معلمی به مثابه یک چشم انداز فلسفی

به گزارش خبرنگار مهر، عبدالله صلواتی استاد فلسفه و معاون فرهنگی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی در یادداشتی به مناسبت روز معلم با توجه به یکی از تجربیات اخیر خود از منظر فلسفی به مقام معلم پرداخته است:

اردیبهشت امسال، یکی از دانشجویانم از پایان نامه اش دفاع کرد. ایشان معلم است و سال‌ها با دانش آموزان این سرزمین، آموزش و زیستن را زندگی کرده است و هنوز هم بدین هنر اهتمام دارد. او بعد از جلسه دفاع برایم نوشت: بعد از پایان نامه یاد گرفتم در نگاه اول به یک اندیشه یا فکر نظر قاطع ندهم برای بهتر فهمیدن آن تلاش کنم و نوشت: صبر و تحمل برای رسیدن به هدف شیرین است که این دو در ارتباطم با فرزندان و دانش آموزانم بسیار مفید فایده بوده است و در پایان اظهار داشت: لذت فراوان از فهمیدن چیزی که مدتها ذهن و فکرم را به خود مشغول می‌کرد و.... فکر نکنم این نکات را فراموش کنم.

آنچه از زبان این معلم گرامی گزارش کرده ام مواجهه درست با فلسفه است. چراکه فلسفه یعنی کرنش در برابر حقیقت، لذت دانستن، و صبوری در یافتن و فهمیدنِ نوای وجود.

"ایشان معلم است و سال‌ها با دانش آموزان این سرزمین، آموزش و زیستن را زندگی کرده است و هنوز هم بدین هنر اهتمام دارد"هر کسی هم از چشم انداز خاصی مهمان وجود می‌شود، معلمی هم یکی از آن چشم اندازهاست و فلسفه می‌تواند معلمان این سرزمین را توانمند کند برای اینکه مردمان ما بهتر از همیشه نوای وجود را بشنوند و خویش را بر وجود تحمیل نکنند و اجازه دهند به جای ابژه ساختن مخاطب خویش همراه با آنها در دشت پهناور و زیبای وجود گام برداریم و مراقب باشیم تفکر اصیل در جای جای این مرز و بوم میوه مدارا و فرهیختگی و مهر دهد.

معلمی به مثابه چشم اندازی فلسفی، به ما مسئولیت معرفتی، گشودگی معرفتی، انصاف معرفتی، متانت معرفتی، و دیگر فضیلت‌های فکری را نمی‌آموزد بلکه زندگی کردن با این فضیلت‌ها را به ما نشان می‌دهد.

در روایت آمده معلم را در ملکوت آسمان‌ها عظیم خوانند. چشم انداز عظیم، نیز باعظمت است و کمتر چیزی از چشم او دور می‌ماند. او زوایایی را می‌بیند که دیگران نمی‌بینند و ساحت‌های را زندگی می‌کند که بقیه بدان راهی ندارند.

اگر معلم در زمین هم عظیم تلقی شود چنان که در آسمان‌ها عظیم است این نگرش سرآغاز تحول و کانون تعالی و پیشرفت جامعه است. همان طوری که مطرح شد افزون بر آثار درخشانی که مدام برای معلم فهرست می‌کنیم می‌توانیم این ویژگی را هم برای معلم در نظر گیریم: ساحتی برای اندیشیدن، و زاویه‌ای برای تفکر فلسفی. اگر از این دریچه به معلم نگاه کنیم آبادگری او و شکوهش بیش از پیش برای ما جلوه می‌کند.

بنابر معرفت شناسی اجتماعی، در تحصیل و تولید باور و معرفت، افزون بر قرینه و دلیل، ساختارها، نهادها، فرایندها، چشم اندازهای اجتماعی و … نیز نقش دارند و معلمی یکی از این چشم اندازهاست.

بنابراین مسئولیت معرفتی نهادها در راستای هدایت به سمت و سوی بیشینه کردن صدق و بیشینه کردن باورهای آبادگر این است که چشم انداز معلمی را حفظ، تقویت، تکثیر، و تکریم کند تا جامعه‌ای آباد و پیشرفته و اخلاقی تحقق یابد.