«نسخه‌خوانی» اندوخته‌ای برگرفته از فرهنگ و تمدن ایران

کتاب «نسخه‌خوانی» اثر رسول جعفریان، استاد تاریخ دانشگاه تهران از سوی نشر مورخ به بازار کتاب روانه شد. آنچه در ادامه آمده است نوشته جعفریان در مقدمه کتاب است:

چرا نسخه‌خوانی؟ فکر نمی‌کنم نیاز به توضیح باشد که بخشی از داده‌های ما در حوزه فرهنگ ایران اسلامی، شامل هر آنچه پیرنگ مسائل تاریخی، فرهنگی و به طور کلی تمدنی است، در پشت نسخه‎‌های خطی یادداشت شده است. طبعا همه این یادداشت‎‌ها توسط فهرست‌نویسان در فهارس نسخه‌خطی منعکس نمی‌شود، گرچه برخی ثبت می‌شود و باید قدردان آن بود. آوردن شرح حال و تاریخچه اشخاص، تاریخ برخی از رویداد‌های مهم مثل سیل و زلزله، نکاتی درباره خرید و اهداء و وقف کتاب و مسائلی از این دست، همواره محل توجه صاحبان کتاب‌ها از تولیدکننده و فروشنده و خریدار بوده است. البته این‌طور نیست که این یادداشت‌ها صرف پشت نسخه یا روی صفحات اول یا پایانی آن‌ها باشد، بلکه بسیاری از اوقات، در صفحات سفید بین رساله‌‎های یک مجموعه، گاهی در حاشیه برخی از صفحات، و زمانی در جُنگ‌ها در داخل کتاب، اما به صورت گزارش‌های تک صفحه‌ای یا بیشتر، این قبیل مطالب ثبت شده است.

"کتاب «نسخه‌خوانی» اثر رسول جعفریان، استاد تاریخ دانشگاه تهران از سوی نشر مورخ به بازار کتاب روانه شد" 

بیشتر این یادداشت‌ها از دوره صفوی و قاجار است، به دلیل این که اصولا، نسخه‌خطی ما بیشتر از همین دوره است. البته شاید مواردی هم باشد که تاریخ آن به قبل از آن یا بعد از این باشد و، اما این بنده خدا، بخشی از وقتش، همیشه صرف مرور بر نسخه‌ها می‌شد، کاری که بیشتر جنبه تفننی داشت و احتمال می‌داد در این جستجو‌ها مطالب تازه‌‎ای بیابد که اغلب هم می‌‎یافت. بنابراین، از زمانی مصمم شد این قبیل یادداشت‌ها را بازنویسی کند و در اختیار عموم بگذارد. انتخاب آن‌ها مطابق ذوق و زمینه‌های پژوهشی گذشته‎ او بود. بنابراین، و در طول سالیان، این یادداشت‌ها بازنویسی شد و غالب آن‌ها در کانال تلگرامی منتشر گشت.

بعد‌ها بخش زیادی از آن‌ها در «کلک و کتاب» ـ که تاکنون چهار دفتر از آن منتشر شده ـ در لابه‌لای مطالب دیگر آمد. زمانی به درخواست دوست عزیز اسماعیل مهدوی، برای انتشار در هر شماره از مجله وزین آینه پژوهش، تعدادی از آن یادداشت‌‎ها را تحت عنوان «نسخه‌خوانی» در اختیار ایشان گذاشتم. اکنون که بیش از سی عدد از «نسخه‌خوانی» نشر شده، از روی خودخواهی تصمیم گرفتم همه را در یک مجموعه فراهم آورم. البته باز هم از روی تنبلی، فهارسی برای آن‌ها آماده نکردم! در واقع، فکر می‌‎کنم همه این‌ها در «نورمگز» یا جای دیگری از روی جست‌وجوی لفظی قابل دسترسی است و اگر زمان حال هم در دسترس نباشد، زمان کوتاهی بعد از این چنین خواهد بود. البته اگر از نظر زمانی، پس نرویم و به عصر ما قبل ...

"طبعا همه این یادداشت‎‌ها توسط فهرست‌نویسان در فهارس نسخه‌خطی منعکس نمی‌شود، گرچه برخی ثبت می‌شود و باید قدردان آن بود"برنگردیم.

این کتاب، مانند برخی از آثار دیگر نویسنده، به صورت دیجیتالی و تنها در نُسخ معدود برای دوستداران انتشار خواهد یافت. به تقلید برخی از نویسندگان قدیم که از روزگار گلایه دارند، من هم باید بگویم بعد از دو سال و اندکی گرفتاری کرونا، فکر می‌کردیم روز‌های آرامی خواهیم داشت که نشد و اضطراب و نگرانی از نوع دیگری فزونی یافت. خداوند همه ما را به خاطر همه کوتاهی‌ها ببخشاید. به دلیل استفاده‌های فراوانی که از یادداشت‌های مکتوب مرحوم استاد حسینعلی باستانی‌راد در آغاز نسخه‌های خطی سابقاً متعلق به او در کتابخانه مجلس و کتابخانه مرکزی دانشگاه برده‌‎ام، و محض یاد نیک از آن بزرگمرد که تاکنون قدرش ناشناخته مانده است، این اثر ناچیز را به روح آن استاد بزرگوار تقدیم می‌کنم. خداوند او را مشمول رحمت و مغفرت خویش گرداناد؛ و آخر دعوانا ان الحمد لله رب العالمین.