجه شدم آیت‌الله‌العظمی بروجردی از سال ۱۳۲۵ به قم آمدند و ریاست حوزه را بر دست گرفتند بر همین اساس در حوزه علمیه تحول فکری به وجود آمده است.

وی افزود: با توجه به اینکه آیت‌الله بروجردی در ۱۳۴۰ رحلت کردند نمی‌توانیم بگوییم این تحولات طی ۲ سال در حوزه علمیه به وجود آمده است. طلابی که تا پیش از آن فکر می‌کرد نباید زبان خارجه بخواند به زبان خارجه مسلط و با مبانی اصلی فلسفه غرب آشنا شدند چون مفاهیم غربی را با زبان اصلی مطالعه کرده بودند.

این عضو جمعیت فدائیان اسلام تشریح کرد: در قم اولین کتاب منتشر شده «فیلسوف‌نماها» بود که سال ۱۳۳۰ منتشر شد این کتاب پاسخ کمونیست‌ها را داده و برنده جایزه بهترین کتاب فلسفی سال شده بود این کتاب را آیت‌آلله مکارم شیرازی در سن جوانی نگارش کرده بود. علامه طباطبایی در قم از اساتید فلسفه بود و کسانی مانند آیت‌الله مطهری، آیت‌الله جوادی آملی و اغلب مراجع نزد او تلمذ کرده بود، وی در سال ۱۳۳۳ کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» را با حاشیه‌ آیت‌الله مطهری نگارش کردند که برنده بهترین کتاب فلسفه شد.

وی گفت: به محض دستگیری امام خمینی(ره) قم، تهران، تبریز، مشهد، شیراز و حتی روستاهایی مانند ورامین حرکت و نسبت به این دستگیری اعتراض کردند، بعد از این ماجرا دیگر مراجع در حرم شاه‌عبدالعظیم نشستند و گفتند مرجع مافوق قانون است و نباید محاکمه شود، به همین دلیل شاه پس از مدتی امام خمینی (ره) را آزاد کرد.

عبدخدایی با بیان اینکه امام خمینی(ره) در قم سخنرانی معروفی در خصوص کاپیتولاسیون داشتند، مطرح کرد: حوزه علمیه قم تنها به احکام شرعی نپرداخت بلکه در آن شخصیتی مانند امام خمینی (ره) وارد مسائل سیاسی شده بود که سیاست را از دین جدا نمی‌دانست.

علت جریان ۱۵ خرداد بیداری، روحانیت قم بود

وی با اشاره به علت جریان ۱۵ خرداد تشریح کرد: علت این جریان بیداری، روحانیت قم بود که در همه جا اثر کرده بود، روحانیون در محرم و صفر و مراسمات به شهرستان می‌رفتند و نقش مهمی در بیداری مردم داشتند و شاه نیز متوجه نمی‌شد.

در ۱۲ محرم حداقل ۱۰۰۰ نفر از کسانی که پای درس امام خیمنی(ره) و درس علامه طباطبایی فلسفه آموختند روی منبرها بودند. دستگیری امام باعث شد که همه حاکمیت را نفرین کنند و همه اینها باعث شکل‌گیری ۱۵ خرداد شد.

این عضو جمعیت فدائیان اسلام توضیح داد: ۱۵ خرداد یک شبه به وجود نیامده است، یک سابقه تاریخی داشته و نیاز به روشنگری دارد که روحانیت آن دوران این جریان را حرکت دادند. نه تنها در قم بلکه در مشهد آیت‌الله میلانی با دستگاه مخالف بود و در درسش علیه آنان صحبت کرد؛ در حوزه علمیه مشهد آیت‌الله حاج هاشم قزوینی درس مکاسب داشت که در سال ۱۳۳۴ روزی که شهید نواب صفوی شهید شد گفت من حوصله درس دادن ندارم و درس را تعطیل کرد و گفت «چون بچه سید را کشتند». آیت‌الله سید نورالدین شیرازی در مسجد وکیل شیراز سخنرانی کرد و گفت «آزموده ناآزموده بچه سید می‌کشی؟!».

وی اشاره کرد: شهادت و دستگیری بسیاری از مذهبی‌ها موجب پیدایش ۱۵ خرداد شد که پرچمدار آن امام خمینی (ره) بود به همین جهت نمی‌توان از کنار وقایع تاریخی به راحتی عبور کرد بلکه باید تحلیل جامع‌شناسی صورت گیرد چرا امام می‌گوید ۱۵ خرداد یوم الله است چون زمینه‌های قبلی داشته است. جامعه، آبستن حوادثی بود که رجال حکومتی از آن خبر نداشتند و نمی‌دانستند زیر این خاکستر چه آتشی نهفته شده است، تصمیم گرفتند امام خمینی (ره) را دستگیر کنند و بعد از دستگیری امام خمینی (ره) ۱۵ خرداد به وجود آمد.

عبدخدایی در پایان سخنانش متذکر شد: جریان ۱۵ خرداد را باید بعد از پیدایش گروه‌ها و گسترش هیئت‌های مذهبی بررسی کنیم، همچنین باید نوشته‌های دکتر شریعتی، مهندس بازرگان، دکتر بهشتی، آیت‌الله مطهری، مکتب اسلام، مکتب تشیع و نشریات منتشر شده را بررسی کنیم چون نقش عظیمی در بیداری مردم داشتند و شاید شاه و دیگران از این جریان بی‌اطلاع بودند که زمینه ۱۵ خرداد فراهم شد.

انتهای پیام